Adıyaman Alevîlerinde Türbe veya yatır ziyareti

Türbe ve yatır geleneği, genelde Anadolu Alevîlerinde özelde ise Adıyaman Alevîleri arasında uygulana gelen önemli dini fenomenlerden biridir. Türbe ve yatır olgusunun arka planında dinî, kültürel, içtimaî ve tarihî etkenler söz konusudur. Bu gelenekte ziyaret yerleri, türbe ve yatırlar olabildiği gibi dağ-tepe, ateş, taş, yer, su ve ağaçlar da olabilmektedir. Bu çalışmada Adıyaman il ve ilçelerinde ikamet eden Alevîlerin, evliya veya eren olarak kabul ettikleri kişilerin metfun bulundukları türbe ve yatırlara yaptıkları ziyaretler incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada öncelikle türbe ve yatır kavramları üzerinde durulmuş, buralara yapılan ziyaretler- in Alevî anlayışındaki anlam ve önemi anlatılmıştır. Daha sonra Adıyaman yöresinde yaşayan Alevîlerin ziyaret ettikleri türbe ve yatırlar üzerinde durulmuştur. Yaklaşık 20-25 türbe Adıyaman Alevîleri tarafından düzenli olarak ziyaret edilmektedir. Mülakat ve betimley- ici yöntem kullanılarak ortaya konulan çalışmada, Adıyaman Alevîleri tarafından türbe ve yatırlara yapılan ziyaretler adap ve erkân ilişkisi göz önünde bulundurularak açıklanmaya gayret edilmiştir. Son olarak halk inançları bağlamında Alevîlerce türbe ve yatırlara yapılan ziyaretler hakkında yapılan bir değerlendirmeye yer verilmiştir.

Tomb and entombed saint visitation of Adiyaman Alawis

One of the important religious phenomena is tomb and entombed saint visitation has been practiced by Anatolian Alawis in general and Adiyaman Alawis in particular. Religious, cultural, social and historical factors lie behind these tomb and entombed saint phenomena. These visitation places are not only tombs and entombed saints, but also are may be mountain, rock or tree. In this study, we tried to examine the visitations of Alawis, who live in Adiyaman province and districts, to tombs and entombed saints where the saints or mahat-mas below ground. Firstly, the concepts of tomb and entombed saints are examined in study and meaning and importance of these visitations for Alawis are explained. Then, historical positions of Adiyaman are given, and finally, tombs and entombed saints, where are visited by Adiyaman Alawis, are highlighted–keynote speech. Approximately 20-25 tombs are visited regularly by the Alawis of Adiyaman. In the study acquired through using interview and descriptive method, the tomb and entombed saint visitations of Adiyaman Alawis has been tried to determine paying regard to rules and conventions. In the end, there is an assessment of us about the tomb and entombed saint visitations of Alawis in terms of public beliefs.

PDF

___

AYVERDI, İ. (2008). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.

BAYHAN, A. A. vd., (2010). Adıyaman Yüzey Araştırması. Adıyaman: Doğuş Matbaacılık.

BOZKUŞ, M. (2006) . Sivas Alevîliği. Isparta: Fakülte Kitabevi.

ÇETIN, N. (2007). Adıyaman İli ve Çevresindeki Manevi Halk İnançlarının Dinler Tarihi Açısından Değerlendirilmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ESKI, H. (2010). “Bugünü Anlamak İçin Max Weber’i Yeniden Okumak”. http://ijmeb.org/ index.php/zkesbe/article/viewFile/219/168. Erişim tarihi: 05-04-2014.

ERTAŞ, K. (2014) Sosyo-Kültürel Açıdan 19. Yüzyılda Diyarbakır Ermenileri. Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.

RENÇBER, F. (2014). Hakk Muhammed Ali Aşkı: Adıyaman Alevîleri. Gece Kitaplığı, Ankara-2014.

SUCU, M. (1985). Adıyaman İli ve İlçeleri. Adana: Önder Matbaası.

ÜZÜM, İ. (2002). “Kızılbaş”, XXV, Ankara: DİA.

ÜÇER, C. (2005). Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

YAŞAR, İ. C. (2010). Adıyaman İl ve İlçelerinde Evliya Anlatıları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.

YILDIZ, H. (2004). Anadolu Alevîliği: Amasya Yöresi Bağlamında Bir İnceleme. Ankara: Araştırma Yayınları.

YILMAZ, N. (2008). “Anadolu Alperenlerinden Abdurrahmân-ı Erzincânî”. Medeniyetler Kavşağı Adıyaman Sempozyumu. İstanbul: Adıyamanlılar Vakfı Yayınları.

ZEYNEL, Ö. (2012). “Besni Kazasında Alevî Bektaşi Ocakları İle İlgili Bulgular”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 63. Kaynak Kişiler

1. Naci Dedeoğlu, 1959 Adıyaman, Dede, 24-10-2012.

2. Garip Dede, 1966 Adıyaman, Dede, 23-07-2011.

3. Mehmet Merdanoğlu, 1950 Adıyaman-Merkez, Dede, 23-10-2012.

4. Ali Büyükşahin, Adıyaman, Dede, 29-07-2010.

5. Kemal Rahatsız, 1981 Adıyaman, Talip, 20-06-2012.

6. Mahmut Durmaz, 1963 Adıyaman, Talip, 16-10-2012.

7. Cuma Pektaş, 1949 Adıyaman-Besni, Dede, 10-05-2012.

8. Fatma Arslan, Adıyaman-Kömür, 1952 Talip, 20-10-2012.

9. Cafer Hanol, 1978 Adıyaman, Talip, 18-10-2012.

10. Mustafa Alkan, 1958 Adıyaman, Zakir, 19-07-2010.

11. Tahir Küçükdoğan, 1956 Adıyaman, Dede, 20-10-2012.

12. Kemal Bektaş, 1980 Adıyaman- Merkez, Talip, 23-10-2012.

13. Niyazi Arslan, 1965 Adıyaman-Besni, Dede, 25-07-2010.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi