Doğa Koruma Yaklaşımlarındaki Değişimlerin Dünyada ve Türkiye'deki Tarihsel Süreci

Günümüz dünyasında doğa koruma ve korunan alan kavramı canlılar için hayati bir önem arz etmektedir. Bu nedenle doğal alanları koruma ve bozulmayı önleme konusunda insanoğlu önemli adımlar atmaya başlamıştır. Dünyada tarihi çok eskilere dayanan doğa koruma çalışmaları, Türkiye tarafından uzun yıllar sonra gündemde yer bulabilmiştir. Türkiye'in sahip olduğu kaynak değeri yüksek alanlara farklı koruma alanı statüleri verilerek ve farklı kanunlarla koruma altına alınmıştır. Bu koruma statülerinin bir kısmı ulusal mevzuata göre, bir kısmı da uluslararası sözleşmelere dayanarak oluşturulmuştur. Günümüzde biyolojik çeşitliliğin ve diğer önemli doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımına yönelik umut verici adımlar atılmaktadır. Bu çalışmada; doğa koruma yaklaşımının dünyada ve Türkiye'de geçmişten günümüze geçirdiği değişim ve gelişim süreci irdelenerek, günümüzde Türkiye'de ve Dünya'daki mevcut durum ortaya konulmuştur.

Historical Development of the Changes in Approaches to Nature Conservation in Turkey and in the World

In today's world, nature conservation and the notion of protected area are of vital importance for the living. Therefore, humankind started to take important steps for conservation of natural areas and preventing deterioration. Nature conservation studies dating back to old times in the world, was put in the agenda in our country after long years. Various protected area status were designated to the areas havin high resources value in our country, and these areas were put under protection by various laws. Some of this conservation status was formed based on the national legislation, and some based on the international conventions. Nowadays, promising actions are taken for sustainable use of biologic diversity and other significant natural resources. In this study; changes and developments in approaches to nature conservation in the world and in our country throughout the history were investigated, and the current situation in Turkey and in the world was revealed.

PDF

___

Altan T. 1998. Ülkemizde biyosfer koruma alanları programı başlatılmalıdır. Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığımız Sempozyumu, İstanbul.
Alıca SS. 2012. Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı'nın Doğa Koruma Mevzuatı Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Ankara Barosu Dergisi, 3: 185-216.
Anonim 2006. Türkiye Korunan Alanlar Yönetim Planlaması Rehberi, 2006. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi Projesi, Ankara.
Anonim 2007. KAD, 2007. Doğa Korumacının El Kitabı, Kuş Araştırmaları Derneği, Ankara.
Anonim 2007a. Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı yayını, 176, Ankara.
Anonim 2011. Türkiye İçin Natura 2000 Uygulama Stratejisi. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı yayını, 99, Ankara.
Anonim 2015. WWF History. https://www.worldwildlife.org/ about/history, (Erişim tarihi: 02.06.2015).
Anonim 2015a. Dünya Miras Listesi. T.C. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, http://www.kulturvarliklari.gov. tr/TR,44423/dunya-miras-listesi.html, (Erişim tarihi:29.05.2015).
Anonim 2015b. Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarının Korunması (Bern) Sözleşmesi. http://ormuh.org.tr/arsiv/ files/ Bern%20sozlesmesi.pdf (Erişim tarihi: 06.09.2016).
Anonim 2015c. GEF Nedir. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı. http://did.ormansu.gov.tr/did/AnaSayfa/ Gef_Nedir.aspx?sflang=tr, (Erişim tarihi: 28.05.2015).
Anonim 2015d. IUCN (Dünya Koruma Birliği) ve Kongreye Hazırlık Süreci Bilgi Notu. http://did.ormansu.gov.tr/did/ AnaSayfa/birimler/uluslararasiKuruluslar.aspx?sflang=tr, (Erişim tarihi: 15.05.2015).
Anonim 2015e. WWF Biz Kimiz. http://www.wwf.org.tr/ bizkimiz/, (Erişim tarihi: 02.06.2015).
Anonim 2016. Türkiye'nin Korunan Alanları. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Milli Parklar, http://www.milliparklar.gov.tr/mp/mp.pdf, (Erişim tarihi:06.09.2016).
Anonim 2016a. Türkiye'nin Korunan Alanları. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Tabiat Parkları, http://www.milliparklar.gov.tr/belge/tp.pdf, (Erişim tarihi:06.09.2016).
Anonim 2016b. Türkiye'nin Korunan Alanları. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Tabiatı Koruma Alanları, http://www.milliparklar.gov.tr/belge/tka.pdf, (Erişim tarihi:06.09.2016).
Anonim 2016c. Türkiye'nin Korunan Alanları. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü,Tabiat Anıtları, http:// www.milliparklar.gov.tr/belge/ta.pdf, (Erişim tarihi: 06.09.2016).
Anonim 2016d. ÖÇK Bölgelerinin Türkiye Genelinde Oranı. http://www.csb.gov.tr/projeler/ockb/index.php?Sayfa=sayfa &Tur=ustmenu&Id=167, (Erişim tarihi: 06.09.2016).
Anonim 2016e. Eylül 2014 Tarihi İtibariyle Doğal Sit Alanları Dağılımı. http://www.cmo.org.tr/resimler/ekler/c8936d8fa aa8 550_ek.pdf?tipi=72&turu=X&sube=0, (Erişim tarihi:06.09.2016).
Anonim 2016f. Türkiye'nin Korunan Alanları. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları, http://www.milliparklar.gov.tr/belge/yhgs.pdf, (Erişim tarihi: 06.09.2016).
Anonim 2016g. Resmi Korunan Alan İstatistikleri (2015). Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. http://www.milliparklar.gov.tr/Anasayfa/istatistik.aspx?sflan g=tr, (Erişim tarihi: 06.09.2016).
Anonim 2016h. Properties inscribed on the World Heritage List, Turkey. UNESCO World Heritage Center. http://whc.unesco.org/en/statesparties/tr, (Erişim tarihi:06.09.2016).
Anonim 2016ı. Camili. UNESCO Ecological Sciences for Sustainable Development. http://www.unesco.org/new/en/ natural-sciences/environment/ecological-sciences/biospherereserves/europe-north-america/turkey/camili/, (Erişim tarihi: 06.09.2016).
Anonim 2016i. Türkiye'nin Önemli Sulak Alanları. http://www.milliparklar.gov.tr/kitap/7/?sflang=tr, (Erişim tarihi: 06.09.2016).
Anonim 2016j. Küre Dağları Milli Parkı. http://www.kdmp.gov.tr/alt_detay.asp?id=1, (Erişim tarihi: 06.09.2016)
Ant HA, Stipproweit A, 1985. Natur-und Umweltschutz-ein uraltes problem. LÖFL- Mitteilungen, 10, Heft 3: 24-26, Landwirtschaftsverlag GmbH, Münster- Hiltrup.
Bayer MZ. 1993. Milli parklar ve Türkiye açısından önemi, alınması gerekli önlemler. anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 4 (6): 22-25.
Chape S, Blyth S, Fish L, Fox P, Spalding M. 2003. 2003 United Nations List of Protected Areas. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK and UNEP-WCMC, IX: 44, Cambridge, UK.
Çolak AH. 2001. Ormanda Doğa Koruma. Milli Parklar ve Av- Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Yayını, 291, Ankara.
Deguignet M, Juffe-Bignoli D, Harrison J, MacSharry B, Burgess N, Kingston N. 2014. 2014 United Nations List of Protected Areas. UNEP-WCMC: Cambridge, UK.
Demirel Ö. 2005. Doğa Koruma ve Milli Parklar. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, Yayın no: 219: 424, Trabzon.
Emrealp S. 2005. Yerel GÜNDEM 21 Uygulamalarına Yönelik Kolaylaştırıcı Bilgiler El Kitabı. IULA-EMME (UCLG- MEWA) Yayını, 142, İstanbul.
Gillespie A. 2014. International Environmental Law, Policy &Ethics. OXFORD University Press, 224, UK.
Güneş G. 2011. Korunan Alanların Yönetiminde Yeni Bir Yaklaşım: Katılımcı Yönetim Planları. Ekonomi Bilimleri Dergisi Cilt 3, No 1, 2011. ISSN: 1309-8020 (Online).
IUCN 1994. Guidelines for Protected Area Management Categories. CNPPA with the assistance of WCMC. IUCN, 261, Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
IUCN, 2012. A Review of the Impact of IUCN Resolutions on International Conservation Efforts. https://portals.iucn.org /library/efiles/documents/2012-007.pdf, (Erişim tarihi: 28.05.2015).
Kantarlı S. 2012. Dünya Koruma Kongresi 2012. TTKD Tabiat ve İnsan Dergisi, 46: 1.
Kılıç DT, Eken G. 2004."Türkiye'nin Önemli Kuş Alanları - 2004 Güncellemesi", Doğa Derneği, Ankara.
Kıvılcım Z. 2012. Cartagena Protokolü ve Türkiye Biyogüvenlik Mevzuatı. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20 (1): 99-121.
Krishna N, Sankar, VB. 1997. Ekolojik Mirasın Korunması: Tamil Nadu'nun Kutsal Ağaçları, XXI. Yüzyıla Doğru Sürdürülebilir Kalkınma İçin Ormancılık, XI. Dünya Ormancılık Kongresi Bildirileri, 2: 67-72.
Kurdoğlu O, 2007. Dünyada Doğayı Koruma Hareketinin Tarihsel Gelişimi ve Güncel Boyutu Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 8 (1), 59-76.
Mac Kinnon J, Mac Kinnon K, Child G, Thorrell J. 1986. Managing Protected Areas in the Tropics. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources and The United Nations Environment Programme, Gland, Switzerland.
Ortaçeşme V, Karagüzel O, Atik M. 1998. Dünya'da ve Türkiye'de Doğa Koruma Alanları ve Politikalarının Gelişimi. Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığınız Kongresi, 21-23 Ekim, İstanbul Orman Fakültesi, İstanbul.
Özdemir İ. 2002. Osmanlı Toplumunda Çevre Anlayışı. Türkler- Osmanlı (Cilt 10), 1114-1139, Ankara.
Özer S. 2004. Sarıkamış (Kars) Ormanlarının Doğa Koruma Kriterleri Yönünden İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 171, Erzurum.
Özhatay N. 2006. Türkiye'nin BTC Boru Hattı Boyunca Önemli Bitki Alanları, BTC Şirketi, İstanbul.
Pallemaerts M. 1992. International Environmental Law from Stockholm to Rio: Back to the Future? Review of European Community & International Environmental Law, 1(3): 254- 266.
Satar İ, Güneş G. 2014. Türkiye'nin Biyolojik Çeşitlilik Sıcak Noktaları. Tabiat ve İnsan Dergisi, 185: 21-34.
Savaş N. 1992. "IV. Uluslararası Milli Parklar ve Korunan Alanlar Kongresi" İzlenimleri. Tabiat ve İnsan, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Yayın Organı, Yıl 26, Sayı 2: 25- 26, Ankara.
Smart J, Hilton-Taylor C, Mittermeier RA. 2014. The IUCN Red List: 50 Years of Conservation. CEMEX, 240.
Teksöz G, Ertürk E, Lise Y. 2014. Sürdürülebilir Kalkınma Eğitimi İçin Biyosfer Rezervleri: Camili'de Yaşam, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu, ANKARA.
Thomas L. 2006. Türkiye Korunan Alan Yönetiminde IUCN Kategori Sistemi. Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi Projesi, 34s, Ankara.
UNESCO 1996. Biosphere Reserves. The Seville Strategy & The Statutory Framework of the World Network. UNESCO, 18, Paris.
Yalınkılıç MK, Arpa NY. 2005. Türkiye'deki korunan alanlar ve ekoturizm. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu Sözlü Bildiriler Kitabı, 3-13, Isparta.
Yeşil P. 2009. Kelkit Havzası Tokat Kesiminin Biyosfer Rezervi Olarak Planlanması, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 158, Erzurum.
Yılmaz H, Yılmaz S, Kelkit A, Bulut Y. 1996. Kentlerde Yanlış Alan Kullanımlarının Ortaya Çıkardığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yerleşim ve Çevre Sorunları Çanakkale İli, Bildiriler Kitabı, İzmir.
Yücel M. 1995. Doğa Koruma Alanları ve Planlaması. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayını, 255, Adana.
Yücel M. 2005. Korunan Alanların Sınıflandırılmasında ve Uzun Devreli Gelişme Planlarının Hazırlanmasında Yaşanan Sorunlar. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu Sözlü Bildiriler Kitabı, 53-59, Isparta.
Yücel M. 2005a. Doğa Koruma. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayını No: A-85, 430, Adana.
Yücel M, Babuş D. 2005. Doğa Korumanın Tarihçesi ve Türkiye'deki Gelişmeler, Doğu Akdeniz Orm. Araş. Müdürlüğü (DOA) Dergisi (Journal of DOA), Sayı: 11 S: 151 - 175.
Zal N, Eczacıbaşı GB, Karauz Er ES. 2006. Aşağı Meriç Taşkın Ovasının Biyosfer Rezervi Olarak Planlanması. İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları No: 69, 251, Ankara.