ISPARTA İSTİKLAL MAHKEMESİNDE GÖRÜLMÜŞ BAZI CASUSLUK DAVALARI

İstiklal Mahkemeleri, Kurtuluş Savaşı sırasında asker kaçaklarını engellemek ve Büyük Millet Meclisi’nin otoritesini sağlamlaştırmak amacıyla kurulmuş olağanüstü yetkilere sahip mahkemelerdir. Bu mahkemeler Anadolu’nun çeşitli illerinde görev yapmışlar ve askerlikten firar, siyasi ve askeri casusluk ve vatana ihanet gibi oldukça önemli davalara bakmışlardır. İstiklal Mahkemelerinin ilk faaliyet döneminde Isparta bölgesinde de bir mahkeme kurulmuştur. Bu mahkeme Yunan ve İtalyan işgal sahası çevresinde kurulması ve ağırlıklı olarak bu işgallerin neticesinde ortaya çıkan suçlara bakması nedeniyle oldukça önemli bir mahkemedir. Isparta İstiklal Mahkemesinin faaliyetleri bu tarihi önemine rağmen yeterince incelenmemiştir. Bu eksikliğe ek olarak, Millî Mücadele’nin bugüne kadar çoğunlukla siyasi, askeri cephesi ve iç ayaklanmalar konusu işlenmiştir. Casusluk sorunları üzerinde de pek fazla durulmamıştır. Halbuki Kurtuluş Savaşı sırasında Türk ordusunun uğraştığı en önemli sorunlardan birisi işgalci güçler lehine gerçekleştirilen casusluk faaliyetleridir. Dolayısıyla Kurtuluş Savaşı sürecinde İstiklal Mahkemeleri siyasi ve askeri casusluğa karıştığı iddia olunan birçok kişinin davaları ile ilgilenmiştir. Bu makalede İstiklal Mahkemesine verilen casusluk suçlarının Isparta İstiklal Mahkemesinde görülmüş olanları, Türk vatandaşı oldukları halde Yunan ordusunda Türklere karşı silah kullanmak yoluyla ihanette bulunanların, Yunan tebaasından olup Türk ordusunun içine sızarak casusluk yapmaya çalışanların İstiklal Mahkemesindeki yargılanmaları ve aldıkları cezalar değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu değerlendirmeler yapılırken, TBMM Arşivi’nden yararlanılarak daha önce yayınlanmamış yargılama tutanakları kullanılmıştır. Çalışmanın bu özelliği nedeniyle Millî Mücadele tarihi literatürüne önemli bir katkı yapması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Casusluk, İstiklal Mahkemeleri, Isparta, Millî Mücadele, Asker Kaçakları.

PDF

___

Aybak, Alaattin Emre, Eskişehir İstiklal Mahkemelerinde Casusluk Davaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022.
Aybars, Ergun, İstiklal Mahkemeleri, Doğan Kitap, İstanbul 2014.
Gök, Salhadin, Birinci Dönem İstiklal Mahkemelerinin TBMM’deki Yansımaları, İstiklal Mahkemeleri, Yay. Haz. Aynur Yavuz Akengin, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2016.
https://apps.tbmm.gov.tr/arsiv_dis_kullanici/Belge_2D_Maznunlist.php?cmd=search&t=Belge_2D_Maznun&z_RUMUZU=%3D&x_RUMUZU=64&psearch=&psearchtype=OR. Erişim: 24 Nisan 2023.
İstiklâl Mahkemeleri, Cilt: 1, TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2015.
Kandemir, Feridun, İstiklal Savaşı’nda Bozguncular ve Casuslar, Yakın Tarihimiz Yayınları, İstanbul 1964.
Küçük, Cevdet, “İstiklal Mahkemeleri”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt XXIII, İstanbul 2001.
Özdemir, Seçil, “Millî Mücadele Dönemi Bazı Casusluk Faaliyetleri ve Mustafa Sagir,” Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Millî Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2014, s. 1166-1188.
TBMM Arşivi, IM_T7_K001_D003_G002_0008.
TBMM Arşivi, IM_T7_K001_D003_G002_0009.
TBMM Arşivi, IM_T7_K001_D003_G002_0011.
TBMM Arşivi, IM_T7_K002_D047_G001_0003.
TBMM Arşivi, IM_T7_K002_D047_G001_0004.
TBMM Arşivi, IM_T7_K003_D050_G002_0004, 0005.
TBMM Arşivi, IM_T7_K003_D050_G002_0004, 0005.
TBMM Arşivi, IM_T7_K003_D050_G002_0020.
TBMM Arşivi, IM_T7_K003_D050_G002_0020.
TBMM Arşivi, IM_T7_K004_D093_G002_0001, 002,003.
TBMM Arşivi, IM_T7_K005_D097_G001_0003.
TBMM Arşivi, IM_T7_K005_D097_G003_0001.
TBMM Arşivi, IM_T7_K005_D097_G003_0002.
TBMM Arşivi, IM_T7_K005_D108-1_G013_0023, 0024.
TBMM Arşivi, İM_T7_K004_D081_G001_0002, İM_T7_K004_D081_G001_0003.
Tosun, Ufuk Ulvi, “Eskişehir İstiklal Mahkemesi Karar Defterine Geçmiş Bazı Suç Çeşitleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 67, s, 601-614.
Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi Ulusal Direnişten Türkiye Cumhuriyeti’ne, Bilgi Yayınevi, Ankara 2017. Yayla, Mehmet, Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
Yurtsever, Serdar, Millî Mücadele Dönemi İstihbarat Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2013.