AYFER ALKAN TORUN, HALİL ERDEM, İNCİ TOLAY, MUSTAFA BÜLENT TORUN

Farklı Tahıl Türlerinin Çinko Noksanlığına Karşı Duyarlılığının Belirlenmesi

Çinko (Zn) noksanlığı bitkisel verimi özelliklede kireçli topraklarda yetiştirilen tahılların verimini sınırlandıran önemli bir mineral besin elementi sorunudur. Bu çalışma ekmeklik (BDME-10, Bezostaja), makarnalık (Kızıltan Ç-1252) ve çavdardan (Aslım) oluşan değişik tahıl türlerinin Zn noksanlığına karşı duyarlılıklarıın test edilmesi amacı ile gerçekleştirilmiştir. Sera koşullarında gerçekleştirilen denemede bitkiler iki farklı Zn dozunda (Zn 0 ve Zn 5 mg kg-1) yetiştirilmiştir. Bitkiler 44 günlük iken Zn eksiklik simptomları gözlenmiş ve 1-5 skalasına göre Zn noksanlık şiddeti için gözlem alınmış ve bitkiler hasat edilmiştir. Çinko noksanlık simptom şiddeti bakımından en fazla Ç-1252 (1.0) ve Bezostaja (2.0) çeşitlerinde, en hafif simptom ise Aslım (4.0) ve Kızıltan (3.0) türlerinde görülmüştür. Çinko uygulaması ile yeşil aksam kuru madde verimlerinde belirgin bir artış meydana gelmiş, bu artış en fazla Ç-1252 (%78,8) ve BDME-10 (%52,5) çeşitlerinde görülmüştür. Tahıl türleri ve aynı türün çeşitlerinin Zn noksanlığına büyük ölçüde farklı reaksiyon verdikleri görülmüştür. Makarnalık buğday Zn noksanlığınndan simptomolijik olarak ve kuru madde verimi açısından şiddetli bir şekilde etkilenirken, ekmeklik buğday orta düzeyde etkilenmiş ve en az da çavdarın etkilendiği görülmüştür. Çinko noksanlık simptomlarının şiddeti ve bitki büyümesine göre denemeye konu olan tahılların Zn noksanlığına karşı duyarlılığı ile ilgili Ç1252>BDME10>Kızıltan>Bezostaya>Aslım şeklinde bir sıralama ortaya çıkmıştır.

Determination of Sensitivity of Different Cereal Species to Zinc Deficiency

PDF

___

Alloway BJ. 2004. Zinc in soils and crop nutrition. Brussels, Belgium: International Zinc Association.
Anonim. 2017. Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Üretim İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr; Erişim tarihi: 20.07.2017.
Çakmak İ, Gülüt KY, Marschner H, Graham RD. 1994. Effects of zinc and iron deficiency on phytosiderophores release in wheat genotypes differing in zinc efficiency. Journal of Plant Nutrition, 17: 1-17.
Çakmak İ, Yılmaz A, Ekiz H, Torun B, Erenoğlu B, Braun HJ. 1996. Zinc deficiency as a critical nutritional problem in wheat production in Central Anatolia. Plant and Soil 180: 165–172.
Çakmak I, Ekiz H, Yılmaz A, Torun B, Köleli N, Gültekin I, Alkan A, Eker S. 1997. Differential response of rye, triticale, bread wheat and durum wheats to zinc deficiency in calcareous soils. Plant and Soil 188: 1–10.
Çakmak Ö, Özturk L, Karanlık S, Özkan H, Kaya Z, Çakmak İ. 2001. Tolerance of 65 durum wheat genotypes to zinc deficiency in a calcareous soil. Journal of Plant Nutrition, 24(11): 1831–1847.
Daneshbakhsh B, Khoshgoftarmanesh AH, Shariatmadari H, Çakmak İ. 2013. Phytosiderophore release by wheat genotypes differing in zinc deficiency tolerance grown with Zn-free nutrient solution as affected by salinity. Journal of Plant Physiology, 170(1): 41-46.
Eyüpoğlu F, Kurucu N, Sanisa U. 1994. Status of plant available micronutrients in Turkish soils (in Turkish). Annual Report, Report No: R-118. Soil and Fertilizer Research Institute, Ankara, 1994: 25–32.
Graham R, Ascher JS, ve Hynes SC. 1992. Selection of zincefficient cereal genotypes for soil of low zinc status. Plant and Soil, 146: 241-250.
Kacar B, İnal A. 2008. Bitki analizleri. Nobel Yayın Dağıtım. Lindsay WL, Norvell WA. 1978. Development of DTPA soil test for zinc, iron, manganese and copper. Soil Science Society Journal, 42: 421-428.
Marschner H, Romheld V, Kissel M. 1986. Different strategies in higher plants in mobilisition and uptake of iron. Jornal of Plant Nutrition, 9: 695-713.
Rengel Z. 2015. Availability of Mn, Zn and Fe in the rhizosphere. Journal of Soil Science and Plant Nutrition, 15(2): 397-409.
Sidhu GPS. 2016. Physiological, biochemical and molecular mechanisms of zinc uptake, toxicity and tolerance in plants. Journal of Global Biosciences, 5(9): 4603-4633.
Sillanpää M. 1982. Micronutrients and the nutrient status of soils: a global study (No. 48). Food & Agriculture Org.
Torun B, Bozbay G, Gültekin İ, Braun HJ, Ekiz H, Çakmak İ. 2000. Differences in shoot growth and zinc concentration of 164 bread wheat genotypes in a zinc‐deficient calcareous soil. Journal of Plant Nutrition, 23(9): 1251-1265.
Velu G, Tutuş Y, Gomez-Becerra HF, Hao Y, Demir L, Kara R, Çakmak İ. 2017. QTL mapping for grain zinc and iron concentrations and zinc efficiency in a tetraploid and hexaploid wheat mapping populations. Plant and Soil, 411(1-2): 81-99.