Dede Korkut Anlatmalarından Hareketle Ağıt Türü Üzerine Bir Değerlendirme

Genellikle ölüm sebebiyle ortaya çıkan ve tüm kültürlerde çeşitli şekillerde sürdürülen yas tutma, Türk kültürünün takip edebildiğimiz en eski dönemlerinden günümüze kadar sürdürülen bir gelenektir. Özellikle insanın kendisine yakın hissettiği bir kişinin veya bir hayvanın ölümüne duyduğu üzüntü nedeniyle ortaya çıkan yas, aynı zamanda ölüm dışında çeşitli nedenlerle sevdiklerinden ve memleketinden ayrı olma hâlinde de görülebilmektedir. Böyle bir durumda ayrılık, ölüm gibi kavuşmanın mümkün görülmediği bir hâli ifade etmektedir. Türk kültüründe yas tutma geleneğine bağlı olarak sürdürülen geleneklerden biri ağıt yakmadır. Ağıt, Türk kültürünün takip edebildiğimiz en eski dönemlerinden günümüze kadar sürdürülen yas geleneğinin ürünüdür. Ağıt türü tanımlanırken, Dede Korkut Kitabı gibi günümüzde de sürdürülen pek çok gelenek ve göreneğe ve sözlü kültür ürünlerine yer veren Türk kültür hazinelerinden yararlanmak gerekmektedir. Bu bildiride, Dede Korkut Kitabı’nda yer alan ağıtlar üzerinde durulacaktır. Öncelikle ağıt türü üzerine yapılan tanımlar genel olarak değerlendirilecek, daha sonra Dede Korkut Kitabı’nda yer alan ağıtlar, anlatmalarda verilen bağlamları dâhilinde şekil ve yapı, içerik ve işlev özellikleri dikkate alınarak değerlendirilecektir. Böylelikle Türk halk edebiyatının en eski türlerinden olan ağıtın sınırlarının belirlenerek tanımlanmasına katkı sunulmaya çalışılacaktır

An Assesment on Lament Based on Dede Korkut Narrations

Usually resulting in death and being maintained all cultures in various ways, mourning is a tradition that has continued until today from the most ancient period of Turkish culture we can keep track of. In particular, mourning emerges because of sadness a person feels for the death of his close person or animal, but also it can be seen a variety of reasons other than death; in the event of separation the loved ones or the country. In such a case, the separation points out a state of impossibility of togetherness as in death. One of the continuing traditions of mourning, depending on the tradition in Turkish culture is lament. Lament is the product of ongoing mourning tradition that is maintained from the earliest period of Turkish culture we can keep track of until today. When defining the genre of lament, it is a necessity to take advantage of the Turkish cultural treasures that even today give place to many cultures and traditions and oral products as Book of Dede Korkut. This paper will focus on laments in book of Dede Korkut. First, general definitions will be considered as made on the genre of lamenting; then laments in the book of Dede Korkut will be evaluated within the context of the narration, and taking into account form and structure, content and functionality laments will be described. Thus it will be tried to offer a contribution the definition of lament one of the oldest types of Turkish folk literature determining the boundaries of it.

Keywords:

The book of Dede Korkut, narrations, lament, mourning genre,

PDF

___

AÇA Mehmet [2011]. "Türk Halk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi", Başlangıcından Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, Haz: Mehmet Aça; Haluk Gökalp: Isa Kocakaplan, Istanbul: Ke— sit Yay., ss.475—603.
BALİ Muhan [1997]. Ağıtlar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
BORATAV Pertev Naili [1969]. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yay.
BORATAV Pertev Naili [1983a]. "Türk Ağıtlarının İşlevleri, Konuları ve Biçimleri", Folklor ve Edebi— yat (1982) II, lstanbul: Adam Yay., ss. 444-453.
BORATAV Pertev Naili [1983b]. ı'Kemal Sadık Göğceli'nin Ağıtlar Adlı Kitabı Üzerine", Folklor ve Edebiyat (1982) II, lstanbul: Adam Yay., ss. 471—474.
DİLÇİN Cem [1997]. örnekleriyle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yay.
DİZDAROĞLU Hikmet [1959]. Halk Şiirinde Türler, Ankara: TDK Yay.
DUYMAZ Ali [1990]. "Gelibolu Ağıtı", Millî Folklor, C.1, Y.2, S. 8, ss. 40—42.
ELÇİN Şükrü [1986]. Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
ERGİN Muharrem [1989]. Dede Korkut Kitabı (Giriş— Metin— Faksimile), Ankara: TDK Yay.
GÖRKEM İsmail [2001]. Türk Edebiyatında Ağıtlar— Çukurova Ağıtları- İnceleme Metinler, Ankara: Akçağ Yay.
GÖZAYDIN Nevzat [1989]. "Anonim Halk Şiiri Üzerine", Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı lll (Halk Şiiri), S. 445—450, Ankara: TDK Yay., ss. 3—104.
KAYA Doğan [2004]. Anonim Halk Şiiri, Ankara: Akçağ Yay.
KAYA Doğan [2007]. Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yay.
KÖPRÜLÜ M. Fuad [1980]. Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Yay.
KÖPRÜLÜ M. Fuad [1999]. Edebiyat Araştırmaları, Ankara: 1TK Yay.
oGuz ötaı [2001]. Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam, Ankara; Akçağ Yay.
ÖNAL M_ehmet Naci [2011]. ”Muğla'da Yas Etme Geleneği", Ağıt Kitabı, Editör: Emine Gürsoy Naskali, Istanbul: Kitabevi Yay., ss. 3-38.
ÖZBEK Mehmet [1981]. Folklor ve Türkülerimiz, İstanbul: Ötüken Yay.
YAKICI Ali [2007]. Halk Şiirinde Türkü Tanlm— Tasnif- İnceleme— Metin, Ankara: Akçağ Yay.
YALDIZKAYA Ömer Faruk [1992]. Emirdağ Yöresi Türkmen Ağıtları, İzmir: Bayraklı Matbaacılık.