Gıda Gruplarına Göre Gıda Atık Esnekliği; Konya Örneği

Gıda atığı; insan tüketimi için üretilen gıdaların tedarik zincirinde (üretim, hasat, taşıma ve diğer aşamalar) ve nihai tüketim noktalarında amaçlandığı biçiminin dışına çıkan ürünlerin miktarındaki azalmayı ifade etmektedir. Atık miktarları; nüfus, gelir, eğitim, cinsiyet, medeni durum, kültürel yapı, inançlar ve gıda grupları itibariyle farlılık arz etmektedir. İnsanların temel besin ihtiyaçlarını karşılayan gıdalar biyolojik olarak bozulabilir nitelikte olmaları ve depolama olanaklarının sınırlı olması nedeni ile atık miktarını etkileyen önemli bir faktördür. Bu nedenle gıda arz zincirinin kontrol altına alınması ve atık miktarının minimize edilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda gıda atık yönetmeliklerinin takip edilerek atıkların gruplar halinde toplanması ve işlenmesi gereken yerlere en kısa zamanda ulaştırılması gerekmektedir. Oluşan atıkların çöp oluşmasını engellemek ve geri kazanımları sağlanarak hem bireysel hem bütünsel fayda sağlaması amaçlanmaktadır. Atık oluşumunun önlenmesinde en küçük ancak etki düzeyi yüksek grup, hanehalklarıdır. Bu nedenle hanehalkları başta olmak üzere tarım işletmelerinde, hal esnaflarında, perakende sektöründe bilinç oluşturularak atık oluşmasına yönelik eylemler için çalışmalar yürütülmelidir. Bu çalışma kapsamında Konya ilinde gıda grupları itibariyle gıda atık esnekliğinin hesaplanması amaçlanmıştır. Konya ilinde toplamda 1.300.000 insan yaşamakta olup basit tesadüfi örnekleme yöntemine göre belirlenen 270 tüketici ile görüşülmüş ve tüketici gelirleri ile atık miktarları kullanılarak esnekliğin hangi yönde olduğu sonucuna varılmaya çalışılmıştır. Yapılan çalışma içerisinde gelir gruplarına göre atık esnekliği ürün çeşitlerine göre satın alma ve atık miktarlarında azalma ya da artma göstererek esneklik göstermektedir. Esneklik oranlarının önemli bir bölümü pozitif ve 1’den küçüktür. Negatif esneklik gelir gruplarına göre ağırlıkta süt ve süt ürünlerinde görülürken bazı gelir gruplarında da negatif esnekliğe rastlanmaktadır. Atık esnekliğinin yüksek olduğu ürünlerin et ve et ürünleri ile sebzeler olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Atık yönetimi, Geri dönüşüm, Gıda esnekliği, Gıda atığı

Food Waste Flexibility According To Food Groups; Konya Example

Food waste; It refers to the reduction in the amount of products that go beyond their intended form in the supply chain (production, harvesting, transportation and other stages) of food produced for human consumption and at the final consumption points. Waste quantities; It differs in terms of population, income, education, gender, marital status, cultural structure, beliefs and food groups. Foods that meet the basic nutritional needs of people are an important factor affecting the amount of waste because they are biodegradable and their storage possibilities are limited. For this reason, it is necessary to control the food supply chain and minimize the amount of waste. In this direction, it is necessary to follow the food waste regulations and collect the wastes in groups and deliver them to the places where they need to be processed as soon as possible. It is aimed to prevent the wastes from forming garbage and to provide both individual and holistic benefits by recycling them. Households are the smallest but most influential group in preventing waste generation. For this reason, studies should be carried out for actions towards waste generation by raising awareness in agricultural enterprises, shopkeepers and retail sector, especially in households. Within the scope of this study, it is aimed to calculate the food waste flexibility by food groups in Konya. A total of 1.300.000 people live in Konya and 270 consumers determined according to simple random sampling method were interviewed and it was tried to conclude in which direction the flexibility was by using consumer incomes and waste amounts. In the study, waste flexibility according to income groups shows flexibility by decreasing or increasing in purchasing and waste amounts according to product types. Most of the elasticity ratios are positive and less than 1. While negative elasticity is seen mostly in milk and dairy products according to income groups, negative elasticity is also observed in some income groups. It has been determined that the products with high waste flexibility are meat and meat products and vegetables.

Keywords:

Atık yönetimi, Geri dönüşüm, Gıda esnekliği, Gıda atığı,

PDF

___

Adıgüzel, F. ve Kızılaslan, N. 2015. The Current Situation and Financial Performance Analyses of Rice Farmers Associations, Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 3 (9): 721-731.
Akbay, C. ve Boz, İ. 2005. Kahramanmaraş’ta hanehalklarının gıda tüketim talebi ekonometrik analizi, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 8 (1): 114-121.
Anonim. 2015. Atık Yönetimi Yönetmeliği, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150402-2.htm:
Anonim. 2019. Sıfır Atık Yönetmeliği, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/07/20190712-9.htm:
Baysal, A. 1999. Ankara’da Kentleşmeyle Beslenme Alışkanlıklarında Değişmeler ve Yemek Kültürü.
Baysal, T., Ersus, S. ve Apaydın, E. 2009. Yenilebilir mısır zeini filmi kaplamanın orta nemli domates kalitesi üzerine etkisi, Gıda, 34 (6): 359-366.
Bermudez, O.I. ve Tucker, K.L. 2003. Trends in dietary patterns of Latin American populations, Cadernos de saude publica, 19: S87-S99.
Capone, R., El Bilali, H., Debs, P., Bottalico, F., Cardone, G., Berjan, S., Elmenofi, G.A., Aboubdillah, A., Charbel, L. ve Ali Arous, S. 2016. Bread and bakery products waste in selected Mediterranean Arab countries, Am. J. Food Nutr, 4: 40-50.
Du, S., Mroz, T.A., Zhai, F. ve Popkin, B.M. 2004. Rapid income growth adversely affects diet quality in China—particularly for the poor!, Social science & medicine, 59 (7): 1505-1515.
Karagölge, C. ve Peker, K. 2002. Tarim Ekonomisi Araştırmalarında Tabakalı Örnekleme Yönteminin Kullanılması, Journal of the Faculty of Agriculture, 33 (3): 313-316.
Memiş, L. 2019. Kentsel Alanda Gıda Atıkları: Ekmek Atıklarının Yönetimine Yönelik Bir Araştırma, Kamu Yönetimi ve Sosyal Bilimlerde Güncel Meselelere Çözümleyici Yorumlar.
Oğuz, C. ve Karakayacı, Z. 2017. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Metodolojisi, Konya, Atlas Akademi, p. 183.
Onur, N., Sarper, F. ve Onur, F. 2017. Farklı sosyo-ekonomik düzeydeki ailelerin sebze-meyve tüketim durumları, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5 (1): 105-123.
Pekcan, G. 2000. Şişmanlığın Tanımı ve Saptanması. , Obezite Sempozyumu, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, III. Uluslar arası Beslenme ve Diyetetik Kongresi, Ankara, 12-15 Nisan, 93-104.
Sipahi, F. 2014. Türkiye’de obezite üzerinde sosyoekonomik değişkenlerin etkileri ve eşitsizlik. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Akdeniz Üniversitesi,
Tohill, B.C. ve Joint, F. 2005. Dietary intake of fruit and vegetables and management of body weight [electronic resource], World Health Organization, p. 9241592842: 9241592842
Toprak, İ., Şentürk, Ş., Yüksel, B., Özer, H., Çakır, B. ve Bideci, A. 2002. Gıda katkı maddeleri, Ankara TC Sağlık Bakanlığı Hacettepe Üniv. Temel Sağlık Hizmetleri Beslenme ve Diyetetik Genel Müdürlüğü Bölümü.
Tönük, B., Gültürk, H., Güneyli, U., Arıkan, R., Kayim, H. ve Bozkurt, Ö. 1987. Gıda Tüketimi ve Beslenme, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı/Unicef. Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü. Ankara.
Uzundikme, F. ve Çakıroğlu, F. 2007. Yaşlılıkta sebze-meyve tüketimi.[Elektronik Sürüm]. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi.
Üçdoğruk, Ş. 1997. İzmir İli Kentselinde Kesimi Gıda Harcaması Gelir Elastikiyetleri, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1): 101-123.