Yasemin KOÇ

HAYVAN İLE İNSAN ARASINDAKİ “BAŞKA”LIK AÇISINDAN BİLGE KARASU’NUN “KORKUSUZ KİRPİYE ÖVGÜ” VE “BİZİM DENİZİMİZ” ÖYKÜLERİ

Felsefi düşüncenin tarihinde uzun bir süre doğaya ve insan dışındakicanlılara yaklaşımda çoğunlukla “insan-merkezli” düşünceler esasalınmıştır. Dolayısıyla “insan” düşüncesi kendisini ancak insan ilehayvan arasındaki farkta ifade edebilmiştir. Zamanla bu insan-merkezliyaklaşımlar yerini yeni fikirlere bırakmış, özellikle de hayvanların“öteki” oluşları üzerinden kimlik ve şiddet kavramları yeniden ele alınmış,“hayvan oluş” felsefenin başlı başına bir meselesi hâline gelmiş ve edebîmetinlerdeki ekolojik görünürlük de daha çok dikkat çekmeye başlamıştır.Söz gelimi Derrida hayvan sorusu üzerine çalışmalarında “logosantrizm”kavramına, hayvanın sözden/akıldan yoksun görülmesine dikkat çeker.Dilden, sözden yoksun olmak; dilsiz ve sözsüz bırakılmak, yalnızcahayvanın değil, insanın “öteki” konumuna taşıyabileceği her tür topluluğaait ortak bir özellik olmaya devam eder. Derrida, Heidegger, Agambengibi isimlerin konuya dair düşüncelerinin kökeninde biyolog Jakob vonUexküll’ün tek bir dünya yerine mekân, zaman ve dünya algısının herbir canlının kendi algı dünyasına göre şekillendiği çoklu dünyalar fikriyer alır. Bilge Karasu da metinlerinde doğanın görünürlüğünü, insanile hayvan arasındaki farkları ve kesişimi, “öteki” olma, yahut kendideyimiyle birbirinden “başka” olma durumunu çeşitli bağlamlar içindeele almış ve yazınsal poetikasının bir parçası hâline getirmiştir. Karasu, metinlerinde hayvanın var oluşunu ve kimliğini, “öteki/başka” olarakbulunduğu pozisyonu sorgulamış, insana dair pek çok sorunun cevabınıda bu başkalık üzerinden vermiştir. Yazar, metinlerinde doğaya ve -onunbir parçası olarak- hayvanlara bakışını, insan-merkezli olmayacakşekilde şiddet ve tahakküm ilişkisinden arındırarak kurmak ister ve bunusağlayacak yolları arar. Bu çalışmada Karasu’nun iki öyküsü esas alınarak,yazarın insan ve hayvan arasındaki dünya farklılığı, logosantrizmeyaklaşımı ile canlılar arasında eşitliğe dair talebi irdelenecektir.

From the Perspective of the Difference between Animal and Human; the Short Stories of Bilge Karasu: “Korkusuz Kirpiye Övgü” (Praise to the Fearless Hedgehog) and “Bizim Denizimiz” (Our Sea)

Throughout the history of philosophical thinking, human centred thoughts are based on the approaches to nature and the living other than human. However, “human” could only express itself via the difference between animal and human. Over time, human centred approaches have been replaced by new studies about animal’s being the “other” with the concept of identity. “Being animal” has been a philosophical problem and it has attracted more attention in literary texts. In his studies on the question of animal, Derrida emphasises the concept of logocentrism and impression of animal’s lack of word and mind in a position of “the other.” Jakob von Uexküll’s idea of multiple worlds in which the perceptions of time, place and world are shaped in the senses of each living creature is grounded with the thoughts of Derrida, Heidegger and Agamben. In his works, Bilge Karasu has handled the visibility junctions between human and animal and the situation of being the “other” and made them parts of his poetics. Karasu, has questioned the identity of animal, its position as the “other/different” and answered many humanly questions via this otherness. He wishes to determine the ways of maintaining his approach to nature and animal in not a human centred way by clearing of every relation of domination. In this study, based on the two short stories of Karasu, the author’s approach to the criticism of logocentrism; and his demand of absolute equality among the living will be studied.

PDF

___

Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. (Çev. Nihat Ülner- Elif Öztarhan Karadoğan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Agamben, G. (2010). Çocukluk ve Tarih. (Çev. Betül Parlak). İstanbul: Kanat Kitap.

Agamben, G. (2015). Açıklık: İnsan ve Hayvan. (Çev. Meryem Mine Çilingiroğlu). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Batukan, C. (2015). “Heidegger ve Deleuze’de Hayvan Sorusuna Giriş”. Cogito, 80, 70-85.

Derrida, J. (1991). Of Spirit Heidegger and The Question. (Çev. Geoffrey Bennington ve Rachel Bowlby). University Of Chicago Press.

Derrida, J. (1995). In Points...: Interviews, 1974- 1994. (Çev. Peggy Kamuf vd.). Stanford University Press.

Derrida, J. (2008). “The Animal That Therefore I Am.” (Çev. David Wills.). The Univercity of Chicago Press Journals, 28, 369-418.

Eagleton, T. (2014). Edebiyat Kuramı. (Çev. Tuncay Birkan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Ertuğrul, T. (2015). “Jacques Derrida: ‘Hayvan’ Meselesini İnsan-Hayvan İkiliğinin Ötesinde Düşünmek”. Cogito, 80, 174-195.

Gergöy, A. (2017). Bilge Karasu’nun Hayvanları: Etik ve Politik Karşılaşmalar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bilkent Üniversitesi / Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Gürbilek, N. (2016). Ev Ödevi. İstanbul: Metis Yayıncılık.

Karasu, B. (2012). Narla İncire Gazel. İstanbul: Metis Yayıncılık.

Karasu, B. (2013a). Ne Kitapsız Ne Kedisiz. İstanbul: Metis Yayıncılık.

Karasu, B. (2013b). Haluk’a Mektuplar. İstanbul: Metis Yayıncılık.

Karasu, B. (2015). Göçmüş Kediler Bahçesi. İstanbul: Metis Yayıncılık.

Karasu, B. (2016). Öteki Metinler. İstanbul: Metis Yayıncılık.

Koç, Y. (2018). “Gel Pisi Pisi: Bilge Karasu’nun Kedileri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20/4, 691-710.

Ökten, N. (2002). “Hayvan: Kimin Kurbanı?”. Cogito, 32, 132-138.

Plumwood, V. (1991). “Nature, Self and Gender: Feminism, Environmental Philosophy, and the Critique of Rationalism”. Hypatia, 6/1, 3-27.

Şahin Yeşil, S. (2015). Bilge Karasu Yazınında “Yerin Ruhu”: Göçmüş Kediler Bahçesi’nin Anlatı Dünyaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Bilkent Üniversitesi / Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.