UKRAYNA’NIN TARİHÎ KÖKENLERİ: KİEV KNEZLİĞİ’NDEN KIRIM HANLIĞI’NA

Tarihî kaynaklarda Ukrayna adına yapılan ilk atıf XII. yüzyıla aittir. Zamanla siyasî bir teşekkülü işaret eden Ukrayna günümüzde en eski Slav devletinin tarihî mirası üzerinde varlığını sürdürmektedir. Başlangıç aşamasında hem Rusların hem de Ukrayinlerin ortak devleti Kiev Knezliği idi. Bu ilk devlet sonradan bölünerek parçalara ayrıldı. XIII. yüzyıl ilk yarısında başlayan Moğol istilası Slav dünyasının neredeyse tamamını etkiledi. Altın Orda döneminin sonlarında Moskova Knezliği’nin yükselmeye başlaması ile birlikte Ruslar tedricen güç kazandılar. Lehistan ve Macaristan ile etkileşim halinde olan Ukrayna ise daha farklı bir gelişim süreci yaşadı. Özellikle Batı Ukrayna sahasında Katolik inancının yaygınlık kazanmasıyla birlikte Rus-Ukrayin ayrışması giderek daha belirgin bir hâl aldı. Ruslar Ukrayna’yı da içine alan büyük bir imparatorluk kurmayı başarsalar da Ukrayin kimliği hiçbir zaman silinmedi. Bu yazıda Ukrayna’nın ortaya çıkışı ve tarihi arka planı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Ukrayna, Rusya, Moğol, Tatar, Kırım

PDF

___

Allen, W. E. D., The Ukraine A History, Cambridge 1940.
Borščak, Elie, “Русь, Мала Росія, Україна”, Revue des études slaves, tome 24, fascicule 1-4, 1948, s. 171-176.
Dimnik, Martin, “The Rus’ Principalities (1125–1246)”, The Cambridge History of Russia Volume I From Early Rus’ to 1689, Edt. Maureen Perrie, Cambridge 2006, s. 98-126.
Fennel, John, The Crisis of Medieval Russia 1200-1304, Routledge 2014.
Franklin, Simon “Kievan Rus’ (1015-1125)”, The Cambridge History of Russia Volume I From Early Rus’ to 1689, Edt. Maureen Perrie, Cambridge 2006, s. 73-97.
Galitsko-Volinskiy Litopis, Doslicennaya. Tekst. Komentar, Red. M. F. Kotlyar, Kiev 2002.
Hackel, Sergei, “The Land of Rus’”, The Cambridge Encyclopedia of Russia and the Soviet Union, Cambridge 1982, s. 80-84.
Kamalov, İlyas, Altın Orda ve Rusya-Rusya Üzerindeki Türk-Tatar Etkisi, İstanbul 2009.
Kolodziejczyk, Darius, The Crimean Khanate and Poland-Lithuania, Brill-Leiden 2011.
Kurat, Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz’in Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara 1992.
_______, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara 1999.
_______, “Avarlar”, Haz. Serkan Acar, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXVI, S. 1, Temmuz 2011, s. 81-110.
Magocsi, Paul R., A History of Ukraine: The Land and Its Peoples, Toronto 2010.
Maciej Miechowita, Bir Rönesans Âliminin Kaleminden Doğu Avrupa’nın Tarihî Coğrafyası – XVI. Yüzyılda Türk-Tatarlar, Lehler, Slavlar ve Bozkır Halkları, Tercüme Notlar: Berrin Kalyon, İstanbul 2022.
Martin, Janet, Treasure of the Land of Darkness: The Fur Trade and its Significance for Medieval Russia, Cambridge 2004.
_______, Medieval Russia 980-1584, Cambridge 2007.
Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, Ankara 2017.
Paşuto, V. T., Oçerki po İstorii Galitsko-Volınskoy Rusi, Moskova 1950.
Polnoe Sobranie Russkih Letopisey, Tom Vtoroy, İpatevskaya Letopis, Moskova 2001.
Povest Vremennıh Let, Podgotovka Teksta D. S. Lihaçev, St. Petersburg 2007.
Pritsak, Omeljan, “İlk Türk-Ukrayna İttifakı (1648)”, Çev. Kemal Beydilli, İlmî Araştırmalar, S. 7, İstanbul 1999, s. 255-284.
Rıbakov, Boris, Kievskaya Rus i Russkie Knyajestva XI-XIII vv., Moskova 2013.
Rusyna, Olena V., “On the Kyivan Princely Tradition from the Thirteenth to the Fifteent Centuries”, Harvard Ukrainian Studies, December 1994, Vol. 18, No. 3/4, s. 175-190.
Seyyid Mehmed Rızâ, Es-Seb’üs-Seyyâr Fî-Ahbâr-ı Mülûki’t-Tatar, Haz. Yavuz Söylemez, Ankara 2020.
Shepard, Jonathan, “The Origin of Rus’ (c. 900-1015)”, The Cambridge History of Russia Volume I From Early Rus’ to 1689, Edt. Maureen Perrie, Cambridge 2006, s. 47-72.
The Hypatian Codex Part Two: The Galician-Volynian Chronicle, Trans. George A. Perfecky, Edt. Omeljan Pritsak, Münih 1973.
Vernadsky, George, Moğollar ve Ruslar, Çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul 2007.
Zdan, Michael B., “The Dependence of Halych-Volyn’ Rus’ on the Golden Horde”, The Slavonic and East European Review, Jun. 1957, Vol. 35, No. 85, s. 505-522.
Zhukovsky, Arkadii, “Galicia-Volhynia, Principality of”, Encyclopedia of Ukraine, Vol II, Edt. Volodymyr Kubijovyc, Toronto 1988.