Covid-19 Pandemi Döneminde Öğretmenlerin Manevi Kaynakları ve Mental İyi Oluşları

Bu çalışmada, Covid-19 pandemi sürecinin yarattığı sağlık, ekonomi ve gelecek gibi çeşitli kaygılara rağmen eğitim-öğretim hizmetlerini yürüten öğretmenlerin bu süreçte karşılaştıkları olumsuzluklarla etmede kullandıkları manevi kaynaklar ile mental iyi oluş arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışmada, öğretmenlerin kullandıkları manevi kaynaklar ve mental iyi oluşlarına ilişkin puanlar; cinsiyet, dini katılım etkinliklerini ne sıklıkta yerine getirdikleri ve salgın döneminde algıladıkları stres düzeyine ilişkin değişkenlere göre farklılaşma gösterip göstermediği incelenmiştir. Araştırmada kullanılan veri toplama araçlarına on-line olarak, tesadüfi örnekleme yöntemiyle ulaşılan öğretmenler arasından 411 kişiye ait veriler dâhil edilmiştir. Bu öğretmenlerin branşlarına göre dağılımına bakıldığında rehberlik ve psikolojik danışmanlık (%22), sosyal bilimler (%19), fen ve matematik alanı (%12), ilahiyat-din eğitimi (%18), sınıf eğitimi (%15) ve okul öncesi eğitim (%14) alanlardan oldukları görülmüştür. Araştırmada on-line olarak düzenlenen Kişisel Bilgi Formuyla katılımcıların cinsiyet, dini görevleri ne sıklıkta yerine getirdikleri, algıladıkları stres düzeyine ilişkin bilgiler alınmıştır. Katılımcıların Covid-19 salgın döneminde kullandıkları manevi kaynakların belirlenmesi amacıyla Manevi Kaynaklar Ölçeği, mental olarak iyi oluş düzeylerini belirlemek amacıyla da Mental İyi Oluş Ölçeği kullanılmıştır. Öğretmenlerin uzaktan erişim yoluyla doldurulan formlara verdikleri cevaplar, üzerinde analizler yapılmak üzere SPSS 26 programına aktarılmıştır. Veri setinin normalliğine ilişkin olarak yapılan analizler sonucunda verilerin normal dağılım özelliği gösterdiği belirlenmiş buna uygun analizler gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, öğretmenlerin manevi kaynaklara ilişkin puanlarının öğretmenlerin cinsiyetine ve dini görevleri ne sıklıkta yerine getirdiklerine göre anlamlı farklılaşma göstermesine rağmen algıladıkları stres düzeyine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Mental iyi oluş puanları açısından bakıldığında elde edilen puanların öğretmenlerin cinsiyetine, algıladıkları stres düzeyine ve dini görevlerini ne sıklıkta yerine getirdiklerine göre anlamlı derecede farklılaştığı görülmüştür. Öğretmenlerin mental iyi oluş düzeyleriyle ile doğa, insanlık ve aşkınlık alt ölçeklerinden aldıkları puanlar arasında pozitif yönde, istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler olduğu görülmüştür. Doğrusal çoklu regresyon analizi sonucunda da maneviyatın insanlık alt boyutu puanlarının, algılanan stres düzeyiyle birlikte öğretmenlerin mental iyi oluş düzeylerine ilişkin toplam varyansın yaklaşık olarak %16’sını anlamlı düzeyde yordadığı görülmüştür. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, ilgili alan yazın ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Manevi kaynaklar, Mental iyi oluş, Covid-19 pandemi dönemi, Öğretmen

Spiritual Resources and Mental Well-Being of Teachers During the Covid-19 Pandemic

In this study, despite the various concerns such as health, economy, future created by the Covid-19 pandemic, the relationship between the spiritual resources and mental well-being used by teachers who carry out educational services in coping with the negativities they encounter in this process was examined. In the study, it was examined whether the scores related to the spiritual resources and mental well-being used by the teachers differ according to the variables related to gender, how often they perform religious participation activities, and the level of stress they perceived during the epidemic. Data collection tools used in the research were included in the analysis of 411 teachers who were reached online by random sampling method. Personal Information Form, Spiritual Resources Scale and Mental Well-Being Scale were used in the study. The answers given by the teachers to the forms filled out via remote access were transferred to the SPSS 26 program for analyses. As a result of the analyses made regarding the normality of the data set, it was determined that it showed normal distribution, and appropriate analyses were made. As a result of the analyses, it was seen that although the scores of the teachers regarding spiritual resources differed significantly according to the gender of the teachers and how often they fulfilled their religious duties, it did not show any difference according to the level of stress they perceived. In terms of mental well-being scores, it was seen that the scores obtained differed significantly according to the gender of the teachers, the level of stress they perceived, and how often they fulfilled their religious duties. It was observed that there were positive and statistically significant relationships between the mental well-being levels of the teachers and the scores they received from the nature, humanity and transcendence subscales. As a result of linear multiple regression analysis, it was seen that humanity spirituality scores, together with the perceived stress level, significantly predicted approximately 16% of the total variance regarding teachers' mental well-being levels. The findings were discussed in the light of the relevant literature.

Keywords:

Spiritual counseling and care, Spiritual resources, Mental well-being, Covid-19 pandemic, Teacher,

PDF

___

Aanstoos, C. M. (2003). The relevance of humanistic psychology. Journal of Humanistic Psychology, 43, 121-132.
Abbas S. Q. & Dein, S. (2011). The difficulties assessing spiritual distress in palliative care patients: A qualitative study. Mental Health Religion & Culture, 14(4), 341-52.
Açıkgöz, A. & Dayı, A. & Binbay, T. (2018). Üniversitede okuyan kız öğrencilerde depresyon prevalansı ve ilişkili faktörler. Çukurova Medical Journal, 43(1), 131-140.
Adams, T. B., Bezner, J. R., Drabbs, M. E., Zambarano, R. J., & Steinhardt, M. A. (2000). Conceptualization and measurement of the spiritual and psychological dimensions of wellness in a college population. Journal of American College Health, 48(4), 165–73.
Aghili M, & Venkatesh K.G. (2008). Relationship between religious attitude and happiness among professional employees. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 34(4), 66-69.
Alver, B., Ada, Ş., & Çakıcı, D. (2006). Okul yöneticilerinin karar verme stratejilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Kazım Karabekir Eğitim Dergisi, 13, 55-70.
Aydın, M. (2019). Genç yetişkinlerde mutluluğun maneviyat ve kanaat açısından incelenmesi. The Journal of Social Science, 3(6) , 439-448.
Baldacchino, D. & Peter D. (2001), Spiritual coping strategies: A review of the nursing research literature. Journal of Advanced Nursing, 34(6), 833-841.
Baltacı H.Ş., & Altan, T. (2016). Lise öğrencilerinde benlik saygısının yordayıcısı olarak depresyon, bağlanma ve şiddet eğilimi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 227-39.
Baltaş, A., & Baltaş, Z. (1998). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Bulut, H. K., & Meral, B. (2019). Evaluation of perceptions of spiritual and spiritual care of student nurses. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(4), 353–362.
Canpolat, U. & Yıldırım, Y. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin Covid-19 salgın sürecinde uzaktan eğitim deneyimlerinin incelenmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 7(1), 74-109.
Cascıo, T. (1998). Incorporating spirituality into social work practice: A review of what to do, families in society: The Journal of Contemporary Human Services, 79(5), 523- 531.
Cengiz, A.İ. (2018). İç-dış denetim odağı ve psikolojik iyi oluş ve depresif belirtiler arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Cooper, H., Okamura, L. & Micneil P. (1995). Situation and personality correlates of psychological well-being: Social activity and personal control. Journal of Research in Personality, 29,395-417.
Çelik-İnce S. & Utaş-Akhan, L. (2016). Öğrenci hemşirelerin maneviyat ve manevi bakıma ilişkin algıları. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 13(3), 202-208.
Çetintaş, İ., Dirik, F. Z., İlhan, E., & Kostak, M. A. (2021). Hemşirelik öğrencilerinin maneviyat ve manevi bakım ile ilgili algıları / Perceptions of nursing students about spirituality and spiritual care and affecting factors. Eurasian Journal of Health Sciences Research, 4(1), 38–46.
Dağhan, Ş. (2018). Nursing students’ perceptions of spirituality and spiritual care; An example of Turkey. Journal of Religion and Health, 57(1), 420–430.
Delgada, C., (2005). A discussion of the concept of spirituality. Nursing Science Quarterly, 18(2), 157-162.
Diener, E. & Diener, M. (1995). Cross-cultural correlates of life-satisfaction and self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 68(4), 653-663.
Dinçer, N. (2013). Spor yöneticilerinin karar verme stilleri ile problem çözme becerileri üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Duman, N., Göksu, P., Köroğlu, C., & Talay, A. (2020). Üniversite öğrencilerinde mental iyi oluş ile psikolojik dayanıklılık ilişkisi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 4(7), 9-17.
Ekşi, H., Ç. Kaya, & Çiftçi M. (2016), Maneviyat ve psikolojik danışma. [içinde] Manevi Yönelimli Psikoterapi ve Psikolojik Danışma (ss. 13-28). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Ekşi, H., Kaya, Ç. & Okan, N. (2020). Maneviyat ve psikolojik danışma. [içinde] Manevi Yönelimli Psikoterapi ve Psikolojik Danışma. Ed. H. Ekşi & Ç. Kaya. (ss. 1-30). İstanbul: Nobel yayıncılık.
Elksin, D. N., Hedstrom, L. L., Hughes, J. A. L., Leaf, A. & Saunders, C. (1988). Toward a humanistic-phenomenological spirituality: Definition, description, and measurement. Journal of Humanistic Psychology, 28(4), 5-18.
Folkman, S., & Moskowitz, J. T. (2004). Coping: Pitfalls and promise. Annual Review of Psychology, 55, 745–774.
Fuller, T. D., Edwards, N., Vorakitphokatorn, S. & Sermsri, S. (2004). Gender differences in the psychological well-being of married men and women: An Asian case. The Sociological Quarterly, 45(2), 355-378.
Göçen, A. (2019). Öğretmenlerin yaşam anlamı, psikolojik sermaye ve cinsiyetinin psikolojik iyi oluşlarına etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(1), 135-153.
Göçet-Tekin, E., (2014). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi olma duygusal zekâ ve sosyal iyi olma düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Grof, S. (2000). Psychology of the future: Lessons from modern consciousness research. New York: State University of New York Press.
Gürgan, U. & Gür, S. (2019). Genç yetişkinlerde mental iyi oluş düzeyinin depresyonla ilişkisinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(6), 516-536.
Gürsu, O. & Ay, Y. (2018). Din, manevi iyi oluş ve yaşlılık. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(61), 1176-1190.
Hamilton, L. S., Pane, J. F. & Steiner, E. D. (2020). Online doesn’t have to mean impersonal. https://tedmem.org (Erişim: 2 Nisan 2020).
Haring, M. J., Stock, W. A. & Okun, M. A. (1984). A research synthesis of gender and social class as correlates of subjective well-being. Human Relations, 37(8), 645-657.
Hatun, O., Yavuz B. F., İnce, Z., & Kalkan Y. G. (2016). The ticket to Heaven: A spiritual resource for coping with disability. Spiritual Psychology and Counseling, 1, 209‒235.
Hendricks-Ferguson, V. (2006). Relationships of age and gender to hope and spiritual well-being among adolescents with cancer. Journal of Pediatric Oncology Nursing, 23, 189-99.
Hodge, D. R. (2005), Spiritual life maps: A client-centered pictorial instrument for spiritual assessment, planning, and intervention, Social Work, 50(1), 77-87.
Hori, M. (2010). Gender differences and cultural contexts: Psychological well-being in crossnational perspective. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Louisiana: Louisiana State University.
Jafari E, Dehshiri G. R, Eskandari H, Najafi M, Heshmati R, & Hoseinifar J. (2010). Spiritual well-being and mental health in university students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 1477-1481.
Karabeyeser, M. (2013). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumları ve stresli yaşam olaylarına göre psikolojik iyi oluşu. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Karaca, A. A., & Yerlisu-Lapa, T. (2016). Serbest zaman katılımı, psikolojik iyi olma ve serbest zaman engelleri ile baş etme stratejilerinin üniversite öğrencileri üzerinde incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(2), 3293-3304.
Karaçam, A., & Pulur, A . (2019). Beden eğitimi öğretmenlerinin başarı algılarında yordayıcı olarak akademik iyimserlik, psikolojik iyi oluş ve fiziksel öz saygı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1) , 209-218.
Kavas, E. & Kavas, N. (2015). Hastalarda manevi bakım ihtiyacı konusunda doktor, ebe ve hemşirelerin manevi destek algısının belirlenmesi: Denizli örneği. Journal of Turkish Studies, 10(14), 449–449.
Keldal, G. (2015). Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ö̈lçeği’nin Türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 103-115.
Kelly, E. W., Jr. (1995). Spirituality and religion in counseling and psychotherapy: Diversity in theory and practice. American Counseling Association (ACA).
Kermen, U., İlçin-Tosun, N. & Doğan, U. (2016). Yaşam doyumu ve psikolojik iyi oluşun yordayıcısı olarak sosyal kaygı. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 2(2), 01-29.
Keskin, U. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının insani değerlere sahip olma düzeylerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstütüsü, Sakarya.
Kuyumcu, B. (2012). Türk ve İngiliz üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluş duygusal farkındalık ve duygularını ifade etmelerinin ülke ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 1-24.
Lazarus, R. S. (1990). Theory based stress measurement. Psychological Inquiry, 1(1), 3-13.
George, L. K, Larsons, D. B, Koeing, H. & Mccullough, M. E. (2000). Spirtituality and health: What we know, what we need to know. Mc Cullough Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 102-116.
Lovanio, K., & Wallace. M. (2007). Promoting spiritual knowledge and attitudes. Holistic Nursing Practice, 21(1), 42-47.
Mcmahon, B. T. & H. C. Biggs. (2012). Examining spirituality and intrinsic religious orientation as a means of coping with exam anxiety. Journal Vulnerable Groups & Inclusion, 3(1), 1-21.
Mert, A. & Topal, İ. (2018). Benlik ayrımlaşmasının manevi yönelimi yordayıp yordamadığını ve bazı değişkenler arasındaki ilişkinin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 68-91.
Miller, W. & C. Thoresen; (2003). Spirituality, religion, and health: An emerging research field. American Psychologist, 58(1), 24-35.
Muller, L., & Spitz, E. (2002). Multi-dimensional assessment of coping: Validation of the Brief COPE among French population. L’encéphale, 29(6), 507-518.
Nagel, E., & Sgoutas-Emch, S. (2007). The relationship between spirituality, health beliefs, and health behaviours in college students. Journal of Religion and Health, 46(1),141-154.
OECD, (2020). A framework to guide an education response to the Covid-19 Pandemic of 2020. https://read.oecd-ilibrary. org (Erişim: 19.06.2021).
Oymak, Y. C. (2017). Psikolojik iyi oluş ile iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Öner, N. (1999). Felsefe yolunda düşünceler. Ankara: Akçağ Yayınları.
Özen, Y. & Gülaçtı, F. (2012). Öğretmen adaylarının sosyal beceri ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Hakemli Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi, 1(1), 83-101.
Pargament, K. I. (2007). Spiritually integrated psychotherapy: Understanding and addressing the sacred. New York: Guilford Press.
Puchalski C. M., Blatt, B., Kogan, M., & Butler, A. (2014). Spirituality and health: The development of a feld. Academic Medicine, 89(1), 10-16.
Ruini, C., Ottolini, F., Rafanelli, C., Tossani, E., Ryff, C. D. & Fava, G. A. (2003). The relationship of psychological well-being to distress and personality. Psychotherapy and Psychosomatics, 72, 268-275.
Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 1069-1081.
Sarıcaoğlu, H. (2011). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi olma düzeylerinin kişilik özellikleri ve öz-anlayış açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Seyhan, B. Y. (2013). Üniversite öğrencilerinde inanç tarzları, denetim odağı ve psikolojik iyi olma hali arasındaki ilişkiler (Sivas örneği). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tekin, M. (2004). Dindarlık bağlamında amel-i salih kavramına sosyolojik bir yaklaşım. [içinde] Dindarlık Olgusu (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri). İstanbul: Kurav Yayınları.
Tennant, R., Hiller, L., Fishwick, R., Platt, S., Joseph, S., Weich, S., Parkinson, J., Secker, J., & Stewart-Brown, S. (2007). The Warwick-Edinburgh mental well-being scale (WEMWBS): Development and UK validation. Health and Quality of Life Outcomes, 5(1), 50-63.
Timur, M. (2008). Boşanma sürecinde olan ve olmayan evli bireylerin psikolojik iyi oluş düzeylerini etkileyen faktörlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Top, B. L. & Chadwick, B.A. (2003). Spirituality and self esteem: The role of religion in the lives of LDS teens, http://www.Meridianmagazine.com.
Turner, C., Adame, D. & Nadworny, E. (2021, 19 Haziran). Teaching without schools: Grief, then a ‘Free-For-All. https://tedmem.org (Erişim: 19. 06. 2021).
Uysal, V., Göktepe, A., Karagöz, S. & İlerisoy, M . (2017). Dinî başa çıkma ile umut, hayat memnuniyeti ve psikolojik sağlamlık arasındaki etkileşim üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52, 139-160
Walsh, F. (2009). Religion, spirituality, and the family multifaith perspectives. [içinde] Spiritual Resources in Family Therapy ed. F. Walsh. (2. edition). Guilford Publications.
Westbrook, C. J., Davis, D. E., McElroy, S. E., Brubaker, K., Choe, E., Karaga, S., Dooley, M., O'Bryant, B. L., Van Tongeren, D. R., & Hook, J. (2018). Trait Sources of Spirituality Scale: Assessing trait spirituality more inclusively. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 51(2), 125-138.
Wood, W., Rhodes, N. & Whelan, M. (1989). Sex differences in positive well-being: A consideration of emotional style and marital status. Psychological Bulletin, 106(2), 249-264.
Yapıcı, A. (2016). Cinsiyete göre farklılaşan dindarlıklar ve kadınlarda dinsel yaşamın farklı görüntüleri. Dini Araştırmalar, 19(49), 131-161.
Zohar, D. & Marshall, I. (2014). SQ: Ruhsal zekâ̂mızla bağlantı kurmak. (çev. K. Budak & B. Erdemli). İstanbul: Meta Yayınları