Aydın Vilayetinde Çırak Mektepleri

Osmanlı Devlet’inde sıbyan mektepleri ve medreseler en yaygın eğitim kurumları idi. Sıbyan mektepleri her mahallede bir veya birkaç tane bulunurdu. Fakir, kimsesiz ve geçim sıkıntısı çeken çocuklar sıbyan mektebine gitmeden hayatını kazanması için bir usta yanına çırak olarak verilirdi. Çırak, ustasından mesleki bilgilerini ve esnaf geleneklerini öğrenirdi. Ancak ustası yanında okuma yazmayı ve dinî görevlerini yapacak kadar dinî bilgileri elde edemezlerdi. Hem ülke çapında eğitimi yaygınlaştırmak hem de bir usta yanında çalışan çırakların cahil kalmasını önlemek için II. Mahmut döneminde ilköğretim zorunlu hâle getirilmesine rağmen yine de bazı aileler çocuklarını okula göndermeden bir usta yanına çırak olarak vermeye devam etmişlerdir. Okula gitmeyen çocuklar için 1868’de ve 1914’te bazı okullar açıldı ise de bu sadece İstanbul ile sınırlı kalmıştır. Aydın vilayetinde de yetim ve kimsesiz çıraklara okuma yazma ve dinî bilgiler öğretmek için çırak mektepleri açılmıştır. İlki 1893 yılında Saruhan sancağında diğerleri de bu tarihten sonra Aydın vilayetinin farklı sancak ve kazalarında açılmıştır. Bu çalışma, bu okulların niçin açıldığını, bu okullarda hangi derslerin öğretildiğini, okulların kaç öğrencisi ve öğretmeninin olduğunu ve çırak mekteplerinde kaç yıl eğitim verildiğini ele almaktadır.

Apprentice Schools in Aydın Province

Primary schools (sıbyan mektebi) and Muslim theological schools were the most common educational institutions in the Otoman Empire. Each district had one or more primary schools. Poor and orphan children not going to primary school were given to a master as an apprentice to earn their living. They had been learning professional knowledge and artisan traditions from their masters. Before the apprentice schools were established, apprentices were not able to learn reading and writing and acquire enough religious information as to perform religious tasks. To prevent them from staying as illiterate apprentices and to spread literacy in all parts of the country, Mahmut II turned primary education into a mandatory foundation. However, some families continued to send their children as apprentice to a master because of poverty. Some schools have been opened for the children who could’nt go to school in İstanbul, in 1868 and 1914. But these schools were only limited to İstanbul. Some apprentice schools have been also opened for poor and orphan children who could’nt go to school in province of Aydın. The first of these schools has been opened in Saruhan sandjak in 1893 and the others have opened in the other sndjaks and town of Aydın after this date. This article deals with the reason for opening such schools; the numbers of teachers and students, the duration of the required period of time for completing school and the courses taught in such schools.

PDF

___

Akyüz, Y. (1993). Türk Eğitim Tarihi (Genişletilmiş ve yeniden yazılmış 4. baskı). İstanbul: Kültür Koleji Yayınları.
Cevat, M. (2001). Maarif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İcrârâtı, XIX. Asır Maarif Tarihi ( Haz. Taceddin Kayaoğlu). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Çağatay, N. (1989). Bir Türk Kurumu olan Âhilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Duran, T. (2000). Meslekî ve Teknik Eğitimin Gelişmesi. Türkler Ansiklopedisi. c. XV. 61-71, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Ergin, O. (1977). Türkiye Maarif Tarihi. c. 3-4. İstanbul.
Ergin O. N. (1995). Mecelle-i Umur-u Belediye. c. 2. (Yay. Cengiz Özdemir vd.). İstanbul.
Gökçen, İ. (1945). XVI. ve XVII. Yüzyılda Manisa’da Deri Sanatları Üzerine Bir Araştırma. İstanbul.
Kal’a, A. (1995). Esnaf. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. c. XI. 423-430. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Karal, E. Z. (1988). Osmanlı Tarihi. c.VII. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Kütükoğlu, M. S., (1999). Osmanlı İktisâdî Yapısı. Osmanlı Devleti Tarihi. c.2. Ekmeleddin İhsanoğlu (Editör). (513-649). İstanbul: Feza Gazetecilik
Martran, R., (1990). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul (Çev. M. Ali Kılıçbay-Enver Özcan). Ankara.
Özdemir, R., (1986). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında. Ankara.
Tabakoğlu, A., (2000). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
Tabakoğlu, A., (2002). Osmanlı İktisadî Yapısının Anahatları. Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı. (2), 11-26.
Salnâme-i Vilâyeti-i Aydın, 1311, 1312, 1313, 1314, 1316, 1317, 1319, 1320, 1321, 1323, 1326 yıllarına ait.