Aleviliğin Caferilikle ilişkisinin sosyolojik içerik Analizi

Aleviliğin tarihte etkilendiği dinsel gruplardan biri de Caferiliktir (Şiiliktir). Bu çalışma, Caferilikle Aleviliğin temel kaynaklar, sosyolojik araştırmalar ve Alevilik üzerine yazılan bazı yazılardan hareketle inanç, ibadet, adap – erkan ve sosyal hayat konularına ilişkin kavramları sosyolojik olarak karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Bu karşılaştırmalarda görülmektedir ki; bu etkilenme inanç yönünden çok yüzeysel boyutta bazı kavramların sembolleştirilmesi şeklinde ortaya çıkmakta; ibadet uygulamalarında Hanefi - Maturidi ekol biraz da yaşanılan bölgenin ve kültürün etkisiyle Şiiliğe oranla daha baskın yaşanmakta ve adap – erkan ve sosyal hayatla ile ilgili kavramlarda ise Şiiliğin izi hemen hemen hiç görülmemektedir. Sonuçta Alevilikle Şiilik (Caferilik) arasında bazı ortak noktalar, semboller ve kavramlar olmakla birlikte, bunların teolojik, felsefi ve sosyolojik olarak alt yapısı bazen çok zayıf, bazen hiç yok, genelde de tasavvufi karakterlidir.

Sociological analysis of the relationship between Alevism and Jaafarism

Alevism is affected by the Jaafarism (Shiism) which is one of the religious groups in the Islamic history. However, when we compare Alevism and Jaafarism with regard to belief, worship, and manners-rules and social life helping the sociological studies, historical documents, and some of Alevi writers’ ideas, we will see that some of the Jaafari belief concepts are symbolized as a surface within Alevism. Hanafi – Maturidi school influences Alevism rather than Jaafarism with experience of the region and culture in practices and the impression of Jaafarism is almost never observed on the concepts of Alevi manners and rules of conduct and social life. Finally, there are some common points, symbols and concepts between Alevism and Jaafarism, but theological, philosophical and sociological backgrounds of these points, symbols and concepts are sometimes very weak, sometimes nonexistent, and often mystical in nature.

PDF

___

AKTAY, Y. (2007). “Sosyo-Kültürel ve Politik Yönleriyle Alevilik Üzerine Notlar”. Milel ve Nihal, 4 (1): 57-76.

ALBAYRAK, A. (2006). Caferilerde Dini ve Sosyal Hayata (Ankara Keçiören Örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

AYDIN, A. (2009). Akdağmadeni Yöresi Ardıçalanı ve Bozhüyük Köylerinde Alevilik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

BAHA SAİD. (2000). “Sufiyan Süreği Kızılbaş Meydanı” (123-148) Türkiye’de Alevi-Bektaşi, Ahi ve Nusayri Zümreler. Hz. İ. Görkem, Ankara: Kültür Bak. Yayınları

BİRDOĞAN, N. (1999). Alevi Kaynakları II. İstanbul: Kaynak Yayınları

BOLAY, S. H. (2000). “Günümüz Türkiye’sinde Aleviliğin ve Bektaşiliğin Başlıca Problemleri Üzerine Bir Deneme”. Hacı Bektaş Veli Dergisi, (13): 137-152.

BOZKURT, F. (2000). Çağdaşlaşma Sürecinde Alevilik. İstanbul: Doğan Kitap.

BOZKUŞ, M. (1999). Sivas ve Çevresinde Yaşayan Alevilerin İnançları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sivas: CÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

BUYRUK, (2006). Der. Fuat Bozkurt. İstanbul: Kapı Yayınları.

CANAN, İ. (1993). Namus Fitnesi Mut’a. İstanbul: Timaş Yayınları.

ÇAMUROĞLU, R. (2003). “Türkiye’de Alevi Uyanışı”. Çev. B. Kurt Torun, Hayati Torun. Alevi Kimliği. Der T. Olsson, E. Özdalga, C.Raudvere. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

DALKIRAN, S. (2007). “İmamiyye Şiası’nın Mut’a Nikahı Uygulamasına Karşı Ahmet Feyzi Çorumi’nin Eleştirileri”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (27): 1-16.

DEMİRCİ, F. (2006). Caferilerin Dini Örf ve Adetleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: EÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ERDOĞAN, K. (2000). Alevi-Bektaşi Gerçeği, İslamiyetin Türkmen Töreselliği İçinde Özümlenerek Anadolulaşması. İstanbul. Alfa Yayınları

ERÖZ, M. (1990). Türkiye’de Alevilik – Bektaşilik. İstanbul: Kültür Bak. Yayınları.

FIĞLALI, E. R. (1991). Türkiye’de Alevilik – Bektaşilik. İstanbul: Selçuk Yayınları.

GÖLPINARLI, A. (1958). Menakıb-ı Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli “Vilâyetname”. İstanbul: İnkılap Kitabevi.

....... (1997) Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik. İstanbul: Der Yayınları

GÜLŞAN, H. (2001). Anadolu Alevi Müslümanlığı (Paylaşımı Yargılayıcı Ahlakçı). İstanbul: Can Yayınları

GÜMÜŞOĞLU, H. (2008). İslam Mezhepleri Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları.

..............(2011). “Ehl-i Sünnet, Şia ve Vehhabilik Arasındaki İnanç Farklılıklarının Sosyal Barış Açısından Değerlendirilmesi”. Hikmet Yurdu, 4 (4) 8: 147 – 172.

GÜNDOĞDU, C. (2007). Hacı Bektaş-ı Veli, Öğretisi ve Takipçileri Hakkında Metodik Yeni Bir Yaklaşım. Ankara: Aktif Yayınları.

GÜNGÖR, Ö. (2007). Araftaki Kimlik: Alevilik – Bektaşilik. Ankara: Akasya Yayınları.

..............(2010). A Study to the Subject of Cemevi from Sociological Perspective, Journal Of Social Sciences. 4 (7): 123-136.

.............(2012). “Yolda Caferi” Olmanın Sosyolojik Anlamı: Alevilik-Caferilik İlişkisi”. Turkish Studies. 7 (4): 1939-1959,

GÜZEL, A. (1994). “Hacı Bektaş Veli’nin Hayatı ve Eserleri” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (1): 1-21.

HACI BEKTAŞ VELİ. (2002). Makalat. Türkçe’ye Sad.: Abdurrahman Güzel. Ankara: Akçağ Yayınları.

İMAM-I AZAM, el-Fıkhu’l-Ekber, nşr. Mustafa Öz, (İmam’ı Azam’ın Beş Eseri içinde) İstanbul.

KALELİ, L. (1996). Binbir Çiçek Mozaiği Alevilik. İstanbul: Can Yayınları

KAPLAN, D. (2010). Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik. Ankara: TDV Yayınları

KARAMAN, H. (1993). “Ca’feriyye”. DİA. İstanbul: TDV Yayınları.

KAYA, H. (1993). Alevi/Bektaşi Erkanı, Evradı ve Edebiyatı. İstanbul: Engin Yayınları.

KESKİN, Y. M. (2004). Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği (Elazığ Sünköy Örneği). Ankara: Avrasya Yayınları.

KORKMAZ, S. (2011). “Hacı Bektaş Veli Öğretisinde İtikadı Unsurların Menşei”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (59): 119-134.

KORKMAZ, S. (2001). “Ahmed Yesevi ve Hacı Bektaş Veli Aralarındaki Bağlar, Fikirleri, Tesirleri ve Türk İslam Edebiyatına Katkıları”. Erciyes Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11): 325-355.

KUTLU, S. (2006). Alevilik-Bektaşilik Yazıları, Aleviliğin Yazılı Kaynakları Buyruk, Tezkire-i Şeyh Safi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

............(2003). “Aleviliğin Dini Statüsü”. İslamiyat, 6 (3): 31-54.

............(2000). “Ehl-i Beyt Sembolik Kapitalinin Tarihi Süreç İçinde Semerelendirilmesi”. İslamiyat, 3 (3): 99-120.

MELİKOFF, I. (1994). Uyur İdik Uyardılar Alevilik - Bektaşilik Araştırmaları. Çev. Turan Alptekin. İstanbul: Cem Yayınları.

UZUN, M. (2006). “Muharremiyye”; DİA. İstanbul: TDV Yayınları.

ONAT, H. (2007). “Kerbela’yı Doğru Okumak”. Akademik ORTA DOĞU, 2, (1): 1-9.

.................(1992). “Şii İmamet Nazariyesi”. AÜİFD. (XXXII): 89-110.

TÜRKDOĞAN, O. (2006). Alevi Bektaşi Kimliği. İstanbul: Timaş Yayınları.

ÖZMEN, İ. (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, I-V. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları

ÖZTELLİ, C. (1989). Pir Sultan Abdal Bütün Şiirleri. İstanbul: Özgür Yayınları

ÖZTÜRK, Y. N. (1994). “Hacı Bektaş’ın Düşünce Dünyası”. Hacı Bektaş Veli Dergisi. (1): 22-28.

SARIKAYA, S. (2003). “Alevilik ve Bektaşiliğin Ahilikle İlişkisi”. İslamiyat. 6 (3): 93-110.

...........(2002). XIII-XVI. Asırlardaki Anadolu’da Fütüvvetnamelere Göre Dini İnanç Motifleri. Ankara: Kültür Bak. Yayınları.

SDE, (2009). Alevi Raporu. Çağıran, M. E. vd., Ankara: Öncü Basımevi

SEZGİN, A. (2002). Sosyolojik Açıdan Alevilik-Bektaşilik. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

SOYYER, Y. (2005). 19. Yüzyılda Bektaşilik. İzmir: Akademi Kitabevi.

ŞENER, C.-İLKNUR, M. (1995). Kırklar Meclisi’inden Günümüze Alevi Örgütlenmesi, Şeriat ve Alevilik. İstanbul: Ant Yayınları

TAŞĞIN, A. (1997). Ereğli ve Çevresindeki Alevilerde Sosyal ve Dini Hayat. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

...... (2006). Türkmen Aleviler-Diyarbakır Örneği-. İstanbul: Ataç Yayınları

TEBER, Ö. F. (2008). Bektaşi Erkannamelerinde Mezhebi Unsurlar. Ankara: Aktif Yayınevi.

TOL, U. (2009). The Sustainability Crisis of Alevis. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ÜÇER, C. (2010). Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

..................(2010a). “Geleneksel Alevilikte İbadet Hayatı, Bazı Adap ve Erkan”. Anadolu’da Aleviliğin Dünü ve Bugünü, der. H. İbrahim Bulut, Sakarya: Sakarya Ün. Yayınları.

........(2008). “Aleviliğin Neliği Şiilik (Caferilik) İlişkisinin Çerçevesi”, Marife, 8 (3): 205- 238

ÜNLÜSOY, K. (2009). “Alevi – Bektaşi Geleneğinde Kadına Bakış Denemesi”. e-makalat Mezhep Araştırmaları. II (2): 55-90.

ÜZÜM, İ. (2007). Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevilik. İstanbul: TDV İSAM Yayınları.

.........(2003). “Alevilerin Caferi Mezhebine Mensubiyetinin Arka Planı Alevilik Caferilik İlişkisi veya İlişkisizliği”. İslamiyat. 6 (3): 127-150.

.........(2000). Günümüz Aleviliği. İstanbul: TDV İSAM Yayınları.

YELER, A. (2006). Türk Toplumunda Caferiler (İstanbul Halkalı Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

YEŞİLYURT, T. (2003). “Alevi - Bektaşiliğin İnanç Boyutu”. İslamiyat. 6 (3): 13-30.

YILDIZ, H. (2003). Amasya Yöresi Alevileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Samsun: OMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

YÖRÜKAN, Y. Z. (1998). Anadolu’da Aleviler ve Tahtacılar. Haz. Turhan Yörükan. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları

2. Genel Ağ (İnternet) Kaynakları

AKTAŞ, A. (1998). “Dünyadaki ve Türkiye’deki Alevilerin Toplumbilimsel Açıdan Çözümlenmesi”. Köprü Dergisi. Bahar http://www.koprudergisi.com/index. asp?Bolum=EskiSayilar. Erişim tarihi: 12.03.2012.

ARSLANOĞLU, İ. (2006). “Dede Ahmet Kuzukıran ile Söyleşi”. http://w3.gazi.edu. tr/~iarslan/dedeahmet.pdf. Erişim tarihi: 23.04.2012.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi