ESKİŞEHİR SEYYİT BATTAL GAZİ DERGÂHI ŞEYHİ ŞÜKRÜ [ŞÜKRÜ ARIKAYA] BABA’NIN HAYATI ESERLERİ VE YUNANLILARA ESİR DÜŞMESİ: HATIRAT-I ŞÜKRÜ

Bu çalışma, Seyyit Battal Gazi Dergâhı son postnişini Şükrü Babanın hayatı, eserleri ve Yunanlılara esir oluşunu konu edindi. Şükrü Baba, 1873 yılında Seyitgazi kazasında doğdu, tekkede yetişti, dergâhta eğitim gördü, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde Dergâhta hizmet etti. Şükrü Baba matbu ve gayrımatbu eser sahibidir ve 1948 yılında da Eskişehir’de vefat etti. Millî Mücadeleye destek verdi ve bundan dolayı Yunanlılar tarafından esir alındı. Yunanlılar Seyitgazi’ye ulaştığında top atışlarıyla Dergâhı bombaladılar ve bir derviş, oğlu ve kızı burada vefat etti. Ardından Millî Mücadelenin başarıya ulaşmasıyla Yunanlılar kaçmaya başladı. Yeğeni Hakkı Aydoğdu ile birlikte Yunanistan’a götürüldü ve yirmi ay esir kaldı. Şükrü Baba, Yunanlılara esir oluşunu Hatırat isimli yazma bir eserde anlattı. Bu çalışmada, Şükrü Baba’nın, Yunanlar’ın Seyitgazi’de yaptıkları zulmü ve esaret yıllarını anlattığı yazma hatıraları kaynak olarak kullanıldı. Bunun yanında Kızılay Arşivinde bulunan sivil esirlere dair kayıtlardan Şükrü Baba ve yeğeni Hakkı’nın isimleri tespit edildi. Kızılay Arşivi, Hatırat ve Yunan işgali konulu araştırmalardan yararlanılarak Yunanistan’ın Milos Adası esir kampı ve kampta kalan diğer esirlerle birlikte Şükrü Baba ve Hakkı Dedenin yaşadıklarına yer verildi. Şükrü Babanın matbu iki eseri vardır. İlki, Seyitgazi Tarihi ve dedeleri Pir Mehmet ve Ali İlhami’nin şiirlerinden oluşmaktadır. İkincisi ise Hedaya ismiyle ehlibeyt ve on iki imamları konu edinmektedir. Yazma halinde Hatıraları ve Divan’ı basılı değildir. Seyitgazi Dergâhı, II. Mahmut tarafından kapatılan Bektaşi Tekkeleriyle birlikte takibata uğradı ama kapatılmadı. Dergâhın medrese eğitimi vermesi ve Nakşi usulünce devam etmesine izin verildi. II. Mahmut’un Bektaşi Tekkelerini yasakladığı dönemdeki şeyhi Pir Mehmet idi ve onun ardından Ali İlhami şeyh oldu. II. Mahmut’un Bektaşi Tekkelerinin kapattığı dönemde yeni bir çıkış yolu olarak soydan devam eden şeyhlik ve uyguladığı ocaklı erkân kısmen terk edildi. Dergâhın şeyhleri ve yürüttükleri erkân Babagan usulüyle yapılmaya başlandı. Bu değişiklikle birlikte Seyyit Battal Gazi Dergâhı ve postnişinleri, ocaktan devam ederken kapatılan Bektaşi Tekkelerinden Rumeli’ndeki Bektaşi toplulukları arasında faaliyete başladı. Rumeli’ne iki seyahat gerçekleştirildi ve Rumeli’ndeki toplulukların Seyyit Battal Gazi Dergâhı adıyla Bektaşi erkânına göre hizmetleri görüldü.

Eskişehir Seyyit Battal Gazi Dervish Lodge Sheikh Şükrü [Şükrü Arıkaya] Baba’s Life, Works and His Capture by the Greeks: Memoir (Hatırat) of Şükrü

This study deals with the life and works of Şükrü Baba, the last postnişin of Seyyit Battal Gazi Lodge, and his captivity to the Greeks. Şükrü was born in Seyitgazi district in 1873, he was brought up in a lodge and educated in the lodge, he is the owner of printed and non-printed works, he served in the lodge during the Ottoman and Turkish Republic periods, and died in Eskişehir in 1948. He supported the National Struggle and was therefore taken prisoner by the Greeks. When the Greeks reached Seyitgazi, they bombarded the Dervish Lodge with artillery and a dervish, his son and daughter died here. Then, with the success of the National Struggle, he was among the civilians taken prisoner by the Greeks. He was taken to Greece with his nephew Hakkı Aydoğdu and held captive for twenty months. Şükrü described his captivity to the Greeks in a manuscript called “Hatırat”. This study primarily used his own captivity and his writing memories about what the Greeks did in Seyitgazi as a source. In addition, the names of Şükrü and his nephew Hakkı were determined from the records of the civilian prisoners in the “Kızılay” Archive. According to the stories in the Kızılay Archive, researches and Memoirs, Şükrü Baba and Hakkı Baba, who were staying in the prison camp on the Greek island of Milos, were subjected to inhuman treatment along with other prisoners. Şükrü is the owner of a book in which he tells the history of Seyitgazi and two printed works named Hedaya, in which the twelve imams are also told. His Divan, which consists of his poems, is not published. He published the poems of the Pir Mehmet Dede and Ali İlhami Dede in the “Seyitgazi Tarihi”. Seyitgazi Lodge; It was followed along with the Bektashi Lodges, which were closed by the II. Mahmut, and it was not closed, it was allowed to continue as a madrasah in the Nakşi manner. Pir Mehmet was the sheikh during this period and Ali İlhami, an influential figure like himself, came after him. The activities of the dervish lodge were carried on in the Babagan style, that is, with loyalty to the Bektashi order instead of the order practiced by the descendants. With this change, activities were began among the Bektashi communities in Rumeli, and with two trips, the services of the communities here were began to be seen under the name of Seyyit Battal Gazi Dervish Lodge.

___

  • Aslanbay, Muhiddin (1953). Seyyid Battal Gazi’nin Hayatı ve Bazı Menkıbeleri, Eskişehir: Kardeşler Matbaası.
  • Balkanlarda Yunan Mezalimi (1995). I Kısım.
  • Keçeli, Şakir (2016). Uluslaşma Sürecimizde Bektaşi Aleviler ve Atatürk, İstanbul: Kaynak Yayınları.
  • Küçük, Hülya (2018). Arşiv Belgeleri Işığında İstiklal Harbinde Mevleviler ve Bektaşiler, İstanbul: Nefes Yayınları.
  • Noyan, Bedri (2002). Bütün Yönleriyle Alevilik ve Bektaşilik, Cilt 5, İstanbul: Ardıç Yayınları.
  • Sarar, İsmail Ali. (1997). Seyyit Battal Gazi Bildiriler, Eskişehir: Sarar Yayınları.
  • Sarıkoyuncu, Ali – Selahattin Önder – Mesut Erşan. (2002). Millî Mücadelede Eskişehir, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Yayınları.
  • Say, Yağmur (1999). “Seyyid Battal Gazi Külliyesinin Son Postnişini Hakkı Dede ile; Külliye, Battal Gazi, Alevilik-Bektaşilik ve Atatürk Türkiye’si Üzerine Bir Söyleşi”, Yol 1, 80-81.
  • Taşkıran, Cemalettin. (2018). Millî Mücadele’de Türk ve Yunan Esirler (1919-1923). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Yalazan, Talat (1994). Türkiye’ de Yunan Vahşet ve Soy Kırımı Girişimi (15 Mayıs 1919-9 Eylül 1922), Ankara: Genel Kurmay Başkanlığı Basımevi.
  • Yunan İllerinde Zavallı Esirlerimiz. (1339). 1. Cilt, Derleyen Muhammed Tevfik, Ankara: Matbuat ve İstihbarat Matbaası.