Farklılık içinde birlik: Alevi-Bektaşi kültürü ve araçsal çerçevelemenin meydan okuyuşu

Günümüzde egemen olan tekno-ekonomik süreçlerin, kültürlerin özgünlüklerini dönüştürücü bir etkisi vardır. Bu tür süreçlerin bir sonucu olarak kültürler, evrensel bir insanlığa ilişkin bir kavrayış geliştirmişlerdir. Ancak pratikten kopuk, nihilist bir yönelim olarak bu evrenselcilik, değerlerin değersizleşmesiyle ilişkilidir. Özgün kültürel pratiklerden kopuşun bir göstergesi olan bu tür kavrayış biçimi aslında kültürün maruz kaldığı küresel bir çerçeveleme biçimidir. Egemen tekno-ekonomik-politik süreçler, Alevi-Bektaşi kültürünün temel değerlerinin araçsal bir dönüşüme ve çerçevelemeye maruz kalmasına yol açmaktadır. Bu dünya görüşü, doktrinsel ve felsefi bir sistem olmaktan çok Alevi-Bektaşi tarihinde estetik bir düzlemde, sanat eseri vasıtasıyla ifadesini bulmuştur. Bu makalede Alevi-Bektaşi kültürü ve tarihinin şu konularla ilişkili anlayışı ve tutumu temel sorunsalı oluşturmaktadır: insan-doğa ilişkisinin nasıl kavrandığı ve ortaya konulduğu; akıl ve bilginin ne anlam ifade ettikleri; toplumsal yaşamın nasıl kavrandığı, insanların bir arada var olmasının temel biçimlerinin nasıl görüldüğü; farklılıklara yönelik tutum ve yaklaşım; birey ile toplum arasındaki ilişkisin nasıl değerlendirildiği; inanç ve kutsallık konularına nasıl bakıldığı. Bu konular, iktidar ve günümüzün hâkim süreci olan araçsal çerçeveleme bağlamında yorumlanmaktadır. Bu bağlamda Alevi-Bektaşiliğe özgü değerlerin karşılaştığı sorunlar vurgulanmaktadır.

Unity within diversity: Alawite-Bektashi culture and the challange of instrumental enframing

The dominant techno-economic processes in our day have a transformative effect over the peculiarities of cultures. As a result of such processes cultures have developed a conception in relation to a universal humanity. This universalism as a nihilistic orientation is based on the devaluation of values. Such form of conception, as an indicator of the break with the distinctive cultural practices, is indeed a global form of enframing to which culture is subjected. In this context, the dominant techno-economic-political processes lead to an instrumental transformation and enframing for the basic values of the Alawite-Bektashi culture. In Alawite-Bektashi history, this worldview found expression on an aesthetic level through the work of art rather than being a doctrinarian and philosophical system. In our survey, the basic problematic is about the conception and approach of the Alawite-Bektashi history in relation to these issues: the meanings of reason and knowledge, how social life is conceived, how the basic forms of coexistence of men is seen, the attitude and approach toward differences, how the relation between individual and society is evaluated, how the issues of belief and sacred- ness are viewed. These issues are interpreted in terms of power and instrumental enframing that is the dominant contemporary process. In this context, the problems with which the distinctive values of Alawi-Bektashism encounter are emphasized.

PDF

___

AYDIN, E. (2000). Aleviliği Ne Yapmalı. İstanbul: Nokta Kitap Yayınları.

BAUMAN, Z. (2003). Yasa Koyucular ile Yorumcular, Çev: Kemal Atakay. İstanbul: Metis Yayınları.

BERKES, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yay. Haz. Ahmet Kuyaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

BERKOWITZ, P. (2003). Nietzsche Bir Ahlak Karşıtının Etiği, Çev: E. Demirel. İstanbul: Ayrıntı Yayınları

BEZİRCİ, A.(1995). Pir Sultan Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Bütün Şiirleri. İstanbul: Evrensel Kültür Kitaplığı

BİRDOĞAN, N. (2001). Şah İsmail Hatayi Yaşamı ve Yapıtları. İstanbul: Kaynak Yayınları.

BIRGE, J. K. (1991). Bektaşilik Tarihi, Çev: Reha Çamuroğlu. İstanbul: Ant Yayınları.

ÇAMUROĞLU, R. (2000). Değişen Koşullarda Alevilik. İstanbul: Doğan Kitapçılık.

DIERL, A. J. (1985). Anadolu Aleviliği, Çev: Fahrettin Yiğit. İstanbul: Ant Yayınları

EYUBOĞLU, İ. Z. (1968). Türk Şiirinde Tanrıya Kafa Tutanlar. İstanbul: Okat Yayınevi

FOUCAULT, M. (1980). Power-Knowledge: Selected Interwiews and Other Writings 1972- 1977, Ed. By Colin Gordon and Tr. By Colin Gordon et. al. New York: Pantheon Books.

GÜRAY, C. (2010). “Sema’dan Semaha Sonsuz Bir Devir”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2010 (56):119-152.

HOBSBAWM, E. (2009).“Gelenekleri İcat Etmek”. Geleneğin İcadı, Der. Eric Hobsbawm, Terence Ranger, Çev. Mehmet Murat Şahin, s.1-19. İstanbul: Agora Kitaplığı.

HORKHEIMER, M. (1998). Akıl Tutulması, Çev: Orhan Koçak. İstanbul: Metis Yayınları.

HORKHEIMER, M. ve ADORNO, T. W. (1996). Aydınlanmanın Diyalektiği: Felsefi Fragmanlar II, Çev: Oğuz Özügül. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

HÜLÜR, H. (1999).“Technology and Naqshbandi Sufism: An Empirical Analysis of İsmail Ağa and İskender Paşa Branches”. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 13: 289-338.

KAYA, D. (2012). “Kul Himmet’in Bilinmeyen Deyişleri”. http://turkoloji.cu.edu.tr/ HALK%20EDEBIYATI/24.php#_edn1. Erişim tarihi: 15. 11. 2012.

KEHL-BODROGI, Krisztina.(2012). Kızılbaşlar, Aleviler (Anadolu’da Yaşayan Ezoterik Bir İnanç Topluluğu Üzerine Araştırma), Çev: Oktay Değirmenci, Bilge Ege Aybudak. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

KÖKEL, C. (Editör) (2012). “Edib Harabi Divanı”. Alevilik Araştırmaları Dergisi Yayınları, Ankara .

MARCUSE, H. (1986). Tek Boyutlu İnsan: İleri İşleyim Toplumunun İdeolojisi Üzerine İncelemeler, Çev: Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayın Yayınları.

MARDİN, Ş. (2000). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.

MEGILL, A. (1998). Aşırılığın Peygamberleri: Nietzsche, Hiedegger, Doucault, Derrida, Çev: Tuncay Birkan. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.

NIETZSCHE, F. (2000). Ahlakın Soykütüğü Üstüne, Çev: Ahmet İnam. Ankara: Gündoğan Yayınları

OCAK, A. Y. (2011). Türk Sufiliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları.

ÖZKIRIMLI, A. (1993). Alevilik–Bektaşilik Toplumsal Bir Başkaldırının İdeolojisi, İstanbul: Cem Yayınevi

RIEJEN, W. V. (1999). Adorno Bir Giriş, Çev. Mustafa Cemal. İstanbul: Belge Yayınları

SEZGİN, A. (1999). “Bektaşi Geleneği ve Türkiye Aleviliğinin Karakteristiği”, I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri (22-24 Ekim 1998),Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Merkezi, Ankara

ŞİMŞEK, M. (1996). Dede Korkut ve Ahmet Yesevi’den Günümüze Uzanan Alevi Ozanlar, İstanbul: Can Yayınları

WEBER, M. (1985). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Çev: Zeynep Aruoba. İstanbul: Hil yayınları.

YILDIRIM, A. (1997). Başlangıcından Günümüze Alevi Bektaşi Deyişleri I. Ankara: Uyum Yayıncılık

YILDIRIM, Ali (2000). Alevi Öğretisi. Ankara: İtalik Yayınları

YÖRÜKOĞLU, R. (1998). Okunacak En Büyük Kitap İnsandır: Tarihte ve Günümüzde Alevilik. İstanbul: Alev Yayınları.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi