GÜNEY AZERBAYCAN TÜRKLERİNDE ÜRKLERİNDE KİMLİK SORUNU

İran ve çevresi tarihin her döneminde küresel güçlerin başlıca nüfuz altına almaya çalıştıkları bölgelerden birisi olmuştur. Günümüzde İran, gerçekleştirdiği nükleer enerji çalışmaları ve bu çalışmalardan rahatsız olan devletlerin muhtemel bir askerî operasyon tehditleri ile uluslararası kamuoyunun gündemine daha fazla gelmektedir. Son dönemde İran ile ilgili Güney Azerbaycan Türklerinin görmezden gelinmesi nedeniyle de bilimsel manada eksikler oluşmaktadır. Güney Azerbaycan Türkleri yirmi beş milyon civarındaki nüfuslarıyla İran içerisinde Farslarla birlikte en güçlü topluluktur. Jeopolitik konum, sosyo-kültürel yapı, ekonomik güç ve nüfus potansiyeli itibariyle İran’da yaşanan siyasal değişimlerde öncü rol oynamışlardır. 1924’ten sonra bu durum değişmeye başlasa da İran’daki güçlü konumları devam etmektedir. Bazı kaynaklarda 1979 İslam Devrimi’nden sonra Güney Azerbaycan Türklerinin İran rejimine entegrasyonunda Şii İslam anlayı- şının önemli bir etkide bulunduğu iddia edilmektedir. Hâlbuki Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte ve son yüzyıl içerisinde Güney Azerbaycan Türklerinde milliyetçilik hareketinin giderek yaygınlaşıp kurumsallaşması Fars etnik grubuyla ilişkilerin hangi yönde seyredebileceği sorusunu akıllara getirmektedir. Bu çalışmada İran’daki Güney Azerbaycan Türklerinin Şiilik ve Türk milliyetçiliği ile aynı anda muhatap olmalarının hangi sonuçları doğurduğu ve Güney Azerbaycan Türklerinin geleceğinin ne yönde seyredeceği sorularına cevap aranacaktır.

The Question of Identity Among the South Azarbaijani Turks

Iran has survived despite the fact that there have been some alterations since 1924. According to some sources, the understanding of Shiah Islam paved the way to South Azerbaijan Turks in their integration to the new system in Iran after 1979 Islamic Revolution. However, nationalist tendencies have highly be- come widespread and institutionalized among South Azerbaijan Turks especially after the founding of Republic of Azerbaijan. So this question arises: how will the relations between South Azerbaijan Turks and Persian ethnic group shape? In this paper, the consequences of South Azerbaijan Turks’s simultaneous expose to Shiah Islam and Turkish nationalism will be defined and the question about the future of South Azerbaijan Turks will be answered

PDF

___

AKYOL, Taha, Osmanlı’da ve İran’da Mezhep ve Devlet Doğan Yayınları, İstanbul, 2007. Devlet,
ARI, Tayyar, Geçmişten Günümüze Ortadoğu, Siyaset, Savaş ve Diplomasi Alfa Yayınları, 2. Diplomasi, Baskı, İstanbul, 2005.
CİN, Barış, Türkiye-İran Siyasi İlişkileri (1923-1938) IQ Kültür-Sanat Yayıncılık, 1. Baskı, Türkiye- (1923-1938), İstanbul, 2007.
GÖKDAĞ, Bilgehan A., HEYET M. Rıza, “İran Türklerinden Kimlik Meselesi”, Bilig, Yaz 2004, Sayı 30, s. 51-84.
GÖRÇÜN, Ömer Faruk, 1979 İran İslam Devrimi Sonrası Türkiye-İran İlişkileri Beta Yayı- Devrimi Türkiye- İlişkileri, nevi, 1. Baskı, İstanbul, 2008.
KESKİN, Arif, “İran’da Milliyetçiliğin Yükseliş Nedenleri”, Stratejik Analiz Dergisi, Nisan, 2006.
-----, “Güney Azerbaycan Milli Hükümeti (1945-46) ve Seyit Cafer Pişevari”, TÜRKSAM İnternet Sitesi, 7 Aralık, 2004, http://www.turksam.org/tr/a193.html
-----, “Şii Jeopolitiği ve İran”, Mehmet Tuncel (Ed.), Ortadoğu’da Güç Savaşları, Hedef Ne- Ne- İran?, den İran? s. 29-66.
SARAY, Mehmet, Türk-İran İlişkileri Atatürk Araştırma Merkezi, 1999, Ankara ürk- İlişkileri,
SARIKAYA, Yalçın, Tarihi ve Jeopolitik Boyutlarıyla İran’da Milliyetçilik Ötüken Yayınla- Milliyetçilik, rı, İstanbul, 2008
SHAFFER, Brenda, Sınırlar ve Kardeşler, İran ve Azerbaycanlı Kimliği İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008. Kimliği,
-----, “The Formation of Azerbayjani Identity in Iran” Nationalities Papers vol.28 no.3, 2000, s. 449-478,
http://www.informaworld.com/smpp/title~content=t713439073~db=all~tab=sample
SCHENDEL, Willem van ve Erik Zürcher, Ortaasya ve İslam Dünyasında Kimlik Politikaları, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.
ÖREN, Mehmet Metin, İran Türkleri Hürriyet Hareketleri Mars Matbaası, Girne, 1980. Hareketleri,
ÜSTÜN, İsmail Safa, “İran İslam Cumhuriyeti”, Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş-ı Veli Dergisi Bektaş- Dergisi, s.37, http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/ui/dergiler/06-35-48.pdf
YENİSEY, Gülara, İran’da Etno-Politik Hareketler 1922–2004 Ötüken Yayınları, İstanbul, Etno- 1922–2004, 2008.
YEŞİLOT, Okan, “Türkmençay Anlaşması ve Sonuçları”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 36, Erzurum 2008, s. 187-199.