IRAK TÜRKMENLERİ ARASINDA MUHARREM AYI RİTÜELLERİ ÇERÇEVESİNDE OLUŞAN SÖZLÜ HALK EDEBİYATI ÜRÜNLERİ VE BU ÜRÜNLERİN GELENEKSEL ANLATICILARI

Muharrem ayı, bütün Müslüman halklarda olduğu gibi Türk insanı içinde önemli aylardan biri sayılır. Anılan ayın 10. gününde peygamber efendimizin torunu Hz. Hüseyin, Kerbela topraklarında Yezit bin Muaviye ordusu tarafından ailesi ile birlikte kuşatılmış; önce susuz bırakılmış daha sonra kafası kesilmek suretiyle şehit edilmiştir. İslam tarihinin en acımasız olayının yaşandığı bu tarihten itibaren Muharrem ayında genel olarak Müslümanlar özel olarak da Şii kesimi Hz. Hüseyin ve beraberinde bulunan ailesi ve yakınlarının anısına çeşitli ritüeller icra etmektedirler. Uzun yıllar Türk devletlerinin önemli bir parçasını teşkil eden ve Şii kesiminin yoğun olarak yaşadığı ülkelerden biri olan Irak’ta icra edilen söz konusu ritüeller arasında önemli kültür unsurları bulunmaktadır. Bu unsurlar incelendiğinde İslamiyet öncesi Türk kültürü ve inanç sisteminin izleri bulunduğu görülmektedir. Bu çalışmada Irak Türkmenleri arasında Muharrem ayında icra edilen ritüeller ve Irak Türkmen halk edebiyatında Hz. Hüseyin başta olmak üzere ehlibeyt ile ilgili Muharrem ayına özgü sözlü ürünler ve bu ürünlerin geleneksel anlatıcıları üzerinde durulacaktır. Çalışmada yer alan bilgi ve metinler farklı bölgelerde yaşayan Türkmenlerden tarafımızdan derlenmiş, yazıya geçirilmiş ve incelenmiştir.

PRODUCTIONS AND NARRATORS OF ORAL FOLK POETRY ABOUT MONTH OF MUHARRAM RITUALS AMONG IRAQI TURKMEN

Muharram month considered as an important month for all Islamic peoples and Turkish people. Since (Imam Hussein “Peace be upon him”), the grandson of the Prophet Mohammad, was killed in the tenth day of Muharram in Karbala with his family and friends, after preventing them from drinking water, by Yazid Ibn Ma’awia’s army. Imam Hussein’s head “Peace be upon him” was cut in this event which is deemed as the cruelest event in the Islamic history. Starting from that date all Muslims around the world, especially Shia, perform diverse rituals in this month to commemorate Imam Hussein, his family and friends in Karbala’s event. Iraq is one of the countries where Shia is a majority; at the same time, this country has an important place for Turkish countries across history. In these rituals there are important cultural elements; when we study and analyze them, we find a Turkish believes was among Turkish peoples before adopting Islam and elements of Turkish culture. In this study we address Muharram’s rituals of Iraq Turkmen and the folk literature about these rituals then we will address the narrators who narrate Karbala event orally in Husseinia sessions. The literary texts and information in this study were collected by us from oral sources, and then we wrote, analysis and classified them.

PDF

___

Yücel Çetin, Ayşe. (2016). Türk Halk Hikayelerinde Anlatıcı Tipolojisi. İstanbul: Kitabevi.

Yaman, Ali (2007). Alevilik & Kızılbaşlık Tarihi. İstanbul: Noktakitap.

Tuzlu, Haydar Kamil. (2016). Kerbela Şehitleri. Tuzhurmatı:

Örnek, Sedat Veyis. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi, Dil Tarih - Coğrafya Fakültesi Yayınları.

Ögel, Bahaettin. (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş V. Ankara:Kültür Bakanlığı Yayınları.

Ögel, Bahaettin. (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş III. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Rox, Jean-Paul. (1998). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev. Aykut Kazancıgil. 2.Baskı, İstanbul: İşaret Yayınevi.

Koca, Salim (2003). Türk Kültürünün Temeller II. Ankara: ODES Ltd Şti Yayınları.

Kayabaşı, Onur Alp (2016). “Taşeli Yöresi Tahtacılarının Geçiş Dönemlerinde Mitolojik Unsurlar”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 78, s.139158

Kalafat, Yaşar. (2011).Türk Kültürlü Halklarda Ölüm. Ankara:Berikan Yayınevi.

Kalafat, Yaşar. (2010). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. 6.Baskı, Ankara: Berikan Yayınevi.

Kalafat, Yaşar. (2009). Türk Kültürlü Halklarda Karşılaştırılmalı Halk İnançları Kodlar-Kültler I. Ankara: Berikan Yayınevi.

Kalafat, Yaşar. (2008). Türk Kültürlü Halklarda Karşılaştırılmalı Halk İnançları Dedem Korkut Aşağı Eller. Ankara:Berikan Yayınevi

İnan, Abddülkadir (2006). Tarihte ve Bugün Şamanizm (Materyaller ve Araştırmalar). 6.Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

İltar, Gazanfer. (2003).“Eski Türklerde Mezar Kültü ve Günümüze Yansımaları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi. S.27, s.11-19.

Günay, Umay. (1999). Aşık Tarzı Şiir Geleneği. 3. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınevi.

Görkem, İsmail. (2008). Halk Hikayeleri Araştırmaları Çukurovalı Aşık Mustafa Köse ve Hikaye Repertuarı. Ankara: Akçağ Yayınevi.

Fazlan, İbn. (1995). Seyahat Name. Çev. Ramazan Şeşen, İstanbul: Bedir Yayınevi.

Eröz, Mehmet (1992). Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevilik Bektaşilik. 3.Baskı, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.

Dilek, İbrahim. (2008).“Altaylardan Anadolu’ya Bir Yemek, Bir Oyun ve Bir Ölüm Geleneği Üzerine” Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, Ankara: Akçağ Yayınevi. s. 628-635

Dakuklu, Hazım Şükür. (2009), Kerbela’da Güneş Batmaz. Kerkük: Dakuk.

Çoruhlu, Yaşar. (2006). Türk Mitolojisinin Anahtarları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.

Çobanoğlu, Özkul. (2003). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınevi.

Bayatlı, Necdet Yaşar (2016). Irak Türkmen Halk Edebiyatı Üzerine İncelemeler. İstanbul: Türkmen Kardeşlik Ocağı Yayınları.

Artun, Erman. (2005). Türk Halkbilimi. 2. Baskı, İstanbul: Kitabevi.

Artun, Erman. (2004). Anonim Halk Edebiyatı Nesri. İstanbul: Kitabevi.

Artun, Erman. (2001). Aşıklık Geleneği ve Aşık Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınevi.

Araz, Rıfat (1995). Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.

Alptekin, Ali Berat. (2002). Halk Hikayelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınevi.

Akyüz, Çiğdem. (2011). “Dünden Bugüne Türk Dünyası Destan Anlatıcıları”. Turkish Studies 6/4, s.15-26.

Murat Ekrem Zeynelabidin, 1956 Dakuk doğumlu, öğretmen.

Muhsin Hüseyin Kasım, 1951 Hanekin doğumlu, esnaf.

Zeynelabidin Hüseyin Ali, 1955 Tuzhurmatı doğumlu, esnaf.

Asya İrfan Hasan, 1953 Tazehurmatı doğumlu, okuryazarlığı yok.

Kamil Ali Hasan, 1962 Tuzhurmatı doğumlu, öğretmen.

Fatma Ali Hasan, 1953 Hanekin doğumlu, okuryazarlığı yok.

Fazıl Aziz Ali, 19749 Telafer doğumlu, Ortaokul mezunu.

Zeynep Ekber Ali, 1943 Telafer doğumlu, okuryazarlığı yok.

Kasım Hasan Hüseyin, 1957 Karatepe doğumlu, ortaokul mezunu.

Settar İzettin Ali, 1961 Tuzhurmatı doğumlu, lise mezunu.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi