PİR-İ TÜRKİSTAN HOCA AHMED YESEVÎ VE DİVAN-I HİKMET’TE BULUNAN DEĞERLER

Türkmenistan coğrafyasını ve Türk İslam dünyasını fikirleriyle etkileyen Hoca Ahmed Yesevî önemli tasavvuf önderlerinden biri olarak kabul edilmektedir. İslamiyet’in ve İslam ahlâkının Türkler arasında yayılıp yerleşmesinde Hoca Ahmed Yesevî’nin hikmetlerinin etkisi büyüktür. Divan- ı Hikmet, Kutadgu Bilig’den sonra dini tasavvufi Türk edebiyatının en eski ve önemli eserlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada Hoca Ahmed Yesevî’nin Divan-ı Hikmet adlı eserini değerler eğitimi açısından incelemek amaçlanmıştır. Analitik araştırma yönteminin benimsendiği araştırmada doküman incelemesi yoluyla toplanan veriler betimsel ve içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Araştırmanın veri kaynağını Bice (2015), tarafından kaleme alınan Hoca Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet adlı eserinde bulunan 144 hikmet ve 1 münacât oluşturmaktadır. İncelenecek değerlerin belirlenmesinde Milli Eğitim Bakanlığı Sosyal Bilgiler Öğretim Programları’nda (2005-2018) öğrencilere kazandırılması hedeflenen 22 değer temel alınarak bir “Değer İnceleme Formu” hazırlanmıştır. Hazırlanan formdan hareketle Divan-ı Hikmet’te bulunan değer içerikli ifadeler belirlenerek ortak temalar altında toplanmıştır. Araştırma sonucunda eserde bulunan içerikler; adalet, aile birliğine önem, bilimsellik, dayanışma, dürüstlük, hoşgörü, özgürlük, sevgi, temizlik, vatanseverlik ve yardımseverlik temaları altında toplanmıştır. Belirlenen temalarda en çok vurgulanan değerler dürüstlük, yardımseverlik ve bilimsellik iken daha az değinilen değerler ise dayanışma ve temizlik şeklindedir. Özetle, Hoca Ahmed Yesevî’nin Divan-ı Hikmet adlı eseri, Sosyal Bilgiler dersi başta olmak üzere birçok disiplin tarafından değerler eğitiminde başvurulması gereken önemli bir eser olarak görülmektedir.

Pir-i Turkistan Hodja Aḥmad al-Yasawī and Values in Dīvān-ı Hikmat

Hodja Aḥmad al-Yasawī, who influenced the geography of Turkmenistan and the Turkish-Islamic world with his ideas, is regarded as one of the important Ṣūfī leaders. The wisdom of Hodja Aḥmad al-Yasawī had a great influence on the spread and settlement of Islam and Islamic morality among Turks. Dīvān-ı Hikmat is regarded as one of the oldest and most important works of religious Ṣūfism Turkish literature after Kutadgu Bilig. In the present study, it is aimed to examine the work named Dīvān-ı Hikmat (also known as Divan-ı Hikmet) by Hodja Aḥmad al-Yasawī in terms of education of values. In the current study, in which the analytical research method was adopted, the data that were collected through document analysis were analyzed by descriptive and content analysis method. The data source of the study consists of 144 wisdoms and 1 conjugation in the work titled Hodja Aḥmad al-Yasawī - Dīvān-ı Hikmat written by Bice (2015). In determining the values to be examined, a Value Analysis Form was prepared based on 22 values aimed to be acquired by students in the Social Studies Curriculum of the Ministry of National Education. Based on the form prepared, the expressions with valuable content in the Dīvān-ı Hikmat were determined and gathered under common themes. As a result of the research, the contents of the work were collected under the themes of justice, importance to family unity, scientificity, solidarity, honesty, tolerance, freedom, love, cleanliness, patriotism and benevolence. While the most emphasized values in the determined themes are honesty, benevolence and scientificity, the less mentioned values are solidarity and cleanliness. In summary, Hodja Aḥmad al-Yasawī’s work called Dīvān-ı Hikmat is seen as an important work to be applied in values education by many disciplines, especially Social Studies course.

PDF

___

Akyiğit, Handan. (2020). “Ahmed Yesevî’nin Düşünce Sisteminde Hoşgörü ve Kültürel Çoğulculuk”. Erdem 79, 1-20.
Altun, Ömer. (2019). “Türklerin ve Anadolunun İslamlaşmasında Yesevî Hareketi ve Ahmed Yesevi’nin Etkisi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Ark, Ümmühan. (2016). “Hukuk-Ahlak İlişkisi Bağlamında Divan-ı Hikmet”. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD) 2, 256-268.
Arslan, Akif ve Çelik Handan. (2016). “Divan-ı Hikmet’te Türkçe Eğitiminde Kullanılabilecek Değerler”. Turkish Studies 11 (3), 169-184.
Arslan, Ali. (2016). “Ahmed Yesevî’de Hz. Peygamber (SAV) Sevgisi”. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS) 2 (1), 281-290.
Aslan, Fatih. (2019). “Ahmed Mürşidî Efendi’nin Pendnâmesindeki Değer Eğitimi Unsurlarının İncelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ağrı.
Bayraktar, Levent. (2016). Ahmet Yesevî’de Medeniyet Kurucu Değerler. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Uluslararası Sempozyumu (2.cilt). İstanbul: Şen Yıldız Yayıncılık.
Baytimur, Memiş N. (2019). Filoloji Alanında Yeni Ufuklar. Ed. Odacıoğlu, Cem M. Milli Edebiyat Dönemi Türk Şiirinde İdeal Nesli Meydana Getiren Kişilik Özellikleri. Ankara: Gece Akademi.
Bice, Hayati. (2015). Hoca Ahmed Yesevî- Divan-ı Hikmet. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
--. (2016). Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî. Ankara: Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk Kazak Üniversite İnceleme- Araştırma Dizisi.
Biçer, Bekir. (2013). “Kuruluş Devrinde Nizamiye Medreselerinin Müderrisleri”. Tarih Okulu Dergisi 6, 263-287.
Bilgen, Sait. (2019). “Değerler Eğitimi Açısından Kutadgu Bilig”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
Bilgili, İsmail. (2019). “Türkistan’da İlmihâl Kültürünün İlk Örneği Ahmed-i Yesevî’nin Divân-ı Hikmet’indeki İbâdet İlkeleri”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 13, 33-56.
Büyüköztürk, Şener vd. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Cebecioğlu, Ethem. (1993). “Hoca Ahmed Yesevî (Ö. 562/1167)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (1), 87-132.
Çelepi, Mehmet S. (2016). “Kültürel Bellek Çerçevesinde Ahmed Yesevî İle Anlam Bulan Âlim-Devlet Bütünleşmesi”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 25, 181-198.
Çepni, Salih. (2010). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Seçkin Yayıncılık.
Çetin, Yücel A. (2018). “Ahmed Yesevî Hikmetlerinde Bilgi ve Bilginin Kaynakları”. IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu. 18-20 October 2018, p.767-774, Ankara/Turkey.
Çubukçu, İbrahim A. (1995). “Ahmet Yesevî ve Düşüncesi”. Erdem 7 (21), 821- 832.
Çеlеpi, Mehmet S. (2016). “Kültür Bеllеk Çеrçеvеsindе Аhmеd Yеsеvî ilе Аnlаm Bulаn Âlim-Dеvlеt Bütünlеşmеsi”. Pаmukkаlе Ünivеrsitеsi Sosyаl Bilimlеr Еnstitüsü Dеrgisi 25,181-198.
Efendi, Seyyid M. (2005). Tasavvuf Tarikatlar ve Silsileleri. İstanbul: Ustaoğlu Kitabevi.
Elban, Mehmet. (2011). “Ortaöğretim 11. Sınıf Öğrencilerinin Tarih Dersine Yönelik Tutumları İle Vatanseverlik Tutumları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Erarslan, Kemal. (1991). Divan-ı Hikmet (Seçmeler)- Ahmed-i Yesevî. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Erarslan, Kemal. (1995). “Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinde Hoşgörü, Erdem”. Atatürk Kültür Merkezi Dergisi 8 (24), 777-782.
Gül, Halim. (2019). “Ahmet Yesevî’de Aşk Kavramı: Divan-ı Hikmet Üzerine Bir İnceleme”. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 8 (4), 536-549.
Güven, Şeyda A. (2017). “Aktarılan Değerler Açısından Divan-ı Hikmet”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 60, 295-310.
İmanzhanova, Gauhar. (2019). “İslam dinine geçiş sürecinde Ahmet Yesevî ve Divan-ı Hikmet’in Türk Devlet Geleneği Üzerindeki Etkisi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Kalın, İbrahim. (2017). “Hoca Ahmed Yesevî, Hüküm ve Hikmet”. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 80, 1-14.
Karadeniz, Yasin. (2016). “Dîvân-ı Hikmet’teki Eski Türkçe Unsurlar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9 (47), 89-95.
Karakuş, Neslihan ve Çoksever Pınar. (2019). “Değerler Eğitiminde Rol Model Olarak Kadın Kahramanlar”. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi 10 (20), 46-62.
Kardaş, Naif. (2018). “Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre Kitabında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi”. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi 1, 87-102.
Keleş, Hakan. (2013). Gönülleri Fetheden Bilge Hoca Ahmet Yesevî. İstanbul: Bilge Oğuz Yayınevi.
Kenzhetayev, Dossay. (2003). Hoca Ahmet Yesevî’nin Ahlak Felsefesi. Ankara: Hoca Ahmet Yesevî Yayınları.
Köprülü, Fuad. (2009). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
Küçükkaya, Askeri M. (2006). “Ahmet Yesevî’de Hürriyet Kavramı”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (16), 121-133.
McMillan, James H. (2004). Educational Research: Fundamentals for the Consumer. Boston: Pearson Education Inc.
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2005). Sosyal Bilgiler Dersi (4,5,6,7. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi
MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi (4,5,6,7. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi. .
Miles, Matthew B. ve Huberman Michael A. (1994). Qualitative Data Analysis. London: Sage Publications.
Ocak, Ahmet Y. (2014). Türk Sufiliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Özbay, Murat ve Tayşi- Karakuş Esra. (2011). “Dede Korkut Hikâyelerinin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi”. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi 1 (1), 21-31.
Özgen, Mehmet K. (2018). “Hoca Ahmed Yesevî’de Hikmet-Erdem ve Ahlak İlişkisi”. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi 9, 60-87.
Öztürk, Mürsel. (1988). “Ahmet Yesevî, Hacı Bektaş Veli ve Yunus Emre Zinciri”. Erdem 3 (9), 759-762.
Parlak, Niyazi. (2016). “Anadoluda Yesevî Etkileri. The Main Goal of the “Mangılık El” Idea-Common Aim and Common Future”. Materials of International Scientific and Practical Conference 5-6 December 2016, p. 58-78, Almatı/ Kazakistan.
Sağlam, Miraç. (2008). Eğitim Bilimine Giriş . Eğitimle İlgili Temel Kavramlar. Ed. Aycan Çiçek Sağlam. Ankara: Maya Akademi Yayıncılık.
Smith, Huston. (1994). The Illustrated World’s Religions: A Guide to Our Wisdom Traditions. San Francisco: San Francisco Harper.
Stanley, William B. (1983). “Training Teachers to Deal With Values Education: A Critical Look at Social Studies Methods Texts”. The Social Studies 74 (6), 242-246.
Sucu, Ahmet Ö. (2012). “Mesnevilerin Edebiyat Eğitiminde Değer Aktarım Aracı Olarak Kullanılması”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Sürekli, Bayram. (2019). “Dîvân-ı Hikmet’te Sosyolojik Ögeler”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Tosun, Cemal. (2016). “Hoca Ahmed-İ Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’inde Eğitim”. Diyanet İlmi Dergi 52 (4), 147-167.
Tosun, Nejdet. (2015). Ahmed Yesevî. Ankara: Hoca Ahmed Yesevî Uluslararası TürkKazak Üniversitesi Yayınları.
Yaman, Ali. (2005). ″Türk Dünyasında Ziyaret Kültürünün Ortak Bazı Unsurları Hakkında″, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi-Manas Üniversiteti Koomdık İlimder Jurnalı, Bişkek 14, 29-37.
Yıldırım, Ali ve Şimşek Hasan. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, Selçuk. (2006). “TSK Vatandaşlık Bilinci ve Vatan Sevgisi Eğitiminin Analizi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
Yıldırım, S. Gülşah ve Demirel Muammer. (2019). “Türk Tarihinde Değerler ve Değerler Eğitimi Üzerine Bir İnceleme”. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi 5 (1), 92-99.
Yıldız, Musa. (2015). “Takriz”-Ahmed Yesevî. Ed. Necdet Tosun. Ankara: Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi İnceleme Araştırma Dizisi.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi