Kırım Savaşı’ndan sonra Kafkasya’dan Anadolu’ya göçler ve Şanlıurfa Yöresine İskânlar

Kafkaslara doğru yayılmacı bir politika izleyen Rusya, Kırım Savaşı’ndan sonra bölgede hâkimiyet sağlamak amacıyla bölge halkını göçe zorlamıştır. Zor durum- da kalan bölge halkı Anadolu’ya göç etmeye başlamıştır. Belirli periyotlarla göç eden topluluklar Osmanlı Devleti tarafından planlı bir şekilde Anadolu’nun belirli yerlerine iskân edilmişlerdir. Göçmenlerin yerleştirildikleri yerlerden birisi de Şanlıurfa’dır. Bu makalede Kırım Savaşı’ndan sonra Kafkasya’dan Anadolu’ya ge- len göçmenlerden Şanlıurfa’ya yerleştirilenler ele alınarak, bölge halkının göç- menlere yaptığı yardımlar incelenmiştir.

Migrations from Caucasia to Anatolia, and Settlements to the Vicinity of Şanlıurfa anlı After the Crimean War

Adopting an expansionist policy towards Caucasia, Russia displaced the people living in the area forcefully to establish its dominion in the area after the Crimean War. The people began to move to Anatolia from Caucasia. The groups of people who moved to Anatolia were settled systematically in certain parts of Anatolia by the Ottoman Empire. One of these places the immigrants were settled in was Sanliurfa. In this study, the aids provided to the refugees coming from Caucasia to Anatolia after Crimean War by the inhabitats of Sanliurfa are investigated on the basis of those who settled in Sanlıurfa.

PDF

___

1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi
DH. MKT, 1440/50
Sadaret Mektubî Kalemi Nezaret ve Devâir
A.MKT. NZD, 389/59
A.MKT. NZD, 394/89
A.MKT. NZD, 396/35
A.MKT. NZD, 394/89
A.MKT. NZD, 381/55
A.MKT. NZD, 220/29
A.MKT. NZD, 354/54
A.MKT. NZD, 393/17
A.MKT. NZD, 354/24
Sadaret Mektubî Kalemi Umum Vilayet
A.MKT. UM, 504/32
A.MKT. UM, 522/18
A.MKT. UM, 527/99
A.MKT. UM, 542/32
A.MKT. UM, 566/68
A.MKT. UM, 476/6
A.MKT. UM, 540/63
A.MKT. UM, 552/57
A.MKT. UM, 425/8
Meclis-i Vâlâ
A. MVL,715/188
Sadaret Mektubî Mühimme Kalemi
A.MKT. MHM, 230/53
A.MKT. MHM, 342/95
A.MKT. MHM, 328/41
A.MKT. MHM, 338/44
A.MKT. MHM, 228/40
2. Basılı Kaynaklar
Ahmed Cevdet Paşa, Tezakir 1-12 Haz. Cavid Baysun, Türk Tarih Kurumu(TTK) Yayınları, Ankara 1991.
AKAY Tolga, Kafkasya’dan Uzunyayla Havalisine Göçler ve İskân (1859-1876) Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2009.
ASLAN Cahit, “Bir Soykırımın Adı 1864 Büyük Çerkes Sürgünü”, Uluslararası Suçlar ve Tarih S:1(2006), s. 1-33.
BALA Mirza ve İnalcık Halil, “Kırım”, MEB. İslam Ansiklopedisi C.VI, Mili Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1955, s. 741-762.
BARKAN Ömer Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir iskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler” Osmanlı Sosyal İktisat Tarihi Makaleleri, Konya 2004, s. 95-117.
BAYRAKTAR Hilmi “Kırım ve Kafkasya’dan Adana Vilayeti’ne Yapılan Göç ve İskânlar (1869-1907), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi S:22 (2007), s. 405- Dergisi gisi, 434.
BEYDİLLİ Kemal, “1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Doğu Anadolu’dan Rusya’ya Göçürü- len Ermeniler”, Belgeler C.XIII, S:17, TTK Yayınları, Ankara 1993, s.365-434. Belgeler,
BİCE Hayati, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara Göçler, 1991.
BUDAK Mustafa, “1853-1856 Kırım Savaşı’nda Osmanlı Devleti ile Şeyh Şamil Arasındaki İlişkiler”, Tarih Boyunca Balkanlardan Kafkaslara Türk Dünyası Semineri İstanbul Semineri, 1996.
CANBY Courtlandt ve LEMBERG David S., “Circassia (Cherkessia)”, Encyclopedia of Places, Historic Places New York 2007.
CUTHELL David Cameron Jr., The Muhacirin Komisyonu: An Agent in The Transformation (1860-1866), of Ottoman Anatolia (1860-1866) Ph.D Thesis, Colombia University, New York 2005.
DEMİREL Muammer, “Kırım Savaşı’ndan Sonra Eskişehir’e Yerleştirilen Göçmenler”, Ata- Ata- Dergisi, türk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi S: 28 (2005), s. 311-319.
ERDEM Mahmut, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Urfa’da Sancak İdaresi Harran Üniversitesi İdaresi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa 2009.
ERKAN Süleyman, Kırım ve Kafkasya Göçleri (1878-1908) KTÜ Kafkasya ve Orta Asya (1878-1908), Ülkeleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, Trabzon 1996.
FİRUZOĞLU Safarov Rafik, “Kırım ve Kafkasya’dan Osmanlı İmparatorluğuna Göçler”, Os- IV, manlı, IV Ankara1999, s. 687-696.
CHOCHIEV Georgi ve KOÇ Bekir, “Migrants From The North Caucasus In Eastern Anatolia: Some Notes On Their Settlement And Adaptation (Second Half Of The 19th Century-Beginning Of The 20th Century)”, Journal Of Asian History (Edr. Denis History, Sinor), 40/1 (2006), s.80-103.
GÖKTEPE Ramazan, Kırım Savaşı Sonrası Osmanlı Basınında Kafkasya ve Kırım Göçleri Göçleri, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğ- de 2007.
GÜNDÜZ Ahmet, “Rusya’nın Türk İllerinde Yayılması ve Osmanlı Devleti’ne Yapılan Göç- ler”, Türk Dünyası Araştırmaları S: 161 (Nisan 2006), s. 71-82. Araştırmaları,
HABİÇOĞLU Bedri, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler Nar Yayınları, İstanbul 1993. Göçler,
İPEK Nedim, “93 Muhacereti”, Osmanlı, IV, Ankara 1999, s. 661-668.
-----, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler Serande Yayınları, Trabzon 2006. Göçler,
BADDELEY John F., Rusların Kafkasya’yı İstilası ve Şeyh Şamil Çev. Sedat Özden, İstanbul Şamil, 1989.
KAFLI Kadircan, Şimali Kafkasya, İstanbul 1942. Kafkasya
Kemal H. Karpat, “The Status Of The Muslim Under European Rule: The Eviction And Settlement Of The Çerkes”, Studies On Ottoman Social an Political History Edr. History, Reinhard Schulze, Boston 2002.
-----, Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler Çev. Bahar Tırnakçı, Timaş Ya- Göçler, yınları, İstanbul 2010.
-----, Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri Çev. Bahar Tırnakçı, (1830- Özellikleri, Timaş Yayınları, İstanbul 2003.
KUNDUKH Aytek, Kafkasya Müridizmi-Gazavat Tarihi Haz. Tarık Cemal Kutlu, İstanbul Müridizmi- Tarihi, 1987.
McCARRTHY Justin, Ölüm ve Sürgün Çev. Bilge Umar, Inkılâp Yayınları, İstanbul 1998. Sürgün,
-----, “The Population Of The Ottoman Armenians”, The Armenians In The Late Ottoman Period, Period Edr. Türkkaya Ataöv, Ankara 2002, s.65-85.
SAYDAM Abdullah, “Kırım ve Kafkasya’dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyaseti (1856-1876)”, Osmanlı, IV, Ankara 1999, s. 677-686. IV
-----, “Rusya’nın Kırım ve Kafkasya’yı İstilasında Uyguladığı Demografik Yöntemler”, Tarih Semineri, Boyunca Balkanlardan Kafkaslara Türk Dünyası Semineri İstanbul 1996, s. 93-115.
-----, Kırım ve Kafkasya Göçleri (1856-1876) TTK Yayınları, Ankara 1997. (1856-1876),
TEMİZKAN Abdullah, “Kuzey Kafkasya Müridizmi, Müridizmin Yayılma Stratejisi Ve Feo- dal Beylerle İlişkileri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi C: IX, S:2, İzmir 2009, s. Dergisi, 165-190.
TURAN Şerafettin, “1828 Edirne Antlaşması” Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakül- Fakül- Dergisi, tesi Dergisi C:9, S:12 (1951), s. 111-151.
“Urfa”, Yurt Ansiklopedisi X, İstanbul 1984. Ansiklopedisi,
YEL Selma ve GÜNDÜZ Ahmet, “XIX. Yüzyılda Çarlık Rusyası’nın Çerkesleri Sürgün Etmesi ve Uzunyayla’ya Yerleştirilmeleri (1860-1865)”, Turkish Studies vol. 3/4(2008), s. Studies, 949-983.
YERASİMOS Stefanos, Milliyetler ve Sınırlar- Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu İletişim Sınırlar- Ortadoğu, Yayınları, İstanbul 2010.
YILMAZ Mehmet, “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”, Osmanlı Osmanlı, IV, Ankara 1999, s. 587-602.
-----, Konya Vilayeti’nde Muhacir Yerleştirmeleri (1854-1914) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya 1996.