Türkiye’de Bölgesel Düzeyde Tarımsal Üretim Değeri, Kadınların İşgücüne Katılımı ve Sermaye Stoku Arasındaki İlişkinin Panel Veri Analizi İle Karşılaştırması

Kırsal alanda kadınlar gerek tarımsal üretime katkısı gerekse tarımsal üretimin sürdürülebilirliğinin sağlanmasındaki payı ile önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye’de kırsalda kadınların emek açısından tarımsal üretim faktörleri içerisinde önemli katkıları bulunmaktadır. Girişimcilik açısından bakıldığında ise kadınlar son yıllardaki pozitif ayrımcılığı sağlayan destekler ile iş hayatı içerisinde daha fazla yer almaya başlamışlardır. Türkiye’de tarım sektöründe Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kadını güçlendirmeye yönelik destekleri, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK-IPARD) projeleri ile kadın girişimciliğinin teşvik edilmesi, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) ile kadınların iş kurmalarına yönelik destekler ve özel sektörün destekleri giderek artmaktadır. Bu çalışmada, özellikle kadının güçlendirilmesine yönelik teşviklerin kadının işgücüne katılım oranına ve buna bağlı olarak da tarımsal üretim değerine pozitif yönlü katkı yaptığı tezinden hareket edilmiştir. Ayrıca sermaye stoku olarak traktör varlığı değişkeni modele eklenerek üretim faktörleri içerisinde sermaye ve kadın işgücünün İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması 1 (İBBS1)’e göre tarımsal üretim değerleri arasındaki ilişkinin boyutunun ölçülmesi amaçlanmıştır. Toplam 12 İBBS1 içerisinde 14 yıllık (2004-2017) tarımsal üretim değeri, kadının tarımda işgücüne katılımı ve sermaye stoku olarak da traktör varlığı verileri Panel Veri Analizi (Autoregressive Distributed Lag-ARDL) ile incelenmiştir. Yapılan analiz ile kadının tarımda işgücüne katılımının ve traktör varlığının tarımsal üretim değerini pozitif yönlü etkilediği belirlenmiştir. Kadının tarımsal üretimin vazgeçilmez bir unsuru olduğu düşünüldüğünde tarım sektöründe kadının eğitiminin arttırılması, girişimcilik kapasitesinin yükseltilmesi, kaynaklara erişim konusundaki engellerin kaldırılması kadının kayıtlı işgücü piyasasında daha fazla yer almasını sağlayacağı ve tarımsal üretim değeri üzerinde pozitif etkisinin daha fazla olacağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Kırsal kalkınma, tarımsal üretim, kadın işgücü, sermaye stoku, Türkiye

Comparison of Relationship Among the Agricultural Production Value, Participation of Women’s Labour Force and Capital Stock by Panel Data Analysis in Regional Level of Turkey

Women play an important role in rural areas with their contribution to agricultural production and the providing sustainability of agricultural production. In rural of Turkey, the women have important contribution in terms of labor in agricultural production factors. In terms of entrepreneurship, women have started to take part in the business life with the supports which are enabling positive discrimination in recent years. The supports of Ministry of Agriculture and Forestry admitting of women empowerment in agriculture, promoting women's entrepreneurship with the Agriculture and Rural Development Support Institution (TKDK-IPARD) projects, the support for setting business of women with Small and Medium Enterprises Development Organization (KOSGEB) and private sector supports are increasing. In this study, it has been argued that the incentives towards women's empowerment contribute positively to the female labor force participation rate and accordingly to the value of agricultural production. In addition, the existence of tractor assets as a stock of capital was added to the model to measure the size of the relationship between agricultural production values of the capital and female labor force according to Nomenclature of Territorial Units for Statistics 1 (IBBS1-NUTS1). 14-year (2004-2017) agricultural production value data in 12 NUTS1 Regions, the women labor force participation in agriculture and the presence of tractor as a stock of capital were examined with Panel Data Analysis (Autoregressive Distributed Lag-ARDL). With the analysis, it was determined that the women labor force participation in agriculture and the presence of the tractor have a positive effect on the agricultural production value. Considering that women are an indispensable element of agricultural production, it can be said that increasing the education and entrepreneurship capacity of women in the agricultural sector, and removing obstacles to access to resources will enable women to be more involved in the registered labor market and have a positive effect on the value of agricultural production.

Keywords:

Rural development, agricultural production, women labor, capital stock, Turkey.,

PDF

___

Aydın, F. 2011. Kadın İstihdamının Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye ile Rekabet Gücü En Yüksek Ülkelerin Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Behringer, J., Stephan, S., Theobald, T. 2015. Macroeconomic factors Behind Financial Instability Evidence from Granger Causality Tests. https://www.boeckler.de/pdf/v_2015_10_24_theobald.pdf.
Berber, M., Eser, B.Y. 2008. Türkiye’de kadın istihdamı: Ülke ve bölge düzeyinde sektörel analiz. İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 10(2): 1-16.
Breusch, T., Pagan, A. 1980. The Lagrange multiplier test and its applications to model specification in econometrics. The Review of Economic Studies, 47(1): 239-253.
Candan, E., Özalp Günalp, S. 2013. Tarımda kadın emeği. Tarım Ekonomisi Dergisi 2013; 19(1): 93-101.
Choi, I. 2001. Unit root tests for panel data. Journal of International Money and Finance, 20: 249-272.
Chudik, A., Pesaran M.H. 2013. Common Correlated Effects Estimation of Heterogeneous Dynamic Panel Data Models with Weakly Exogenous Regressors. Federal Reserve Bank of Dallas Globalization and Monetary Policy Institute, Working Paper No. 146, Dallas.
Demir, N. 2018. Kadın İstihdamının Artırılması ve Kadınların İşgücüne Katılımlarının Belirleyicileri. Kalkınmada Anahtar Verimlilik, Kasım 2014, Sayı: 311. https://anahtar.sanayi.gov.tr/tr/news/kadin-istihdaminin-artirilmasi-vekadinlarin-isgucune-katilimlarinin-belirleyicileri/1880
Doğan, H.G., Kan, A., Kan, M., Tosun, F., Uçum, İ., Solmaz, C., Birol, D. 2018. Türkiye’de genç çiftçi proje desteğinden yararlanma düzeyini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Türk Tarım –Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(11): 1599-1606.
Engle, R.F., Granger, C.W.J. 1987. Cointegration and error correction: representation, estimation and testing. Econometrica, 55: 251-276.
Erkuş, A., Bülbül, M., Kıral, T., Açıl, F., Demirci, R. 2005. Tarım Ekonomisi. Ankara Üniversitesi Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, Ankara.
Eser, K., Gökmen, Ç. 2009. Beşeri sermayenin ekonomik gelişme üzerindeki etkileri: Dünya deneyimi ve Türkiye üzerine gözlemler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 41-56.
Granger, C., Newbold, P. 1974. Spurious regressions in econometrics. Journal of Econometrics, 2: 11-120.
Gülçubuk, B. 1999. Tarımsal Üretimde ve Kırsal Kalkınmadaki Kadının Yeri ve Önemi. T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarım ve Köy Dergisi, Sayı: 125, Ankara, 36 s.
Günsoy, G., Özsoy, C. 2012. Türkiye’de kadın işgücü, eğitim ve büyüme ilişkisinin VAR analizi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 49(568): 21-40.
Güreşçi, E. 2010. Türkiye’de kentten - köye göç olgusu. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(1): 77-86.
Güreşçi, E. 2016. Kırsal göçün sonuçları ve fırsatları. Türkiye XII: Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs 2016, s.2137-2144, Isparta.
Hadri, K. 2000. Testing for stationarity in heterogeneous panel data, Econometrics Journal, 3: 148-161.
Im, K.S., Pesaran, M.H., Yongcheol, S. 2003. Testing for unit roots in heterogeneous panels, Journal of Econometrics, 115: 53-74.
Johansen, S. 1988. Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3): 231-254.
Johansen, S., Juselius, K. 1990. Maximum Likelihood estimation and inference on cointegration-with applications to the demand for Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2): 169-210.
Kan, A. 2014. Kırsal Yoksulluğun Tarım ve Kadın Boyutu. 1. Basım, Editörler: A. Topçuoğlu, G. Aksan ve D. Alptekin, Yoksulluk ve Kadın, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, Türkiye, 211-217 s.
Kao, C., Chiang, M.H. 2000. On the estimation and inference of a cointegrated regression in panel data, Nonstationary Panels, Panel Cointegration and Dynamic Panels, 15: 179-222.
Karaman, S. 2018. Türkiye bitkisel ve hayvansal üretim değerlerinin bölgesel düzeyde panel endeks ile karşılaştırmalı analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi (YYU J AGR SCI), 28(2): 168-174.
Kulak, E. 2011. Tarımsal Üretim Süreçlerindeki Değişimin Kırsal Alanda Kadın İstihdamına Etkileri: 1980 Sonrası Gelişmeler. Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık.
Küçükaksoy, İ., Akalın, G. 2017. Fisher Hipotezi’nin panel veri analizi ile test edilmesi: OECD ülkeleri uygulaması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(1):19-40.
Levin, A. Lin, C.F., James Chia, S.C. 2002. Unit root tests in panel data: asymptotic and finite-sample properties. Journal of Econometrics, 108: 1-24.
Lordoğlu, K. 1990. Eve iş verme sistemi içinde kadın işgücü üzerine bir alan araştırması. Friedrich Ebert Vakfı Yayınları, İstanbul.
Maddala, G.S., Wu, S. 1999. A Comparative Study of Unit Root Tests with Panel Data and A New Simple Test. Oxford Bulletin of Economics and Statistics Special Issue, 0305-9049.
Olhan, E. 2011. Türkiye’de Kırsal İstihdamın Yapısı. Birleşmiş Milletler Ortak Programı “Herkes İçin İnsana Yakışır İş: Ulusal Gençlik İstihdam Programı ve Antalya Pilot Bölge Uygulaması”. MDG Achivement Fund, FAO, İŞKUR. https://media.iskur.gov.tr/13498/turkiyede-kirsal-istihdamin-yapisi.pdf.
Önder, N. 2013. Türkiye’de kadın işgücünün görünümü. ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 1(1): 35-61.
Özer, M., Biçerli, K. 2003. Türkiye’de kadın işgücünün panel veri analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1): 55-85.
Pesaran, M.H. 2003. A Simple Panel Unit Root Test in the Presence of Cross Section Dependence. Cambridge Working Papers in Economics 0346, Faculty of Economics, University of Cambridge.
Pesaran, M.H. 2004. General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels. IZA Discussion Paper, 1240.
Semerci, A. 2016. Tarımsal verimlilik düzeyleri ile Avrupa Birliği-Türkiye tarımı. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpasa University) JAFAG, 33(3): 203-213.
Serel, H., Özdemir, B.S. 2017. Türkiye’de kadın istihdamı ve ekonomik büyüme ilişkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(3): 132-148.
Swamy, P.A.V.B. 1971. Statistical Inference in Random Coefficient Models. New York: Springer-Verlag. Şak, N. 2018. Panel Birim Kök Testleri. “Alınmıştır: Uygulamalı Panel Veri Ekonometrisi. (ed.) Güriş, S. DER Yayınları, Yayın No:481, İstanbul, s. 261-309.
Şimşek, E., Gürler, Z. 1994. Kırdan kente göç olgusu ve kırsal sanayi. Türkiye 1. Tarım Ekonomisi Kongresi, 08-09 Eylül 1994, s.360-370, İzmir.
The World Bank, 2018. Agriculture, Forestry, and Fishing, Value Added (Current US$). https://data.worldbank.org/indicator/NV.AGR.TOTL.CD?year_high_desc=true.
Toksöz, G. 2011. Kalkınmada Kadın Emeği. Varlık Yayınları, İstanbul.
Tosun, F., Solmaz, C., Uçum, İ., Kan, M., Kan, A., Doğan, H.G. 2018. Genç Çiftçi Desteklemelerine Kriter Olabilecek Parametrelerin ve Gençlerin Tarımda Kalma Eğilimlerinin Belirlenmesi-TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) Bölgesi. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Müdürlüğü (Basılmamış Proje Raporu).
TÜİK, 2018a. İBBS1 Bölgelerine Göre Tarımsal Üretim Değeri, İşgücü ve Traktör İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/. TÜİK, 2018b. İBBS1 Bölgelerine Göre Yoksulluk İstatistikleri. http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1013.
Westerlund, J. 2008. Panel cointegration tests of the fisher effect. Journal of Applied Econometrics, 23: 193-223.
Yılmaz, C. 2009. Türkiye’de kırdan kente göç sürecinde etkili olan faktörlerden biri; evlilik yoluyla göç. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21): 221-232.