MUHTÂR ES-SEKAFÎ HAREKETİ KARŞISINDAMUHAMMED B. HANEFİYYE'NİN YERİ
Hz. Hüseyinin Kerbelada katledilmesinden sonra onun intikamını almak gayesiyle çok sa- yıda isyan hareketi ortaya çıktı. Bunlardan birisi de Muhtâr es-Sekafî hareketidir. Bilindiğigibi Yezidin ölümünden sonra Emevi devleti çökmenin eşiğine gelmiş ve Şam bölgesi dı- şındaki bütün topraklarını kaybetmişlerdi. Muhtar b. Ebî Ubeyd es-Sekafî de bu ortamdanyararlanarak Kufede faaliyetlere başladı. O zamanlar Kufe, Mekke merkezli Abdullah b. Zü- beyr hükümetinin egemenliği altındaydı. Kısa zamanda bölgede büyük bir taraftar kitlesitoplamayı başaran Muhtâr, Hüseyinin intikamı sloganıyla 685 yılının Ekim ayında isyanetti. Ardından Basra hariç Irak bölgesinin tamamını ele geçirdi. Muhtar, bölgedeki faaliyet- lerini Muhammed b. Hanefiyye adına yürüttüğünü iddia ediyordu. Muhammed b. Hanefiy- ye, Ali b. Ebî Tâlibin, Benî Hanîfe kabilesine mensup eşi Havle bint Cafer el-Hanefiyyedenoğludur. Annesine nispetle İbnül-Hanefiyye lakabıyla şöhret bulmuştur. Etkisi gönümüzekadar devam eden olayların meydana geldiği bir dönemde yaşamıştır. Bu nedenle gelişenolaylar karşısında onun nasıl hareket ettiğinin tespiti, söz konusu dönemin daha iyi anlaşıl- masında belirleyici olacaktır. Makalede İbnül-Hanefiyyenin Muhtar ve onun başlattığı hare- kete karşı tutumu ele alınacaktır. Böylece söz konusu iddianın ne derece doğru olduğu tespitedilecektir.
THE POSITION OF MUHAMMAD IBN AL-HANAFIYA AGAINST MUKHTAR AL-THAQAFI MOVEMENT
After the slaughter of Hussein at Karbala, a number of rebel movements occurred with theaim of taking his revenge. One of them is Mukhtar al-Thaqafi movement. As it is known,following Yazid s death, the Umayyad state was on the verge of collapse and had lost all ter- ritories except for the Damascus area. Therefore, Mukhtar b. Abi Ubayd al-Thaqafi benefitedfrom this environment and began operations in Kufa. At that time, Kufa was under the dom- ination of Abdullah b. Zubair government, Mecca-centered. Mukhtar, being able to gather alarge mass of adherents in a short time in the area, revolted in October in 685, accompaniedby the slogan of Hussein s revenge . Then, he conquered all parts of Iraq, except for Basra.Mukhtar claimed that he carried out his activities in the region on behalf of Muhammad ibn al-Hanafiya, Ali s son, whose mother is not Fatima. Muhammad ibn al-Hanafiya was the sonof Ali b. Abi Tâlib and Khawlah bint Ja far al-Hanafiya, who came from Banu Hanifa tribe.He was famous for his nickname İbn al-Hanafiya rather than his mother. He lived in an erawhose events have been effective up to now. For that reason, determining how he reacted tothe events occurred at that time will be significant for a better understanding of the afore- mentioned era. In the article, the attitude of Muhammad b. Ali b. Abi Tâlib, known as Ibn al-Hanafiya, towards Mukhtar and his movement will be discussed. Thereby, the accuratenessof this claim will be dealt.
___
- BELÂZÜRÎ, A. (1996). Kitâbu Cümel min Ensâbi’l-Eşrâf. thk. S. Zekkâr ve R. Ziriklî. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
- DEKSAN, A. (1973). el-Hilâfetü’l-Ümeviyye 65-86/684-705 Dirâse Siyâsiyye. Beyrut: Dârü’n-Nehdati’l-Arabiyye.
- DÎNEVERÎ, A. (1995). el-Ahbârü’t-Tivâl. thk.Ö. F. et-Tabbâ. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
- EBÜ’L-ARAB. M. (1988). Kitabü’l-Mihen. thk.Y. V. el-Ceburî. Beyrut: Dârü’l-Garb el-İslâmî.
- EL-İMÂME VE’S-SİYÂSE. (1413). İbn Kuteybe (276/889)’ye nispet edilmektedir. thk.Ali Şîrî. Kum: Dârü’l-Edvâ’.
- FEYYÛMÎ, M.İ. (2002). eş-Şîatü’l-Arabiyye ve’z-Zeydiyye, Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabi.
- GÖLPINARLI, A. (1979). Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiilik. İstanbul: Der Yayınları.
- GÜNEŞ, H. (2009). Dini Siyasi ve Sosyal Etkisi Açısından Muhammed b. Hanefiyye ve Hayatı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
- GÜRBÜZ, İ.A. (2012). Kerbelâ Şehidinden Sevgili İmgesine: Hz. Hüseyin. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 64: 129-146.
- HARBÛTLÎ, A.H. (1962). Muhtar es-Sekafî. Kahire: el-Müessesetü’l-Mısriyye el-Âmme.
- HÂŞİMÎ, A. (2004). Muhammed b. el-Hanefiyye. thk.el-Müessesetü’l-İslâmiyye li’l-Buhûs. Beyrut: Müessesetü’t-Târihi’l-Arabî.
- HATÎBÜ’L-HAVÂRİZM, M. (1418). Maktelü’l-Hüseyn. thk.Muhammed Semâvî. Kum.
- İBN A’SEM, Ebû Muhammed Ahmed. (1992). el-Fütûh. thk.Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
- İBN ABDİRABBİH, A. (1969). Kitâbü’l-İkdi’l-Ferîd. thk.Ahmed Emin, vd. Kahire: Matbaatu Lecneti’t-Telif.
- İBN ASÂKİR, A. (1997). Târîhu Medîneti Dimeşk. thk.Ömer el-Amrâvî. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
- İBN EBÎ ŞEYBE, A. (1989). el-Kitâbü’l-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr. thk.Kemal Yusuf Hût. Beyrut: Dârü’t-Tâc.
- İBN KESÎR, İ. (1997). el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk.Y. el-Işş ve M. el-Bikâî. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
- İBN MİSKEVEYH, A. (2001). Tecâribu’l-Ümem. thk.Ebü’l-Kasım İmamî. Tahran: Dârü’l-Hadis.
- İBN SA’D, M. (t.y.). et-Tabakâtu’l-Kubrâ. Beyrut: Dârü Sadır.
- İBNÜ’L-ESÎR, İ. (t.y.). el-Kâmil fi’t-Târîh. thk.Ebû Suhayb el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye.
- MECLİSÎ, M.B. (1983). Bihârü’l-Envâr el-Câmiatu li Düreri Ahbâri’l-Eimmeti’l-Athar. Beyrut: Müessesetü’l-Vefâ.
- MES’ÛDÎ, A. (1964). Mürûcü’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher. thk.M. M. Abdülhamid. Baskı Yeri Yok: el-Mektebetü’t-Ticareti’l-Kübra.
- MÜBERRED, M. (1986). el-Kâmil. thk.Muhammed ed-Dalî. Beyrut: Müessesetü Risâle.
- NEVEVÎ, M. (2005). Tehzîbü’l-Esmâ ve’l-Lüğât. thk.Ali Muhammed ve Adil Ahmed. Beyrut:Dârü’n-Nefâis.
- NÜVEYRÎ, A. (t.y.). Nihâyetu’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb.thk.A. M. el-Bicâvî. Kahire.
- TABERÎ, M. (t.y.). Tarîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. thk.Ebû Suhayb el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye.
- TÛSÎ, M. (1348). İhtiyâru Marifeti’r-Ricâl. thk.Hasan el-Mustafa. Meşhed.
- WELLHAUSEN, J. (1989). İslâmiyetin İlk Devrinde Dinî-Siyasî Muhalefet Partileri. çev. Fikret Işıltan. Ankara: AÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- YA’KÛBÎ, A. (t.y.). Tarîhu’l-Ya’kûbî. Beyrut: Dârü Sadr.
- ISSN: 1306-8253
- Yayın Aralığı: 4
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
MUHTÂR ES-SEKAFÎ HAREKETİ KARŞISINDAMUHAMMED B. HANEFİYYE'NİN YERİ
KIBRIS AKSAKALLI EFSANESİ'NDE ALEVİ-TÜRKMEN İNANÇ MOTİFLERİ
SAFEVİ TARİKATI'NIN SEYİDLİĞİ VE ŞİİLİĞİ MESELESİ
ŞAH İSMAİL HATAYİ, PİR SULTAN ABDAL VE KUL HİMMET'İN ŞİİRLERİNDE İSLAM ÖNCESİ İNANÇ MOTİFLERİ
HAZRET-İ HÜSEYİN'İN KIZLARIYLA ALAKALI MENKIBELER