Uygur Sihir Masallarındaki "Kadın" Tipi Üzerine Bir İnceleme

Türklerde aile en önemli toplumsal kurumdur. Diğer Türk toplumlarında olduğu gibi, kadın Uygur toplumunda da önemli bir konuma sahiptir. O, anne, eş, sevgili olarak toplumsal yapının ayrılmaz bir unsuru olan ailenin temel direğidir. Bulundukları coğrafya ve tarihi koşullar içinde Uygur Türkleri farklı dini yapıları kabul etmek durumunda kalmışlardır. Her farklı din toplumun sosyal değerlerinde değişimlere neden olmuştur. Uygurların Budizm, Maniheizm gibi pasif, barışçıl dinleri kabul ettikleri dönemde kadın eski gücünü kaybedip anaç bir kimliğe bürünmüştür. Dini ve siyasi kargaşaların yaşandığı dönemde kadın geçmişteki sosyal statüsüne tekrar sahip olmuş, bir dönemin anlatılarında sadece evde anne olan kadın, artık savaşçı bir alp tipine doğru evrilmiştir. Uygur masallarında kadın, farklı kimliklerle karşımıza çıkmaktadır. Makalede Uygur masallarında sıklıkla yer alan kadın tipler incelenecektir. Anne, üvey anne, sevgili, eş, kız çocuğu, peri, cadı, kempir (yaşlı kadın), dev, yalmavuz vb. tipler Uygur sihir masallarında yer alan kadın tiplerdir.

Anahtar Kelimeler:

Uygur, Masal, Sihir, Kadın, Tip

PDF

___

Beydili, Celal. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Çev. Eren Ercan. Ankara: Yurt Kitap Yayın, 2004.Boratav, Pertev Naili. Zaman Zaman İçinde. İstanbul: Adam Yayınları, 1992.Bulbulgoya Uygur Halk Masalları.Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Burnakov, Aleksey Venariy. “Hakasların Geleneksel Dünya Tasavvurlarında Su İyesinin Dişil Başlangıcı.” (Çev. Atilla Bağcı) Türk Dünyası, 2013, S. 36. ss. 9- 22.Ejderha Yiğit Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Ekici, Metin. “Anadolu Sahası Köroğlu Anlatmalarında Kadın Tipler” Milli Folklor,1999, S.44, ss. 10-17.Eliade, Mircea. Şamanizm. I. Basım. Çev. İsmet Birkan. İmge Kitapevi Yayınları, 1999.Günay, Umay. “Masal”. Türk Dünyası El Kitabı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1992, ss. 3-20; 321-331.Hüvey Batur. Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.İnayet, Alimcan. Türk Dünyası Efsane ve Masallarında Bir Dev Tipi: Yalmavuz/ Celmoğuz. Kanyılmaz Matbaası, 2007.Jung, Carl Gustav. Dört Arketip. İkinci Basım. Haz. M. Bilgin Saydam. İstanbul: Metis Yayınları, 2005.Kaplan, Mehmet. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.Kılıç Batur Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Sayın, Aslıhan; Aslan, Selçuk. “Duygudurum Bozuklukları ile Huy, Karakter ve Kişilik İlişkisi”. Türk Psikiyatri Dergisi, 2005, S. 16/4, ss. 276-283.Sevgi Maskesi. Uygur Halk Masalları.Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Şahin, Duygu Demirer. “Seçilmiş Grimm Masallarında Kadın Figürü”. Atatürk Üniversitesi, SBE (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).YÖKSİS No: 357429, 2014.Uraz, Murat. Türk Mitolojisi. (II. Baskı). İstanbul: Düşünen Adam Yayınları, 1994.Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Uygur Halk Masalları 2. Yayına Hazırlayan: Ablimit Sadiḳ. Şincan Halk Neşriyatı, 1999.Uygur Halk Masalları 3. Yayına Hazırlayanlar: Tursun Lėtip; Ḫoceḫmet Yunus; Tursun Zėrdin; Micit Osman. Şincan Halk Neşriyatı, 1999.Uygur Halk Masalları 4. Yayına Hazırlayanlar: Siyit Zunun; Abduraḫman Mömin. Şincan Halk Neşriyatı, 1999.Uygur Halk Masalları 8. Şincan Halk Neşriyatı, 1988.Uygur Halk Masalları 19. Yayına Hazırlayanlar: Abduḳiyum Turdi Turpan; Abduréşit İbrahim. Şincan Halk Neşriyatı, 2000.Uygur Halk Masalları 20.Yayına Hazırlayanlar: Abduḳiyum Turdi Turpan; Abduréşit İbrahim. Şincan Halk Neşriyatı, 2000.Yarıl Taşım Yarıl Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.