5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU KAPSAMINDA GETİRİLEN DEMOKRATİK İLKELER VE BÜTÇE ANLAYIŞINDAKİ DEĞİŞİMLER

Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (AB) üyelik hedefi ve bu hedefin gerektirdiği entegrasyon süreci kapsamında, pek çok alanda olduğu gibi kamu yönetimi alanında da yapısal değişim ve dönüşümün yapılması ihtiyacı doğmuştur. Kamu yönetiminde reform amacıyla 2001 yılında, merkezi idare tarafından “Kamu Yönetimi Temel Kanun Tasarısı” hazırlanarak, kamu yönetimi alanında köklü bir değişim ve dönüşüm hedefi, çeşitli kamusal programlarla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kamu Yönetimi Temel Kanun Tasarısı, olduğu gibi, bir bütün olarak kanunlaşamamış olmasına rağmen, içerdiği kamusal alana ilişkin çok yönlü yenilikler, başka kanunlar adı altında, kısmen dahi olsa hayata geçirilmek istenmiştir. Bu uygulamalardan biri ise 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile gerçekleştirilmiştir. 2003 yılında uygulamaya alınan 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, kamu yönetiminin mali uygulamaları açısından özellikle bütçe uygulamaları bakımından pek çok yeniliği beraberinde getirmiştir. Kamu yönetimine getirilmeye çalışılan modern ve demokratik vizyon anlayışı, mali açıdan 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na yansımıştır. Bütçeleme anlayışına daha önce tanımlanmayan ve düzenlenmeyen yenilikler getiren bu kanun, kamu yönetiminin ve kamu mali yönetiminin en önemli dönüşüm araçlarından birini oluşturmuştur. Katılımcılık, mali saydamlık ve hesap verilebilirlik özelliklerini düzenlemesinin yanı sıra bütçelemede denetim fonksiyonuna da ayrıca önem vererek, bu alanda kanuni düzenlemelere gitmiştir. Kanun, kamu kurum ve kuruluşlarının bütçeleri oluşturulmasından, bunların konsolidasyonu ile meydana gelen devlet bütçesinin yapılma sürecine, bütçenin uygulanması ve kontrolünden, gerçekleşen bütçenin denetimine kadar her aşamada bireyin ve toplumun etkin olarak rol alması temeline dayandırılmıştır. Kamu mali yönetiminde, kaynak tahsisinde etkinliğin sağlanması ile kamu kaynaklarının etkin kullanımını amaçlayan kanun, bu kapsamda aynı zamanda kamu israflarının ve yolsuzluklarının önlemesine hizmet etmeyi hedeflemiştir. Bütçe tekniği bakımından da en önemli yanı stratejik planlamaya dayalı performans esaslı bütçeleme anlayışının benimsenmiş olmasıdır. Bunun gereği olarak, analitik bütçe sınıflandırılmasına ve çok yıllı bütçeleme yaklaşımına geçilmesini öngören kanun, özellikle bütçe tahminlerinin oluşturulması sürecinde stratejik planlamayı temeline konumlandırmıştır. Böylelikle kısa vadeli bütçe uygulamasından orta ve uzun vadenin planlandığı bütçe anlayışı getirilmiştir. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrolü Kanunu’nun, kamu mali yönetimine ve bütçeleme anlayışına getirdiği bu yenilikler, kamu yönetiminde mali dönüşümün yaşanmasının temel unsurlarından olmuştur. Kanun, kanun koyucu olan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından, kapsamlı ve fonksiyonel olarak hazırlanmıştır. Bu kanunda yer alan teorik unsurların, uygulamaya geçirilmesinde de pek sorun yaşanmadığı ve etkin biçimde uygulanmaya çalışıldığı ifade edilebilir. Kanunun uygulanmasında istisnai olarak karşılaşılan aksaklıkların da zamanla giderilerek, kanundan tam verim alınabileceği düşünülmektedir. Bir eleştiri olarak, kamu kurum ve kuruluşları bütçelerini hazırlarken, katılımcılık gereği, vatandaşların fikirlerine daha çok başvurma yolunu tercih edebilirler.

___

  • Bakkal Hakan, K. Alper. “Bütçe Sürecindeki Mali Saydamlık ve Hesap Verebilirliğin Önemi”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi 52, (2015): 37-52. . (Erişim Tarihi: 5 Ağustos 2021).
  • Coşkun Bayram, Y. Çiğdem Pank. “Türkiye’de Stratejik Planlama: Son Dönem Gelişmelerin İncelenmesi”. Stratejik Public Management Journal 4, (2018): 1-16.
  • Edizdoğan Nihat ve Ç. Özhan. Kamu Bütçesi. Bursa: Ekin Yayınevi, 2017.
  • Ereş, Figen. “Eğitim Yönetiminde Stratejik Planlama”. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi 15, (2004): 21-29.
  • Ergen, Zuhal. “Yönetimden Yönetişime: Katılımcı Bütçeleme Modeli”. Maliye Dergisi 163, (2012): 316-334.
  • Ergen, Zuhal. “Performans Esaslı Bütçe Sisteminden Program Bazlı Bütçe Performans Bütçe Sistemine Geçiş: Yeni Bütçe Sistemi İle Hedeflenenler”. Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14/1, (2021): 294-297.
  • Fung Archon, W. Erik Olin. “Deepining Democracy: Innovations in Empowered Participatory Governance”. Politics and Society 29/1, (2001): 5-41. . (Erişim Tarihi: 17.08.2021).
  • Kara, Fatih. “Parlamento ve Çok Yıllı Bütçeleme: Türkiye Örneği”. Yasama Dergisi 27, (2014): 121-152.
  • Karaarslan, Erkan. Devlet Muhasebesi Olgusu ve Ülkemizde Devlet Muhasebesi Standartları. Ankara: TÜRMOB Yayınları, 2005.
  • Karakoç Mehtap, K. Mustafa Güçlü. “Analitik Bütçe Sınıflandırması ve Seçilmiş Örneklerle Üniversite Uygulamaları”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 18/70, (Nisan 2019): 486-496.
  • Kızıltaş, Emine. “Çok Yıllı Bütçeleme Sistemi”. Bütçe Dünyası Dergisi 16, (2003): 13-18.
  • Kopits George, C. Jon. Transparency in Government Operations. Washington: Occasional Paper, 1998.
  • https://www.imf.org/external/pubs/ft/op/158/op158.pdf. (Erişim Tarihi: 07.08.2021).
  • Küçükaycan, Durdane. “Mali Saydamlık ve Hesap Verebilirlik Aracı Olarak: Türk Sayıştayı’nın Performans Denetimi”. Denetişim Dergisi 10/20, (2020): 35-54.
  • Sintomer, Yves; Herzberg, Carsten; Röcke, Anja and Allegretti, Giovanni. “Transnational Models of Citizen Participation: the Case of Participatory Budgeting”. Journal of Public Deliberation 8/2, (2012): 1-34. < http://www.publicdeliberation.net/jpd/vol8/iss2/art9>. (Erişim Tarihi: 15.08.2021).
  • Tortop, Nuri; İsbir, Eyüp Günay; Aykaç, Burhan; Yaymam, Hüseyin Özer, Mehmet Akif. Yönetim Bilimi. Ankara: Nobel Dağıtım, 2010.
  • Tunçer, Mehmet, K. Erkan. “Örnek Ülkelerde ve Türkiye’de Çok Yıllı Bütçeleme Sistemi”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi 50/580, (2013): 109-125.
  • Yalçın, Arman Zafer. “Yerel Yönetimlerde Katılımcı Bütçeleme”. Yönetim ve Ekonomi Dergisi 22/2, (2015): 311-329.