Osmaniye Mutfak Kültüründe Yer Alan Yemek Ritüelleri Üzerine Bir Araştırma

Yemekli ritüeller, tarihin en eski dönemlerinden beri geleneklerin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Yapılan çalışma ile Osmaniye ilindeki yemekli ritüellerin neler olduğunun belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, çalışma Osmaniye merkez ilçe başta olmak üzere Kadirli, Bahçe, Düziçi, Toprakkale, Hasanbeyli ve Sumbas ilçelerinde doğup büyüyen bayan katılımcılar örnekleminde gerçekleştirilmiştir. Veriler, açık uçlu olarak hazırlanan soruların katılımcıların bir kısmıyla yüz yüze bir kısmıyla da telefonla (ilçelere olan ulaşım, zaman kısıtı ve özellikle Covid-19 tedbirleri nedeniyle) görüşülerek yanıtlanması sonucu elde edilmiştir. Bu kapsamda, veriler, 29 Ocak-8 Şubat 2021 tarihleri arasında amaçsal örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Toplamda 18 katılımcıya ulaşılmıştır. Elde edilen veriler, içerik analizine tabi tutulmuştur. İçerik analizi sonucunda 11 kod türetilmiş ve bu kodlar 4 kategoride birleştirilmiştir. Osmaniye'de gerçekleştirilen yemekli ritüellerin; geçiş döneminde yapılan yemekli ritüeller, dinî bayram ve özel günde yapılan yemekli ritüeller, uğurlama günlerinde yapılan yemekli ritüeller ve mevsimlik özel günlerde yapılan yemekli ritüeller olduğu tespit edilmiştir. Çalışma, Osmaniye'deki yemekli ritüel geleneğinin korunması, tanıtılması ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla bazı öneriler sunarak son bulmaktadır.

A Research on Food Rituals in Osmaniye Culinary Culture

Meal rituals have been an important part of traditions since the earliest times of history. The aim of this study is to determine the rituals with meals in the province of Osmaniye. For this purpose, the study was carried out in the sample of female participants born and raised in Kadirli, Bahçe, Düziçi, Toprakkale, Hasanbeyli and Sumbas districts, especially in the central district of Osmaniye. The data were obtained as a result of answering open-ended questions face-to-face with some of the participants and some of them by phone (due to transportation to the districts, time constraints and especially Covid-19 measures). In this context, the data were collected between January 29 and February 8, 2021 using criteria sampling technique, one of the purposeful sampling methods. A total of 18 participants were reached. The obtained data were subjected to content analysis. As a result of the content analysis, 11 codes were derived and these codes were combined in 4 categories. It has been determined that the rituals with meals in Osmaniye are rituals with meals during the transition period, religious festivals and rituals with meals on special days, rituals with meals on farewell days, and rituals with meals on special seasonal days. The study ends by offering some suggestions in order to preserve, introduce and pass on the tradition of ritual with meals in Osmaniye to future generations

PDF

___

Akçaözoğlu, E. Y. ve Koday, S. (2019). Kültürel Coğrafya Bakımından Osmaniye İlinin Mutfak Kültürü, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2): 537-552.
Akdağ, G., Sormaz, Ü. ve Özata, E. (2019). Yas Törenlerinde Yemeğin Varlığı: Ölüm Sonrası Yemek Ritüelleri VIII. Ulusal IV. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu, Mersin Üniversitesi 19-20 Nisan 2019. Anamur/Mersin. ss: 566-571.
Akman, A. (2019). Kandıra Mutfak Kültüründe Tören Yemekleri Üzerine Bir Değerlendirme, Uluslararası Millî Mücadele Servetiye Cephesi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu VI, 8-10 Mart 2019. Kocaeli. ss. 175.
Andarabi, F. F. ve Hassan, A. (2019). Nevruz Ritüellerinde Sembol Tatlılar. Ankara: Detay Yayıncılık.
Artun, E. (2001). Adana’da, Törenlere, Adaklara, Özel Günlere Ait İnançlar, Pratikler ve Bunlara Bağlı Mutfak Kültürü, Millî Folklor, 13(49): 27-37.
Ay, Ş ve Şahin, K. (2014). Eski Yakındoğu’da Yemek Simgeselliği Üzerine Bir Değerlendirme, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12: 331-358.
Bahçeci, Ö. (2015). Osmaniye Yöresel Yemekler Kitabı. Osmaniye: Gelişim Matbaacılık.
Beşirli, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik, Milli Folklor, 22(87): 159-169.
Chiaro, D. and Rossato, L. (2015). Food and Translation, Translation and Food. The Translator, 21(3): 237-243.
Cronin, M. (2015). The Moveable Feast: Translation, Ecology and Food. The Translator, 21(3): 244- 256.
Çakıcı, H. H. ve Zencir, E. (2018). Unutulmaya Yüz Tutmuş Mutfak Kültürleri: Çakırözü Köyü Örneği, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3): 285-297.
Çetin, C. (2008). Türk Düğün Gelenekleri ve Kutsal Evlilik Ritüeli, Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Dergisi, 48(2): 111-126.
Çiftçi, N. (2019). Tören Yemeklerinin Bilinirliği Üzerine Kuşaklar Arasındaki Farklılıkların Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Afyonkarahisar İli Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
Çölbay, Ş. ve Sormaz, Ü. (2015). Konya’da Geçiş Dönemlerinde Yapılan Yöresel Mutfak Uygulamaları, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(4): 1729-1736.
Doğaka (2019). Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı Bülten. Erişim Adresi: https://www.dogaka.gov.tr/assets/upload/dosyalar/wwwdogakagovtr_908_ca3i13fa_dogakabulten-nisan-2019-sayi-17.pdf [Erişim Tarihi: 22.01.2021].
Duvarcı A. (2017). Divanû Lûgat'it Türk'teki Yeme İçme Kültürünün Kocaeli Manav Türkmenlerindeki Yansımaları. Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu, 24-26 Mart 2017. Kocaeli.
Eker, G. Ö. (2018). Farklı Görme Biçimiyle Modern Dünya Ritüeli Olarak Yemek Kültürü: Sınanma/Erginlenme ve İntikam Alma Gizli İşlevleri, Milli Folklor, 30(120): 170-183.
Emiroğlu, K. (2013). Gündelik Hayatımızın Tarihi: İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Erdem Nas, G. E. (2015). Yörük Kültüründe Düğün-Ölüm Âdetleri ve Adlandırmaları (Anamur Örneği), Journal of Turkish Language and Literature, 1(2): 25-32.
Erol, İ. (2020). Doğu Akdeniz Bölgesindeki Kırsal Turizm Alanlarının Gastronomik Ürün Haritası. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
Erol, G. ve Alaşhan, A. (2019). Özel Günlerde Geleneksel Yemek Anlayışı: Ürgüp Örneği, 4. Uluslararası Gastronomi Turizmi Araştırmaları Kongresi, 19-21 Eylül 2019. Nevşehir. ss: 108-115.
Ersoy, P. (2010). Türkiyeve Makedonya’da Ritüellere Bağlı Kutlamalarda Yapılan Yemekler. (Editör) Kalpaklı, M., Oğuz, Ö., Koneska, E. ve Sönmez, N. D.: Aynı Tadı Paylaşmak: Türkiye ve Makedonya Geleneksel Ortak Mutfağı Çalıştayı Bildiri Kitabı içinde (ss. 52-65) Ankara: UNESCO Turkiye Milli Komisyonu Yayınları.
Fidan, S. ve Özcan, F. (2019). Gastronomi Kenti Gaziantep’te Özel Gün Yemekleri Üzerine Bir Araştırma, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(67): 65-80.
Garzone, G. (2017). Food, Culture, Language and Translation. Journal of Multicultural Discourses, 12(3): 214-221.
Giddens, A. (2004). Sosyoloji, (çeviren, Güzel, C.) Ankara: Ayraç Yayınevi.
Gürçayır, S. (2010). Türk ve Makedon Kültürlerinde Geçiş Ritüelleri ve Yemekler. (Editörler) Kalpaklı, M., Oğuz, Ö., Koneska, E. ve Sönmez, N. D.: Aynı Tadı Paylaşmak: Türkiye ve Makedonya Geleneksel Ortak Mutfağı Çalıştayı Bildiri Kitabı içinde (ss. 66-73) Ankara: UNESCO Turkiye Milli Komisyonu Yayınları.
Gürçayır Teke, S. (2016). Türk ve Macar Mutfaklarında Yemeklerin “Gelenekselliği” ve Sürdürülebilirliği, (Editör) M. Hoppal, Ö. Oğuz ve Ö. Özünel: Tatların Benzer Dünyası: Türk-Macar Ortak Yemek Kültürü içinde (ss. 83-90) Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yayınları.
Güzel, Ö. ve Kurnaz, H. A. (2020). Türk Kültüründe Bir Miras Olarak Bocuk Gecesi Ritüeli İçeriği: Fenomenolojik Bir Araştırma, Millî Folklor, 16(128): 163-178. https://osmaniye.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_02/11101447_SehrimizOsmaniye.pdf. [Erişim Tarihi: 22.01.2021]. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Osmaniye_ili_raporu.pdf [Erişim Tarihi: 22.01.2021].
Iomaire, M. M. C. (2018). Recognising Food as part of Ireland's Intangible Cultural Heritage, Folk Life, 56(2): 93-115.
Irmak, Y. (2016). Doğumdan Ölüme Bingöl Geçiş Dönemleri İnanç ve Uygulamaları, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11): 113-132.
İnce, G. (2017). Osmaniye Yemekleri. Osmaniye: Akdeniz Ofset ve Sürekli Form.
Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kaya, G. (2017). Osmaniye Mutfağı. (Online) http://gulhankaya.com/2017/06/06/osmaniyemutfagi/ [Erişim Tarihi: 15.01.2021].
Kızılırmak, İ., Albayrak, A. ve Küçükali, S. (2014). Yöresel Mutfağın Kırsal Turizm İşletmelerinde Uygulanması: Uzungöl Örneği, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 4(1): 75-83.
Koz, M. S. (2002). Yemek Kitabı. Kadirli Osmaniye Mutfağı ve Mahalli Yemekler Bölümü. İstanbul: Dış Kirası Kitapları.
Mason, M. (2010). Sample Size and Saturation in PhD Studies Using Qualitative Interviews. Forum Qualitative Social Research, 11(3): 1-19.
Murtezaoğlu, S. (2012). Kültürel Belleğin Ritüel Yoluyla Kuruluşu, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2(2): 344-350.
Olgun, Hakan. (2016). İbadet, Ritüel ve Kurban. Milel ve Nihal, 13(2):83-99.
Oktay, S. (2018). Gastronomi Bilimine Giriş. İstanbul: Der Yayınları.
Osmaniye Belediyesi. (2020). Osmaniye Kültürü https://osmaniye-bld.gov.tr/kentimiz/osmaniyekulturu [Erişim Tarihi: 19.12.2020].
Örnek, S. V. (2000). Türk Halk Bilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özkan, Ç. (2020). Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Kapsamında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsuru: Hıdrellez Pilavı Üzerine Bir Araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1): 361- 373.
Sağır, A. (2012). Bir Yemek Sosyolojisi Denemesi Örneği Olarak Tokat Mutfağı, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4): 2675-2695.
Sağır, A. (2016). Ölüm Sosyolojisi Bağlamında Yemek, Cenaze ve Ölümün Sofra Pratikleri Üzerine, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1: 271-298.
Scott, J. (2014). A dictionary of Sociology. UK: Oxford University Press.
Samancı, Ö. (2018). Türk Mutfak Kültüründe Helva Geleneği. [Online] https://turkascihaberleri.com/HaberDetay/32719/index.html [Erişim Tarihi: 20.01.2021].
Sezgin, A. C. ve Merve, O. (2017). Kültür Mirası Düğün Yemekleri’nin Gastronomi Turizmi Açısından İncelenmesi: Erzincan İli Örneği, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ÖS IV: 203-214.
Şengül, S. ve Türkay, O. (2017). Türkiye'nin Yöresel Mutfakları. Ankara: Detay Yayıncılık.
Temur, N. (2011). Kültürel Bellek Bağlamında Deve Oyunu, Millî Folklor, 23(90): 156-163.
Tıraş, M. ve Besnek, F. (2017). Osmaniye İli’nin Turizm Potansiyeli, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2): 757-777.
Türk Patent ve Marka Kurumu, (2020). https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38577 [Erişim Tarihi: 28.12.2020].
Türker, A. ve Çelik, İ. (2012). Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarının Turistik Ürün Olarak Geliştirilmesine Yönelik Alternatif Öneriler, Yenifikir, 9: 86-98.
Üzülmez, M. (2020). Osmaniye İlinin Coğrafi İşaretli Ürün Potansiyelinin Değerlendirilmesi, Journal of Academic Value Studies, 6(2): 188-196.
Üzülmez, M. ve Akdağ, G. (2019). Osmaniye İli Gastronomik Mirası ve Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Araştırma, VIII. Ulusal IV. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu, Mersin Üniversitesi, 19-20 Nisan 2019. Anamur/Mersin. ss: 457-464.
Yayla, Ö. ve Yayla, Ş. Kadirli Mutfağı Üzerine Bir Değerlendirme. 3. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, 28-29 Aralık 2019. Diyarbakır. ss: 60-72.
Yalçın Çelik, D. (2010). Mengen'de Özel Gün Yemekleri. Milli Folklor, 22(86): 127-139.
Yeşil, Y. (2014). Türk Dünyası’nda Geçiş Dönemi Ritüelleri Üzerine Tespitler, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, 3(9): 117-136.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldız, T. (2016). Türk ve Macar Ortak Mutfağında İçme Kültürü: Şifa, Ritüel, Gelenek, (Editörler) M. Hoppal, Ö. Oğuz ve Ö. Özünel.: Tatların Benzer Dünyası: Türk-Macar Ortak Yemek Kültürü içinde (ss. 119-124) Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yayınları.