EMİNE NAS, GÜLÜZAR ÇELEBİLİK, Aliye DEMİRBAŞ

Tokat Nebiköy Yöresel Kadın-Erkek Giyiminde Alevilikteki Üçleme,Dört Kapı-Kırk Makam ve On İki İmam Kavramlarının yansımaları

Zengin kültürel değerlere sahip Tokat ve çevresinde, geleneksel yaşam tarzının devamı olarak yöresel giyimlerin halk tarafından yaygın bir şekilde kullanıldığı gözlemlenmektedir. Çalışma; Türkmen ve Alevi kültürlerinin sentezlenerek bir arada yaşatıldığı Tokat İline bağlı Nebiköy’e odaklıdır. Yerel giyimleri ile özgün bir yöre olan Nebiköy’de; halk kültürü dinamiklerinin etkisine bağlı olarak donatılan kadın-erkek giyimleri, Anadolu giyim kuşamında zengin bir mozaiği yansıtmakta ve karakteristik özellikler barındırmaktadır. Bu kapsamda çalışma; Alevi inancındaki üçleme, dört kapı-kırk makam ve on iki imam kavramlarının sembolik olarak giyimler üzerindeki renk ve motiflere yansıtıldığına dair tespitleri ortaya çıkartmak amaçlıdır. Sosyal yapısı içinde Alevi inanç ve geleneklerinden beslenen etno-kültürel özelliği ile Nebiköy, Anadolu’nun zengin yöresel giyim anlayışı içinde özgün bir üslup sergilemektedir.

The Reflections of Trinity, Four Door Fourty Authority and Twelve Imam Concepts in Alevism on Traditional Men/Women Clothing in Nebiköy Tokat

It is observed that,in Tokat and surroundings which has cultural values,traditional garments are used by folk commonly as a continuance of traditional lifestyle. Study is focused on Nebiköy bounded up in Tokat, where Turkoman and Alevi cultures being lived together by being synthesized. As an original region with its’ local garments, men and women wear is equipped with depending on the dynamics of folk culture reflects a rich mosaic in Anatolian apparel and hosted characteristic qualifications in Nebiköy. On this scope,study is aimed to find out the determination,relating to the reflection of the motifs and colours on the clothings as symbolic of concepts as trinity, four door fourty authority, and twelve imam in Alevi belief. Nebiköy is presenting an original style in its’ social structure, feeding by Alevi beliefs and traditions with its’ ethno-cultural qualification in the understanding of rich regional clothing of Anatolia.

PDF

___

ARSEVEN, C., Esad. (1983). “Aba”. Sanat Ansiklopedisi, Cilt: 4. İstanbul.

ARTUN, Erman. (2000). “Halk Kültürü ve Folklorun Türk Kültüründeki Yerine Kültürel Değişim ve Gelişim Açısından Bakış”, Adana Halk Kültürü Araştırmaları 1. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Adana.

ARTUN, Erman. (2001). “Küreselleşmenin Geleneksel Halk Kültürüne Etkisi”, VI. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Küreselleşme ve Geleneksel KültürSeksiyon Bildirileri. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.

ARTUN, Erman. (2008). Halk Kültürü Araştırmaları. Kitabevi Yayınları. İstanbul.

BARIŞTA, Örcün. (1997). Türk İşlemelerinden Teknikler. No: 2. Gazi Üniversitesi Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi Yayınları. Ankara.

BAŞER, Güngör. (1983). Kumaş Tasarımı ve Analizi. Eğitim Basımevi, İstanbul.

BAYAT, Ali Haydar. (2000). Türk Kültüründe Üçlü Sözler. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını. İstanbul.

BAYAT, Fuzuli. (2008). “Sosyo-Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik Olgudan Mitolojik Kurguya”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı: 7 (1). s. 139-148. Gaziantep.

BEYZAT, Esen. (1990).Tokat Bölgesi Geleneksel Giyimleri . Feryal Matbaası. Ankara.

BİRDOĞAN, Nejat. (2006). Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik. Kaynak Yayınları. İstanbul.

BOZGEYİK, Burhan. (2000). Oniki İmam ve Alevilik. Türdav Yayınları. İstanbul.

CASSIRER, Ernst. (1950). The Myth of The State. (ed. Charles William Hendel). Yale University Press. New Haven.

ÇAMUROĞLU, Reha. (1995). “Alevism in Turkey and Comparable Sycretistic Religious Communities İn The Near East İn The Past And Present”. Syncretistic Religious Communities in the Near East Collected Papers of the International Symposium, 14-17 April 1995. pp. 25-34. Berlin.

ÇAYCI, Ahmet. (2002). Anadolu Selçuklu Sanatında Gezegen ve Burç Tasvirleri. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.

DENİZ, Bekir. (1982). “Karadeniz Bölgesi’nde İlginç Bir Dokuma Çeşidi Dasdar”. Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi. Cilt: I. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. s.31-35. İstanbul.

DİNÇ, Ahmet-ÇAKIR, Ramazan. (2008).Türkmen Kültürü ve Türkmenlerin Sosyo İktisadi Düşüncesi. Ayrıkotu Yayınları. İstanbul.

DURBİLMEZ, Bayram. (2007). “Kırım Türk Halk Anlatılarında sayı Simgeciliği”. Milli Folklor. Yıl: 19. Sayı: 76. Geleneksel Yayıncılık. Ankara. s. 177-190.

DURBİLMEZ, Bayram. (2009). “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-nâmelerde Dört Sayısı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 52. Gazi Üniversitesi Yayınları. Ankara. s. 71-86.

DURBİLMEZ, Bayram. (2011). “Batı Trakya Türk Halk Kültüründe Mitolojik Sayılar”. Journal of World of Turks. Vol: 3. No: 1. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları. Sivas. s . 77-93.

ENGİN, İsmail-ERHARD, Franz. (2001). Aleviler - İnanç ve Gelenekler. Cilt: 2. Deutsches Orient-Institut. Hamburg.

ERAVŞAR, Osman. (2004). Tokat Tarihi Su Yapıları. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Konya.

ERONÇ, Perihan. (1984). Giyim Süsleme Teknikleri. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. İstanbul.

ERÖZ, Mehmet. (1990). Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.

ERSAL, Mehmet. (2011). “Alevi İnanç Sistemindeki Ritüelik Özel Terimler: Musahiplik”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages. Literature and History of Turkish or Turkic. Vol: 6/1 Spring. Turkey. p. 1058-1083.

ERSEVEN, İ., Cem. (1996). “Budizm ve Bektâşilikte Ortak Motifler”. Bilim ve Ütopya. Sayı: XXVI. Ağustos. Kaynak Yayınları. İstanbul. s. 16-17.

EYÜPOĞLU, İ. Zeki. (2010). Bütün Yönleri ile Bektaşilik. Der Yayınları. İstanbul.

FIĞLALI, Ruhi. (1995). “Ana Hatlarıyla Alevilik”. Günümüzde Alevilik ve Bektaşilik. (Panel.22.02.1992). Türk Diyanet Vakfı Yayınları: 177. Ankara.

GÖKBİLGİN, Tayyib. (1979). “Tokat”. İslam Ansiklopedisi. Cilt: XII, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. İstanbul. s. 401-412.

GÜNAY, Umay. (1999). “Osmanlı İmparatorluğu ve Türk Halk Kültürü”. Osmanlı Kültür ve Sanat. Cilt.9. Yeni Türkiye Yayınları. Ankara.

GÜRBÜZ, Erdoğan. (2007). Kültür Varlıkları. (Editör: Selahattin Adıgüzel). Tokat İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. Tokat.

GÜVENÇ, A. Özgür. (2009). “Kırk Sayısının Halk Edebiyatı Ürünlerinde Kullanımı Üzerine Bir İnceleme”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı: 4. Atatürk Üniversitesi Yayınları. Erzurum. s.85-97.

GÜZEL, Abdurrahman. (2002). Hacı Bektaş Veli ve Makalat. Akçağ Yayınları. Ankara.

HACI BEKTAŞ VELİ. (1996). Makalat. (Haz. Esad Coşan). Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.

HACI BEKTAŞ-I VELİ. (2004). Makalat-ı Gaybiyye ve Kelimat-ı Ayniyye, (Çev. Davut Duman - Haz. Gıyasettin Aytaş-Hacı Yılmaz ), G.Ü. Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları. Ankara.

HALMAN, T., Sait. (2007). Rapture and Revolution: Essays on Turkish Literature. Syracuse University Press. Newyork.

HANİLÇE, Murat. (2011). “Şeriye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Başlarında Tokat’ta Giyim”. S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı: 30. Selçuk Üniversitesi Yayınları. Konya. s. 423-455.

İMER, Zahide. (2001). Gaziantep Yöresinde Üretilen Kutnu, Alaca ve Meydaniye Kumaşlarının Bazı Teknik Özellikleri. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.

İNAN, Abdülkadir. (1987), “Türk Destan ve Masallarında Kırklar Motifi”, Makaleler- İncelemeler I. Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara.

KAHRAMAN, S. Ali. (2010). Evliya Çelebi Seyahatnamesi -Akkirman-Belgrad- Gelibolu-Manastır-Özü-Saraybosna Slovenya-Tokat-Üsküp-. Cilt:5. (Günümüz Türkçesiyle). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.

KAYA, Mustafa-v.d. (2010). “Tokat Yöresi Halk Oyunları Giyimleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 56. Gazi Üniversitesi Yayınları. Ankara. s . 249-268.

KORKMAZ, Esat. (2005). Ansiklopedik Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. Anahtar Kitaplar Yayınevi. İstanbul.

KORKUSUZ, Süheyla. (1990). Nakış. Milli Eğitim Basımevi. İstanbul.

NAS, Emine-HİDAYETOĞLU, Melek. (2005). “Bursa Karagöz Sanat Evi’nde Bulunan Kadın Başlıkları”. II. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. Cilt 3. Uludağ Üniversitesi Yayınları. Bursa. s.1254-1261.

NAS, Emine-ÇELEBİLİK, Gülizar-DEMRİBAŞ, Aliye. (2011). “Tokat Merkeze Bağlı Nebiköy Geleneksel Erkek Baş Giyim Parçası “Terlik”. III. Uluslararası Türk El Dokumaları (Tekstil) ve Gelenekli Sanatlar Kongresi/Sanat Etkinlikleri. 30-31 Mayıs (May). Konya. (Baskıda).

NOYAN, Bedri. (1987). Bektaşîlik Alevîlik Nedir?. Selçuk Yayınları. Ankara.

NOYAN, Bedri. (2006). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik (VII. Cilt), (Bektâşîlik ve Bektâşîlik Ahlâkı). Ardıç Yayınları. Ankara.

OĞUZ, M., Öcal. (2005). “Somut Olmayan Kültürel Miras: Türkiye’de Nevruz/Yenigün”. Milli Folklor. Cilt:9.Yıl: 17. Sayı: 65. Geleneksel Yayınları. Ankara. s. 5-17.

ÖGEL, Bahaeddin. (1989). Türk Mitolojisi I: ‘Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar’. Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara.

ÖNDER, Mehmet. (1995). Antika ve Eski Eserler Kılavuzu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Ankara.

ÖZ, Baki. (2001). Dünyada ve Türkiye’de Alevi-Bektâşi Dergâhları. Can Yayınları. İstanbul.

ÖZCAN, Hüseyin, (2004). “Bektâşîlikte Dört Kapı Kırk Makam”. Journal of Turkish Studies. Vol: 28/1. Harvard University Press. USA. pp. 241-247.

ÖZKAN, İsa. (2009). “Ergenekon Destanı Hakkında”. Türk Yurdu. Cilt:29. Sayı: 265. Eylül Türk Yurdu Yayınları. Ankara. s.43-47.

ÖZKARCI, Mehmet. (1995). “Eski Türkçe’de Kullanılan Dokuma ve Giyim Terimleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı: XIII. Atatürk Üniversitesi Yayınları. Erzurum. s. 289-344.

SALMAN, Fikri. (2004). “Türk Kumaş Sanatında Görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi / Journal Of Fıne Arts Faculty. Sayı: 6. Atatürk Üniversitesi Yayınları. Erzurum. s. 13-42.

SCHİMMEL, Annemarie. (2000). Sayıların Gizemi, (Çev. Mustafa KÜPÜŞOĞLU). 2. Baskı. Kabalcı Yayınları. İstanbul.

SKIDELSKY, Edward. (2008). Ernst Cassirer: The Last Philosopher of Culture, Princeton Universty Press, New Jersey.

TYRCHNIEWICZ, Peggy – HICKS, Bill. (1979). Ethnic Folk Costumes in Canada. Hyperion Press. New York.

TOURNEFORT, J., P. (1718). Relation d’un Voyage du Levant:fait par ordre du…, Aux dépens de La Compagnie. Amsterdam.

TURAN, Şerafettin. (1994). Türk Kültür Tarihi. Bilgi Yayınları. Ankara.

TÜRKDOĞAN, Orhan. (1995). Alevi-Bektaşi Kimliği: Sosyo-Antropolojik Araştırma, Timaş Yayınları. İstanbul.

TÜRKİYE’DE HALK AĞZINDAN DERLEME SÖZLÜĞÜ. (1978). Cilt: 10. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara.

ÜZÜM, İlyas. (1997). Günümüz Aleviliği, İsam Yayınları. İstanbul.

YAMAN, Mehmet. (1993). Alevilik (İnanç, Edeb, Erkan), Berfin Yayınları. İstanbul.

YILDIRIM, Dursun. (2002). “Ergenekon Destanı”. Türkler. Sayı:3. Yeni Türkiye Yayınları. Ankara. s. 527-543.

ZELYUT, Rıza. (1990). Özkaynaklarına Göre Alevilik. Anadolu Kültür Yayınları. Ankara.

KAYNAK KİŞİLER

Duran Çiçek, Tokat/ Nebiköy 1955 - İstanbul Nebiköy Derneği Başkanı

Altun Çiçek, Tokat/ Nebiköy 1960 - Ev Hanımı

Fatma Çiçek, Tokat/ Nebiköy 1928 - Ev Hanımı

Mustafa Çiçek, Tokat/ Nebiköy 1962 - Çiftçi

Kiraz Çiçek, Tokat/ Nebiköy 1953 - Ev Hanımı

Ali Bektaş, Tokat/ Nebiköy 1963 - Muhtar

Akgül Bektaş, Tokat/ Nebiköy 1945 - Ev Hanımı

Emine Bektaş, Tokat/ Kınık Köyü 1964 - Ev Hanımı

Döne Arslan, Tokat/ Nebiköy 1949 - Ev Hanımı

Hüseyin Arslan, Tokat/ Nebiköy 1949 - Emekli

Esmegül Aydın, 1942 Nebiköy - Ev Hanımı

Dudu Aydın, 1951 Nebiköy - Ev Hanımı

Halil Aydın, 1961 Nebiköy - Çiftçi

Ayşe Aydın, 1959 Nebiköy -Ev Hanımı

Ayşe Gülen, Tokat/ Nebiköy 1951 - Ev Hanımı

Nuray Yıldız, Tokat/ Uzun Belen Köyü 1978 - Ev Hanımı

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi