Şah İsmail'in eşi taçlı Begüm

Yavuz Sultan Selim ile Şah İsmail arasında yapılan Çaldıran savaşının önemli tartışma konularından birisi de Şah İsmail’in eşi Taçlı Begüm’ün Osmanlıların eline esir düşüp düşmediği meselesidir. Çünkü bu mesele hem Osmanlı hem de Safevî tarihçileri tarafından utanç, cinsiyet, namus, psikolojik üstünlük gibi kavramların gölgesinde takdim edilmektedir. Osmanlı kaynaklarına göre Taçlı Hanım, savaşta esir edilmiş ve Osmanlı bürokratlarından Tacizâde Cafer Çelebi ile evlendirilmiştir. Safevî kaynakları ise onun esaretinden hiç söz etmezler, birkaç gün kaybolduğunu yazarlar. Osmanlı ve Safevî kaynaklarının karşılaştırmalı incelenmesi sonucunda onun bir - iki gün dahi olsa Osmanlıların eline esir düştüğü; ancak, hemen serbest kaldığı ve Şah İsmail’in yanına döndüğü tespit edilmiştir. Bu yüzden onun Anadolu’da kalması ve Tacizâde Cafer Çelebi ile evlendirilmiş olması ihtimal dahilinde değildir. Şah İsmail döneminde sarayın etkili kişilerinden biri olan Taçlı Hanım’ın, Şah İsmail’in ölümünden sonra da ordu ve bürokrasi üzerinde etkinliği sürmüştür. Ömrünün sonlarında ise gözden düşmüş, haremden çıkarılarak Şiraz’a sürgün edilmiştir. Bu makalede Taçlı Hanım’ın Çaldıran Savaşında esir düşüp düşmediği konusu tartışılmış ve onun biyografisine yer verilmiştir.

Tajlu Begum, the of shah Ismail

Another important contoversial issue of the Çaldıran war that took place between Yavuz Sultan Selim and Shah Ismail is whether Tajlu Khanum, the wife of Shah Ismail, was taken as a captive by the Ottomans or not. This issue is presented by both Otoman and Safevid historians in terms of shame, honour, sexuality and psychological superiority. According to Ottoman documents, Tajlu Begum Hanım was taken as a captive and she was made to marry Tacizade Cafer Celebi, one of the Ottoman bureaucrats. As to the Safevid documents, they never mention about her captivity and it is only written that she was lost just for a few days. When Ottoman and Safevid documents are examined comparatively, it is understood that she was taken by Ottoman as a captive at least for a few days but later she was released and she returned to Shah Ismail. So it is impossible that she stayed in Anatolia and was made to marry Tacizade Cafer Celebi. Tajlu Khanum, one of the most influential people in the Palace of Shah Ismail, had a great influence on the Army and bureaucracy even after the death of Shah Ismail. Yet, during the last years of her life, she lost her importance, she was sent out of the harem and was exiled to Shiraz. In this article, the question of whether Tajlu Khanum was taken as captive by the Ottomans or not has been discussed and her biography has been given.

PDF

___

ABDİ BEG ŞİRAZÎ (1369/1991): Tekmiletü’l-Ahbar, (neşr. Abdülhüseyn Nevaî) Tahran.

ALÎ (1997): Künhü’l-Ahbar, c.I-II, (haz. Ahmet Uğur-Mustafa Çuhadar), Kayseri.

ANONİM, Alem-Ara-yı Şah İsmail (1349/1971): (neşr. Asgar Muntazer Sahib), Tahran.

ANONİM, Alem-Ara-yı Safevî (1363/1989): (neşr. Yedullah Şükri), Tahran. Anonim Tevarih-i Al-i Osman-Giese Neşri (1992): (haz. Nihat Azamat), İstanbul.

BARBARO, Josaphat (2005): Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, (çev. Tufan Gündüz), İstanbul.

BUDAK MÜNŞÎ KAZVİNÎ (1378/2000): Cevahirü’l-Ahbar, -Karakoyunlulardan 984 yılına kadar olan bölüm- (neşr. Muhsin Behram Nejad) Tahran.

CELAZÂDE MUSTAFA (1990): Selimnâme, (haz. Ahmet Uğur-Mustafa Çuhadar) Ankara.

ÇUHADAR, İ. Hakkı (1988): Sucûdî’nin Selim-nâmesi, Yüksek Lisans Tezi (Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Kayseri.

EVLİYA ÇELEBİ (2001): Seyahatnâme, c. IV, (haz Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman), İstanbul.

EVLİYA ÇELEBİ (2009): Seyahatnâme, c. X, (haz Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman), İstanbul.

GÜNDÜZ, Tufan (2006): Seyyahların Gözüyle Sultanlar ve Savaşlar, Giovvanni Maria Agiolello, Venedikli Bir Tüccar ve Vincenzo D’Alessandri’nin Seyahatnâmeleri,(çev.) İstanbul.

GÖKYAY, Orhan Şaik (1985): Dede Korkut Hikâyeleri, İstanbul.

HAYDAR ÇELEBİ RUZNÂMESİ (Tarihsiz): (haz. Yavuz Senemoğlu), İstanbul.

HİNZ, Walter (1992): Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd. XV. Yüzyılda İran’ın Millî Bir Devlet Olarak Yükselişi,(çev. Tevfik Bıyılıoğlu) Ankara

HOCA SADEDİN (1979): Tacü’t-Tevarih, c. IV, (haz. İsmet Parmaksızoğlu), Ankara.

HURŞAH B. KUBAD EL-HÜSEYNÎ (1379/2001): Tarih-i İlçi-yi Nizamşah, (Neşr. Muhammed Rıza Nasırî-Koiçi Haneda), Tahran.

İDRİS-İ BİTLİSÎ (2001): Selim Şah-nâme, (trc. Hicabî Kırlangıç), Ankara.

İSKENDER BEY TÜRKMEN (1377/1999): Alem-Ara-yı Abbasî, (neşr. Muhammed İsmail Rızvanî) Tahran, c. I-III.

KADI AHMED B. ŞEREFEDDİN EL-HÜSEYN EL-HÜSEYNÎ EL-KUMÎ (1359/1971): Hülasatü’t-Tevarih, (neşr. İhsan İşrakî) Tahran.

LÜTFİ PAŞA (2001): Tevarih-i Al-i Osman, (haz. Kayhan Atik), Ankara

MÜNECCİMBAŞI AHMED DEDE (Tarihsiz): Müneccimbaşı Tarihi-Sahaifü’l- Ahbar fî Vekayiü’l-Asar, c. I-II, (trc. İsmail Erünsal), İstanbul, Kervan Matbaası

ŞAH TAHMASB-I SAFEVÎ (2001): Tezkire, (trc. Hicabi Kırlangıç), İstanbul.

SELANİKÎ MUSTAFA EFENDİ (1999): Tarih-i Selanikî, c. I-II, (haz. Mehmet İpşirli), Ankara. TTK yayını.

ŞÜKRÎ-İ BİTLİSÎ (1997): Heşt-i Behişt, (neşr. Mustafa Argunşah), Kayseri. TAŞKÖPRÜZADE (2007): Eş-Şakaiku’n-Numaniyye fî Ulemai’d-Devleti’l-Osmaniye “Osmanlı Bilginleri”, (trc. Muharrem Tan), İstanbul.

TANSEL, Selahattin (1969): Yavuz Sultan Selim, Ankara.

UZUNÇARŞILI, İsmail H. (1959): Şah İsmail’in Zevcesi Taçlı Hanım’ın Mücevheratı, Belleten, c. XXIII, sayı 92, Ankara, TTK yayını.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi