Türkmen cenaze törenlerindeki ritüeller ve söylenen alkışlar:(Türkmenistan örneği)

Ölüm öncesi ve sonrası hayatla ilgili ritüellerin Türkmen kültürü ve düşüncesinde önemli bir yeri vardır. Bundan dolayı ölüm anında ve sonrasında bazı törenler yapılır. Zengin bir kültürel mirasa sahip olan Türkmenlerin cenaze törenleri, taziye ve kabir ziyaretleri, toplumsal dayanışma ve dinamizmin merkezini oluşturmakta ve paylaşmayı teşvik etmektedir. Bu araştırmada, katılarak gözlem, kaynak kişiler ve geniş kapsamlı literatür taraması teknikleri kullanılmıştır. Ayrıca, Türkmenistanın farklı bölgelerindeki kabir ziyaretlerinde bulunularak, fotoğraf çekimleri yapılmış ve birebir kaynak kişilerle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkmenistan özelinde, Türkmen cenaze törenleri öncesinde ve sonrasında yapılan ritüeller ve alkışları Türkmenistanda gözlemlemek, Türkmen Türkçesindeki ve Türkiye Türkçesindeki yazılı ve canlı kaynaklardan yararlanarak her iki kültürdeki farklılık ve benzerlikleri tespit etmektir. Bu çalışmada ulaşılan bazı sonuçlar şöyledir: Çöl kumu üzeri- nde yalınayak cenaze namazı kılınması, bazı cenazelerde ayakkabılara para konulması, cenazeye gelenlere para dağıtılması, mevtanın 3, 7, 30 ve 40ında erkeklerin telpek giymesi ve verilen yemekte sadece tuzuna-tadına bakılması, mezarlara koç ve geyik boynuzu takılması, tahta merdiven konulması vb. Türkmen ritüellerinin bazıları Şamanizmden kalırken, bazılarıda İslamiyetle birlikte yerleşmiş ve yaygınlaşmıştır. Türkmenler yaşadıkları mekânları değiştirseler de bir kültür kodu olan ritüellerini ve geleneklerini değiştirmemişlerdir. Çalışma betimsel, tanımlayıcı ve açıklayıcı niteliktedir.

Turkmen rituals and prayers at funeral: Turkmenistan sample

Rituals about life before and after death have important place in Turkmen culture. For this reason, some ceremonies are organized during and after death. Funeral ceremonies and grave visits of Turkmens who have rich cultural heritage construct the social solidarity and dynamism and encourage sharing. In this article, participant observation, reference person, broadened literature review techniques are used. In addition to this, photos are taken during grave visits in Turkmenistan and reference people are met while visiting various graves in Turkmenistan. Main point of this research is to observe rituals and prayers before and after funeral ceremonies in Turkmenistan and to determine the similarities and differences in cultures of Turmenistan and Turkey by benefiting from written and alive sources in Turkmenistan Turkish and Turkey Turkish.. Results in this research imply that while some of Turkmenistan rituals reflect the remainings of Shamanism, some of them are recognized and widened with Islam and examples to those rituals are as following: performing salaat on desert sands without socks, putting coin inside shoes, giving money to ones who come to funeral, wearing telpek in the 3th, 7th, 30th and 40th days after death, tasting meals a little, hanging deer horn and putting stair on graves. Even if Turkmens changed the places where they live, they did not change their cultural codes. This paper is descriptive, definitive and explanatory in nature.

PDF

___

AKSAN, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.

AŞİROV, A. (2013). Mahtumkulu. Aşgabat: Türkmenistan İlimler Akademisi Milli El Yazmalar Enstitüsü Yayınları.

ARSLAN, M., ERDOĞAN, M. (2009). Kerbelâ Mersiyeleri. 1.Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları.

BALAKAYEV, D., BAYHANDU, S., GAREYEV, R. (1994). Türkmenbaşının Pehimleri ve Sargıtları, Aşgabat: Ruh Yayınları.

BAYMIRADOV A., HOCAGALIYEV A. (1992). Türkmen Halk Dörediciliği, Aşgabat.

BİLGİN, V. (2007). Türkmenistanın Dinî Hayatında Geleneksel Kültürün Hâkimiyeti Uluslarası Türk Dünyasının İslamiyete Katkıları Sempozyumu Bildirileri, Isparta:551-562.

BÜLTEN PRESS. (2003). No: 53, Aşgabat.

ÇAKIR, R. (2006). Berdinazar Hüdaynazarovun Romanlarında Halk Edebiyatı Unsurları Akademik Araştırmalar Dergisi, 29(8): 1-24.

DERYAYEV, H. (1981-1987). Eserler. I. II. III. Cilt. Aşgabat: İkbal Yayınları

DEVELİOĞLU, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi

DİNÇ, A., ÇAKIR, R. (2008).Türkmen Kültürü ve Türkmenlerin Sosyo-İktisadi Düşüncesi. İstanbul: Ayrıkotu Yayınları.

EDEBİYAT VE SUNGAT GAZETESİ. (1991). Aşgabat.

ERCİLÂSUN, A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

ERDEN, A. (1998). Batı Anadolu Türkmenlerinde Ölüm Kültürü Üzerine Derlemeler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S: 6.

EREN, H. (1999). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Ankara.

ERGİN, M. (1988). Dede Korkut Kitabı. İstanbul:Boğaziçi Yayınları.

ERSOY, R. (2002). Ölümün Belirtileri ve Bunlardan Sakınma ile İlgili İnanç ve Uygulamalar (Türklerde Ölüm ve Ölü İle İlgili Rit ve Ritüeller. Milli Folklor, S.54. 86-101.

GELDİYEV, G. (2003). Türkmen Şairane Halk Dörediciliği. Aşgabat: Türkmenistan Devlet Yayınları

GOÇMURADOV, B. (1993). Molla Töre Ahun Risalesi, Vatan Gailesi, Aşgabat.

GUVANCALIYEV, O. (1989).Yandırdın Bibi. Aşgabat.

GÜCÜKOV, Sapar. (1997). Alkışlar ve Dilekler Sözlüğü, Aşgabat: İlham Yayınları

HAMZAYEV, S.Altayev, G.Açılova, V.Mesgudov. (1962). Türkmen Dilinin Sözlüğü, Aşgabat: Türkmenistan SSR Ilımlar Akademisinin Neşirleri.

HUDAYNAZAROV, B. (1989). Seçme Eserler, Aşgabat.

HUDAYNAZAROV, B. (2002). Kumlular. çev: Ramazan Çakır. İstanbul: Kaynak Yayınları.

İLYASOVA, G. (2005). Türkmen Halk Irım-İnaçları. Aşgabat: Miras Yayınları.

İNAN, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

KALAFAT, Y. (1999). Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.

KALAFAT, Y. (2003). Türkiyede Halk İnançları ve Alevilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Bahar 1999 (9). 15-21.

KALAFAT, Y. (2005). Batı ve Doğu Türk Halk İnançlarında Duawww.ocaq.net, s.2.Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, (217). 17-21.

KALAFAT, Y. (2007). Balkanlardan Uluğ Türkistana Türk Halk İnançları, Ankara: Berikan Yayınları.

KALAFAT, Y. (2010). Göklen Türkmenleri Halk İnançlarında Ölüm Temasına Dair Bazı Karşılaştırmalar. Türklük Bilim Araştırmaları Dergisi. (28). 219-230.

KERBABAYEV, B. (1959). Eserler Toplumu. 4. cilt. Aşgabat.

KİLİ, G. Y. (2007) Hakaslarda Ölümle ile İlgili Gelenekler, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. (4) 65-87.

LORD, R. (2004). (Çeviren: Evrim Ölçer) ,Mit ve Ritüel. Milli Folkor.(61).187-195.

NURBERDİYEV, P. (1989). Gatakar, I.,Aşgabat.

ORAYEV, O. (1993). Irımlar, Aşgabat: Ruh yayınları.

ÖRNEKLERİYLE TÜRKÇE SÖZLÜK. (1995). Ankara: M.E.B. Yayınları.

SOVYET EDEBİYATI DERGİSİ. No:2, 1991.

SÖYEGOW, M. (2002). Eskiden Dilimizde Kalan İnanç İzleri. Türk Dünyası Tarih Dergisi. 57.

TAGANOV, Ş. (1989). Gara Yılgın. Aşgabat.

TARAMA SÖZLÜĞÜ. (1995). 1.cilt. 3. Baskı. Ankara: TDK yayınları.

TATLIOĞLU, D. (1999). Türkmenistanda Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili İnanç ve Uygulamalar. Akademik Araştırmalar Dergisi, (2) 24.

TATLIOĞLU, D. (2002). Türkmenistanda Dini ve Tarihi Ziyaret Yerleri. Sivas: Dilek Matbaası.

TÜRKÇE SÖZLÜK. (1988). TDK Yayınları, 1. Cilt, 9.Baskı, Ankara.

TÜRKMENBAŞI, S. (2005). Ruhname, çev.: Erdoğan, Y., Çakır, R., Can, H. Aşgabat: Devlet Yayınları.

USSAYEVA, O. (1990). Uçurum. Aşgabat.

YILDIZ, H. (2007) Alevi Geleneğinde Ölüm ve Ölüm Sonrası Tören ve Ritüeller Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. (42). 1-21.

Kaynak Kişi Dizini

SERDAR, Molla. (2004). Mülakat: Köroğlu Caddesindeki Şehitler Camisi İmamı, Aşgabat.

DOVLETOV, Baham. (2011). Mülakat: Türkmenabat şehrine bağlı Zarpçı köyünde ikamet ediyor, 30 yaşında, İngilizce Öğretmeni.

SEYİDOV, Muhammed (2005): Ahal Vilayetine bağlı Deşt köyünde ikamet ediyor, 70 yaşında, Türkmen Dili Öğretmeni.

İnternet Kaynakları

ALAŞ, O. (2008). Türkmenistan Göktepe Zaferi, http://www.msxlabs.org/forum/ turkmenistan/200949-turkmenistan-goktepe-zaferi.html#ixzz1UX8NWGPX, Erişim tari- hi: 09.03. 2012

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi