ALEVİ İNANÇ SİSTEMİNDE DEM KÜLTÜ VE DEM GELDİ SEMAHLARI

Alevi inanç sisteminde dem, dolu gibi isimlerle adlandırılan ve Alevi cemlerinde önemli bir yere olan içki kültü üzerine oluşturulan ritüeller ve inanç pratikleri mevcuttur. Alevi inanç sistemindeki içki kültüne bazı yayınlarda değinilmiştir. Fakat bu yayınlar doğrudan konuya odaklanmadıkları için geneli ortaya koymaktan uzak bir tablo çizmektedir. Mevcut yayınların temel eksikliklerinden biri de görsel unsurlarla desteklenememiş olmasıdır. Bu çalışmada Anadolu ve Balkan coğrafyasında yerleşik Alevi topluluklarında yaşamaya devam eden dem merkezli ritüellerden tespit edilenler farklılıkları ile birlikte analiz edilerek sunulacaktır. Dem kültü merkezli icra edilen ritüellerden biri olan "Dem Geldi Semahları" makalede farklı yörelerden örneklerle görsel unsurlarla desteklenerek analiz edilecektir. Dem Geldi Semahları farklı yerleşim birimlerinde cem ritüeli içerisinde dem hizmeti ile birlikte icra edilen semah ritüellerinden birisidir. Çalışmada Türkiye'nin muhtelif yerleşim birimlerinde yaptığımız alan araştırmalarında kayıt altına aldığımız Dem Geldi Semahları, semahların icra şekilleri, ritüel içerisindeki yeri, icra edilen eserler ve notaları ile mukayeseli bir şekilde verilecektir. Analizlerde, sadece semah merkezli bir bakış açısı ile odaklanılmadan inanç zümresinin içki kültüne bakışı da gerekli yerlerde içki ile ilgili diğer inanç pratiklerine atıflar yapılarak ortaya konulmaya çalışılacaktır

THE CULT OF DEM IN THE ALEVI BELIEF SYSTEM AND DEM GELDI SEMAHS

In the Alevi belief system, there are rituals and belief activities known as dem or dolu formed around the cult of drink which has an important place in the Alevi cems. Some publications have mentioned this cult within the Alevi belief system. However, those publications are far from revealing the overall of this subject because they aren't focusing directly on the subject. Also, one of the basic lacks of available publications is that they don't include visual elements. In this paper, determinations from dem-based rituals that are continuing to live in the Alevi communities in Anatolia and Balkans, together with differences between them will be analyzed and presented. There will be an analysis of "Dem Geldi Semahs", one of the rituals that are dem-based practiced, supported with examples from different regions and visual elements. "Dem Geldi Semahs" is one of semah rituals which are performed together with dem service within cem ritual on different locations. In the study, "Dem Geldi Semahs" which we recorded during our fieldwork on the various locations in Turkey, and the forms of semah performances, its place in the ritual, musical works with notes will be presented comparatively. In the analyses, without just focusing on the semah in basic aspect, the view of the belief community on the cult of drink will be also presented by referring, when it is necessary, to other belief activities related to drink

PDF

___

BAYAT, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yayınları.

DEMİRTAŞ, M. (1999). Deyiş, Semah ve Türkülerle Şücaeddin Köyü. Eskişehir

ER, P. (2006). Direnen Kültür Anadolu Aleviliği. İstanbul: Detay Yayıncılık.

ERÖZ, M. (1977). Türkiye'de Alevîlik Bektâşîlik. İstanbul: Otağ Matbaacılık

ERSAL, M. (2009). Alevi İnanç Dede Ocaklarına Bir Örneklem Veli Baba Sultan Oca- ğı. Köln: Alevi Bektaşi Kültür Enstitüsü Yayınları

ERSAL, M. (2009b). "Alevi Cem Zâkirliği: Battal Dalkılıç Örneği".Alevilik-Bektaşilik

Araştırmaları Dergisi. Yaz 2009. Almanya: C.1. 188-205.

ERSAL, M. (2012a). "Çubuk Havzası Alevi Ocakları Bağlamında Alevi İnanç-Dede Ocak- larının Teşkilatlanması Üzerine Bir Değerlendirme" II. Uluslararası Tarihten Bugüne

Alevilik Sempozyumu, 23-24 Ekim 2010 Ankara. Ankara: Ankara: Cem Vakfı Ankara Şubesi. 178-193.

ERSAL, M. (2012b). "Şücaeddin Veli Ocağı: Balkan Aleviliğindeki Yeri Rolü ve Önemi".

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2012/63. 207-230.

ERSAL, M. (2012c) Civelek Baba Hayatı, Şiirleri ve Karaşar Bektaşiliği. Ankara: Barış Kitap.

ERSAL, M. (2012d). "Alevi İnanç Sisteminde Ocaklar Arası Ritüelik Senkretizm". Prof. Dr.

Fikret Türkmen Kitabı edt. Alimcan İnayet, Zeki Kaymaz. İzmir: Ege Üniversitesi Ba- sımevi. ERSAL, M., Ersöz, S. (2013) "Alevi Gülbenglerinin Temel Yapısı Üzerine Bir Değerlendir- me". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2013/65. 53-80.

ERSAL, M. (2016). Alevilik: Kavramlar ve Ocak Sistemi -Çubuk Havzası Örneği-.

Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları ELÇİ, A. (1999). "Semah Geleneğinin Uygulanması". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli

Araştırmaları Dergisi. S. 12. GÜNAY, U. (1999).Türkiye'de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi.Ankara: Akçağ Yayınları.

GÜZEL, S. (2015). "Bir Batılının Gözünden 18. Yüzyılda Çuvaşlar: Johann Gottlieb Georgi ve Çuvaşlara İlişkin Kayıtlar". Türkbilig. 2015/29. 101-120

İNAN, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.

OYTAN, M. T. (2007). Bektaşiliğin İçyüzü Dibi-Köşesi-Yüzü ve Astarı, İstanbul 2007.

ŞENER, A., vd. (2008).Yüce Kur'an ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli. İzmir: Diyanet Vakfı Yayınları KAYNAK KİŞİ DİZİNİ

Abidin Ciltaş (1943), Sulakyurt Hamzalı Kırıkkale, İlkokul, Talip

Abidin Harman (1933), Sağlık Çorlu Tekirdağ, İlkokul, Baba

Ahmet Aydoğdu (1957), Hayrettin Merzifon Amasya, İlkokul, Talip

Ahmet Can (1959), Uzunalan Ayvacık Çanakkale, İlkokul, Talip

Ahmet Erol (1941), Sağlık Çorlu Tekirdağ, Ortaokul, Zâkir

Ahmet Karahüseyin (1928), Musacık Dimetoka Yunanistan, Okuma Yazma Bilmiyor, Talip

Ahmet Kuzukıran (Kara Veli), (1938), Kargın, Çubuk, Ankara, İlkokul, Dede

Ahmet Kuzukıran (Molla Hasan), (1935), Kargın, Çubuk, Ankara, İlkokul, Dede

Ahmet Sargın (1938), Kurşunlu İnegöl Bursa, İlkokul, Baba

Ahmet Yılmaz (1960), Uzunalan Ayvacık Çanakkale, İlkokul, Talip

Ali Ay (1947), Kurşunlu İnegöl Bursa, İlkokul, Talip

Ali Berber (1939), Uluğbey Senirkent Isparta, İlkokul, Âşık

Ali Dedeoğlu (1941), Mart Şabanözü Çankırı, İlkokul, Dede

Ali Demirezen (1935), Karaşar Beypazarı Ankara, İlkokul, Baba

Ali Doğan (1927), Karaşar Beypazarı Ankara, İlkokul, Halife Baba

Ali Ateş (1956), Türkali Balıkesir, İlkokul, Dede

Ali Gürbüz (1953), Keçeci Baba Erbaa Tokat, İlkokul, Türbedar

Ali Güven (1941), Eskişehir, Emekli Öğretmen, Dede

Ali Kahya (1952), Ruşenler Dimetoka Yunanistan, İlkokul, Talip

Ali Koç (1962), Karaören Dimetoka Yunanistan, İlkokul, Talip

Ali Korkmaz (1926), Hayrettin Merzifon Amasya, İlkokul, Talip

Ali Küçük (1936), Babalar Dimetoka Yunanistan, İlkokul, Dede

Ali Rıza Yavuz (1946), Üçsaray Seyitgazi Eskişehir, İlkokul, Baba

Ali Taşdelen (1926), Hisarcık Eldivan Çankırı, İlkokul, Talip

Ali Türkan (1938), Kurşunlu İnegöl Bursa, İlkokul, Rehber

Arap Ali Gazioğlu (1932), Evci Yenikışla Çorum, İlkokul, Dede

Arif Dalkılıç (1937), Susuz Çubuk Ankara, İlkokul, Dede

Aslan Turan (1955), Yeniköy Manisa, İlkokul, Baba

Aşur Uygur (1941), Çapar Şabanözü Çankırı, Lise, Âşık

Ayhan Karasüleymanoğlu (1960), Demirci Çubuk Ankara, İlkokul, Âşık

Bağdat Can (1941), Uzunalan Ayvacık Çanakkale, Okuma Yazma Bilmiyor, Talip

Baki Bayraktar (1930), Karaşar Beypazarı Ankara, Lise, Halife Baba

Baki Özdemiroğlu (1963), Mart Şabanözü Çankırı, Lise, Dede

Battal Dalkılıç (1948), Susuz Çubuk Ankara, İlkokul, Dede

Battal Dilmen (1338), Susuz Çubuk Ankara, İlkokul, Dede (Ulu)

Battal Özel (1946), Kayapınar Odunpazarı Eskişehir, İlkokul, Dede

Bektaş Can (1937), Uzunalan Ayvacık Çanakkale, Okuma Yazma Bilmiyor, Talip

Bektaş Ergül (1924), Tekedüzü Bozyazı Mersin, Okuryazar, Talip

Bektaş Naci Gündüz (1936), Beyoba Akhisar Manisa, İlkokul, Dede

Besim Ulusoy (1966), Koçubaba Kırıkkale, Lise, Dede

Beydilli Demirhan (1934), Hasan Dede Kırıkkale, Okuma Yazma Bilmiyor, Dede

Burhan Dereli (1970), Haskova Bulgaristan, Lise, Âşık

Cafer Ocak (1940), Harhar Alaca Çorum, Öğretmen Okulu, Dede

Dağıstan Demirhan (1938), Hasan Dede Kırıkkale, İlkokul, Dede

Ercan Sargın (1971), Kurşunlu İnegöl Bursa, Ortaokul, Talip

Ercan Yalçın (1973), Senirkent Isparta, Lise, Rehber

Erman Ege (1943), Hamdiköy Çorum, İlkokul, Talip

Erol Çelik (1958), Küre Alaca Çorum, İlkokul, Talip

Esma Yılmaz (1912), Uzunalan Ayvacık Çanakkale, Okuma Yazma Bilmiyor, Talip

Eyüp Öztürk (1934), Mehmet Dede Tekke Dodurga Çorum, Ortaokul, Dede

Gülizar Ateş (1960), Gültepe Bergama İzmir, İlkokul, Anabacı

Gülsüm Sargın (1944), Kurşunlu İnegöl Bursa, Okuma yazma bilmiyor, Anabacı

Hakkı Saygı (1931), Zeytinburnu İstanbul (Silistre Kolabina), Üniversite. Terk, Baba

Halil Dedeoğlu (1937), Mart Şabanözü Çankırı, İlkokul, Dede

Halil İbrahim Eroğlu (1930), Senirkent Isparta, İlkokul, Talip

Halil Özdamar (1916), Uluğbey Senirkent Isparta, İlkokul, Mürşid

Halil Özdemiroğlu (1931), Mart Şabanözü Çankırı, İlkokul, Dede

Hamdi Güngör (1957), Koyun Baba Kalecik Ankara, Lise, Talip

Hamza Gündüz (1947), Beyoba Akhisar Manisa, Ortaokul, Dede

Hasan Ali Uzun (1976), Arslanbeyli Seyitgazi Eskişehir, Üniversite, Âşık

Hasan Ateş (1945), Doğançay Bayraklı İzmir, İlkokul, Rehber

Hasan Dedeoğlu (1934), Göldağı Şabanözü Çankırı, Lise, Talip

Hasan Erdoğan (1949), Karaşar Beypazarı Ankara, Üniversite, Baba

Hasan Hüseyin Güvenç (1923), Aşağı Karaköy Çubuk, Ankara, Okuryazar, Dede

Hasan Karahüseyin (1962), Ruşenler Dimetoka Yunanistan, İlkokul, Rehber

Hasan Yıldız (1953), Uzunalan Ayvacık Çanakkale, İlkokul, Talip

Haşim Demirhan (1950), Hasan Dede, Kırıkkale, Lise, Dede

Havvali Turan (1930), Senirkent Isparta, İlkokul, Anabacı

Haydar Akçakoca (1953), Şehitler İnegöl Bursa, İlkokul, Dede

Hayrettin Demirtaş (1941), Arslanbeyli Seyitgazi Eskişehir, Ortaokul, Dede

Hüseyin Çufadar (1952), Dağkalfat Çubuk Ankara, İlkokul, Aşık

Hüseyin Deligöz (Tahta Sakal) (1937), Ali Bey Çankırı, İlkokul, Rehber

Hüseyin Delimolla (1941), Babalar Dimetoka Yunanistan, İlkokul, Talip

Hüseyin Engör (1952), Mahmutoğlan Çubuk Ankara, Ortaokul, Dede

Hüseyin Güvenç (1949), Aşağı Karaköy Çubuk Ankara, İlkokul, Dede

Hüseyin Kesen (1962), Ovacık Çubuk Ankara, İlkokul, Âşık

Hüseyin Mollahüseyin (1942), Babalar Dimetoka Yunanistan, İlkokul, Zakir

Hüsniye Sezer (1943), Senirkent Isparta, Üniversite, Anabacı

İbrahim Yapar (1930), Silistre Romanya, İlkokul, Baba

İsmail Sarı (1951), Yayıklı (Koşmat) Alpu Eskişehir, İlkokul, Talip

Kadir Yurdakadim (1931), Sele Çubuk Ankara, İlkokul, Dede

Koç Ulusoy (1954), Koçu Baba Delice Kırıkkale, İlkokul, Dede

Mehmet Açık (1948), Çorlu Merkez Tekirdağ, İlkokul, Dede

Mehmet Akgül (1939), Senirkent Isparta, Üniversite, Dede

Mehmet Ali Kuldedeoğlu (1946), Hasan Dede Kırıkkale, İlkokul, Âşık

Mehmet Delibekir (1938), Ruşenler Dimetoka Yunanistan, Okuma Yazma Bilmiyor, Talip

Mehmet Demirtaş (1958), Arslanbeyli Seyitgazi Eskişehir, Yüksekokul, Dede

Mehmet Er (1945), Uluğbey Senirkent Isparta, Lise, Dede

Mehmet Kopçalı (1935), Çiflik Kırcali Bulgaristan, İlkokul, Baba

Mehmet Köse (1944), Uluğbey Senirkent Isparta, Lise, Mürşit

Mehmet Kuzukıran (1339), Kargın Çubuk Ankara, Okuryazar, Dede (Şıh)

Mehmet Sezer (1944), Senirkent Isparta, Lise, Dede

Muharrem Tezol, (1944), Çeşmeli Çorlu Tekirdağ, Lise, Baba

Muharrem Topaloğlu (1947), Hayrabolu Tekirdağ, Yüksekokul, Baba

Murat Özdemiroğlu (1965), Mart Şabanözü Çankırı, Lise, Dede

Mustafa Ali Mustafa (1956), Mestanlı Kırcali Bulgaristan, Ortaokul, Talip

Mustafa Ay (1945), Keçeci Baba Erbaa Tokat, İlkokul, Dede

Mustafa Eroğlu (1950), Kargın Çubuk Ankara, İlkokul, Dede

Mustafa Karatürk, (1922), Uluğbey Senirkent Isparta, Eğitim Enstitüsü, Talip

Mustafa Nuri Özden (1952), Senirkent Isparta, Üniversite, Dede

Mustafa Özer (1952), Seyitgazi, Eskişehir, İlkokul, Dede

Mustafa Yıldız (1939), Çalçakırlar Çal Denizli, İlkokul, Baba(Babagan)

Muzaffer Çolakoğlu (1942), Bulgurcu Şabanözü Çankırı, İlkokul, Âşık

Naki Akiz (1959), Senirkent Isparta, Lise, Âşık

Nazik Hatice Akçakoca (1933), Şehitler İnegöl Bursa, Okuma Yazma Bilmiyor, Anabacı

Necati Şahin (Kamber) (1951), Çalçakırlar Çal Denizli, İlkokul, Baba (Babagan)

Nevruz (Taci) Akpınar (1948), İstanbul, İlkokul, Halife Baba

Nevzat Demirtaş (1933), Arslanbeyli Seyitgazi Eskişehir, İlkokul, Dede

Nezir Erdil (1931), Şehitler İnegöl Bursa, İlkokul, Âşık

Pakize Berber (1936), Uluğbey Senirkent Isparta, İlkokul, Talip

Pembe (Şerife) Hazer, (1944), Şehitler, İnegöl, Bursa, İlkokul, Talip

Ramazan Borucu (1954), Uluğbey Senirkent Isparta, Ortaokul, Talip

Rıdvan Korkutan (1942), Mecidiye Kocaeli, İlkokul, Baba

Rıza Şahin (1940), Keçeci Baba Erbaa Tokat, İlkokul, Dede

Rüşdü Gürcan (1933), Senirkent Isparta, İlkokul, Talip

Sadullah Yenidoğan (1931), Kırcaali Bulgaristan, İlkokul, Baba

Sakine Dedeoğlu (1943), Kargın Çubuk Ankara, İlkokul, Anabacı

Salih Topaloğlu (1923), Zeytinburnu İstanbul (Silistre Doğum), İlkokul, Talip

Süleyman Ertuğrul (1944), Uluğbey Senirkent Isparta, Ortaokul, Dede

Süleyman İmamoğlu (1933), Kutluşar Şabanözü Çankırı, İlkokul, Âşık

Şemsi Ertuğrul (1947), Uluğbey Senirkent Isparta, İlkokul, Anabacı

Şükrü Güvenç (1958), Aşağı Karaköy, Çubuk, Ankara, Okuryazar, Dede

Veli Bektaşoğlu, (1949), Bulgurcu, Şabanözü, Çankırı, İlkokul, Dede

Veli Horasanlı (1949), Sağlık Çorlu Tekirdağ, Lise, Dede

Veli Topaloğlu (1949), Hayrabolu Tekirdağ, İlkokul, Âşık

Veli Yurdakadim (1953), Sele Çubuk Ankara, İlkokul, Dede

Veysel Bayram (1956), Kazçılar Razgrad Bulgaristan, Üniversite, Talip

Veysel Köse (1953), Uluğbey Senirkent Isparta, İlkokul, Âşık

Veysel Özden (1926), Senirkent Isparta, İlkokul, Dede

Yakup Akdoğan (1962), Yukarı Emirler Çubuk Ankara, İlkokul, Âşık

Zehra Demirtaş (1964), Arslanbeyli Seyitgazi Eskişehir, Lise, Anabacı

Zeynep Borucu (1954), Uluğbey Senirkent Isparta, İlkokul, Talip

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi