Tanzimat dönemi çağdaşlaşma çabaları

Bugüne kadar Tanzimat konusunda yazılmış pek çok husus olmasına rağmen, bu makalede amaç bir siyaset bilimcinin gözünden tarihçilerin kaynaklarını analiz ettikten sonra ortaya çıkan tabloyu okuyucunun dikkatine sunmaktır. Nitekim, bu çalışma Türkiye'de yaygın olarak iddia edilenin aksine, Cumhuriyet kurucularının bir Ortaçağ toplumuyla değil, son asrını modernleşme sancıları ve hayatta kalma mücadelesiyle geçiren İmparatorluğun bakiyesi bir toplumla yola çıktığı tarihsel gerçeğini bilimsel verilerle ortaya koymuştur. Bu bağlamda öncelikle Batı müesseselerinin Osmanlı Devleti'ne aktarılma sürecini oluşturan Tanzimat Dönemi'yle büyük bir ivme kazanan modernleşme evresi analiz edildi. Şark Meselesi eksenindeki uluslararası ortamda Osmanlı'nın hayatta kalma mücadelesi, Batının çeşitli kılıflardaki saldırıları, bir dönüm noktası teşkil eden 1856 Paris Barış Antlaşması ve Islahat Fermanı, Osmanlı maliyesinin çökmesi incelenerek günümüzdeki bazı olaylarla karşılaştırılması yapıldı. Ayrıca her ne kadar devlet yönetiminde çok fazla söz sahibi olmasa da Osmanlı aydınlarının zihniyet yapısının değişmesi ve ıslahatlara karşı yükselen muhalefet de ele alındı. Neticede ekonomik çöküşün ve yönetim bozulmasının önüne geçerek, toplumsal ilerlemeyi sağlayacak modernleşme hamlelerinin devamı olan bir yenileşme, batılılaşma girişimi olarak ortaya çıkan Tanzimat'ın, Avrupalıların maksatlı yönlendirmeleriyle İmparatorluğun dağılma sürecini nasıl hızlandırdığı da analiz edildi. Böylece bu durumu gören II. Abdülhamid'in iktidarı ele almasıyla farklı bir zemine kayacak olan Tanzimat süreci ana hatlarıyla incelenmiş oldu.

Tanzimat Era modernization efforts

Although there are so far written several aspects of the Tanzimat, the aim of this article is to provide the resulting table after analyzing the so¬urces of historians, through the eyes of a political scientist. All of which are presented to the attention of the reader in this study. This article focu¬ses on the modernization process of Tanzimat in the Ottoman Turkey in which reconstructing of state and community accordance with the western standarts and values. In contrast to common claim in Turkey, the founders of the Republic did not face the medieval society, but faced the society that was in the throes of modernization and struggle for survival under the attacks of West and Russia within the axis of the Eastern Question. This study is revealed these historical and scientific facts. Thus we have to rethink the Ottoman Turkish modernizatin and discuss the how to Ottoman Empire modernized or westernized in the nineteenth century under the which conditions. Firstly, it is determined that there was no effects of west and supremacy of European civilization in the winds of change and it's felt in Ottoman depending on the initial reform movement. Ottoman perception of Europe in Tanzimat was dramatically changed. It is determined that in Tanzimat Term, the new western values have been sharply adopted and shaped under the military, political, administrative and executive targets. Later, Ottomans in the struggle for survival, several cases of West attacks within the context of the Eastern Question axis in the international environment was analysed. It is discussed that 1856 Paris Peace Treaty with Islahat Ferman which represents a turning point of West-Turkey relations, and the collapse of Ottoman finances are examined and comparision was made with some current events. In addition, the Ottomans's change of mentality social structure and the rising opposition of against reform movement in an overall assessment was also examined. To prevent the collapse of economic and administrative corruption, wish the social progress would provide a modernization, westernization initiative emerged as the Tanzimat, did not be succesfull due to purposeful direction of Europeans accelerate the process of disintegration of empi¬re. Opening of the modernization social-political, cultural and sociological to political interference which is multi-dimensional manifestations. In this modernization or westernization process would shift to different dimensi¬on when the Abdulhamit II take power.

PDF

___

Aslan, Tamer, "Osmanlı Devleti'nin Siyasi ve İdari Tarihinde Adalet ve Müsavat Meselesi", Akademik Bakış, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, (www.akademikbakış.org), Temmuz-Ağustos-Eylül, Sayı: 21, Yıl: 2010. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Resmi İnternet Sitesi: http: / / www. turan. org. tr / default .asp?
Ahmet Cevdet Paşa, Sultan Abdülhamid'e Arzlar (Ma'rûzât), Yusuf Halaç-oğlu (Yay. haz. ve sad.) Babıali Kültür Yayınları, İstanbul, Ocak 2010.
Akçura Yusuf, Üç Tarz-ı Siyaset, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 4. baskı, Ankara, 1998.
Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1993'e), İstanbul, 1993.
Akyıldız, Ali ve Azmi, Özcan, Namık Kemal'den Mektuplar, Nokta Basım, İstanbul, 2008.
Akyıldız, Ali, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.
Akyol, Taha ve Ortaylı, İlber, Osmanlı Mirası, Emre Barca (Yay. Haz.), Ti-maş Yayınları, İstanbul, Şubat 2010.
Afyoncu, Erhan, Osmanlı'nın Hayaleti, Yeditepe Yayınları, İstanbul, Şubat 2010.
Afyoncu, Erhan, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, Doğan Gazetecilik Milliyet, cilt:.1-11, İstanbul, 2006.
Akdes, Nimet Kurad, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara, 1994.
Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, Eylül 2007.
Altundağ, Şinasi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı-Mısır Meselesi 1831-1841, TTK, Ankara, 1945.
Aydoğan, Metin, Avrupa Birliğinin Neresindeyiz Tanzimat'tan Gümrük Birliğine, Umay Yayınları, 9. Baskı, İzmir, Nisan 2004.
Berkes, Niyazi, Türk Düşününde Batı Sorunu, Bilgi Yayınevi, İst., Mayıs 1975.
Bozkurt, Gülnihal, Batı Hukukunun Türkiye'de Benimsenmesi, TTK, Ankara, 1996.
Engin, Emel, Mektebi Sultani'den Galatasaray Lisesi'ne, Giza Yayınları, İstanbul, 2008.
Engin, Vahdettin, Cumhuriyet'in Aynası Osmanlı, Yeditepe Yayınları, İstanbul, Şubat 2010.
Engin, Vahdettin, Kurtlar Sofrasındaki Osmanlı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, Kasım 2007.
Engin, Vahdettin, II. Abdülhamid ve Dış Politika, Yeditepe Yayınları, İstanbul, Nisan 2005.
Engin, Vahdettin, "132 Yıllık Bir Malî İstikrar Programı ve IMF", Yeni Toplum, Sayı: 1, Mayıs-Haziran 1992.
Engin, Vahdettin, "Avrupa'nın Arka Bahçesi Balkanlar", Popüler Tarih, Sayı: 43, Mart 2004.
Feroz, Ahmet, îttihat ve Terakki 1908-1914, Kaynak Yayınları, 2002, 5. baskı, İstanbul, 1999.
Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2002.
Georgeon, Francois, Sultan Abdülhamid, çev: Ali Berktay, Homer Kitabevi, İstanbul, 2006.
Güngör, Erol, Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1999.
Gürgür, Nuri, Meselelerimiz ve Önceliklerimiz, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2009.
Halaçoğlu, Ahmet, Islahat Fermanı'ndan Kürt Açılımına!.., Haber Akademi http: // www.haberakademi.net/default.asp?inc=makaleoku&hid=9840
Hocaoğlu, Durmuş, "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Geçişte Türk Milliyetçiliği ve Batı Milliyetçilik Gelişmeleri ", Türk Ocakları Yüzyıllığı, Türk Yurdu Yayınları, No: 66, Yıllık Dizisi: 2, Ardıç Yayıncılık/Ankara, Temmuz 2000.
Huntington, Samuel P., Biz Kimiz? Amerika'nın Ulusal Kimlik Arayışı, CSA Global Yayın Ajansı, İstanbul, Ekim 2004.
Jackh, Ernest, Yükselen Hilal Türkiye'nin Dünü, Bugünü ve Yarını, çev: Sakıp Murat Yalçın* İkarus Yayınları, İstanbul, 2008.
Karaca, Ali, Anadolu Islahatı ve Ahmet Şakir Paşa (1838-1899), Eren Yayıncılık, İstanbul, 1993.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Nizam-ı Cedit ve Tanzimat Devirleri 1879-1865, TTK, Ankara, 1970.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. V, Ankara, 1983.
Karpat, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, Afa Yayıncılık, İstanbul, Ekim 1996.
Karpat, Kemal, "Türkler XIX. Asır: İlk Islahat Hareketleri ve Temelleri (1800-1839)", İslam Ansiklopedisi, cilt: 12/11, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1988.
Kili, Suna ve Şeref Gözübüyük, Sened-i îttifak'tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Yenilenmiş 3. baskı, İstanbul, Eylül 2006.
Koçer, Hasan Ali, Türkiye'de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), İstanbul, 1991.
Kuran, Ercümend, Avrupa'da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasi Faaliyetleri 1793-1821, Ankara, 1998.
Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, İletişim Yayınları, 8. baskı, İstanbul, 2001.
Morel, Eugene, Türkiye ve Reformları, Ütopya Yayınevi, Ankara, 2000.
Ortaylı, İlber, Tarihimiz ve Biz, Timaş Yayınları, 4. baskı, İstanbul, Kasım 2009.
Ortaylı, İlber, Avrupa ve Biz, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007.
Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, 14. baskı, İstanbul, 2003.
Ortaylı, İlber, Tanzimat'tan Sonra Mahalli İdareler, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, No: 42, Ankara, 1974,
Özden, Mustafa, İkinci Meşrutiyetin İlam Öncesi ve Sonrası, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2000.
Öztuna, Yılmaz, Avrupa Türkiye'sini Kaybımız Rumeli'nin Elden Çıkışı, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, Haziran 2006.
Öztürk, Cemil (ed.), İmparatorluktan Ulus Devlete Türk İnkılap Tarihi, Pe-gem A Yayıncılık, Ankara, Eylül 2005.
Öztürk, Cemil, Türkiye'de Dış Borçlanma ve Mali Bağımsızlık Sorunu (1854-1923), Basılmamış Doçentiik Çalışması, Marmara Üniversitesi, 1996.
Parvus Efendi, Türkiye'nin Mali Tutsaklığı, İstanbul, 1977.
Poyraz, Emel, "Tanzimat'tan Önce Osmanlı Modernleşmesi", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 189, Kasım-Aralık 2010.
Poyraz, Emel, Avrupa Birliği'nin Tarihsel Gelişimi ve Türkiye, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, 2009.
Rado, Şevket, Paris'te Bir Osmanlı Sefiri Yirmisekiz Mehmet Çelebi'nin Fransa Seyahatnamesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006.
Ramsaur, Ernest Edmondson, Jön Türkler ve 1908 İhtilali, çev: Nuran Yavuz, Pozitif Yayınları, İstanbul, Mart 2007.
Safa, Peyami, Türk İnkılâbına Bakışlar, Ötüken Neşriyat, 5. baskı, İstanbul, 1999.
Shaw, Standford J.-Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, cilt: 2, Reform, Devrim ve Cumhuriyet: Modern Türkiye'nin Doğuşu 1808-1975, çev: Mehmet Harmancı, E Yayınları, 2. baskı, İstanbul, 2006.
Soy, H.Bayram, "Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Orta Doğu'da Alman-İngiliz Mücadelesi", Türkiye Günlüğü, Sayı: 81, Yaz 2005.
Tevfîk, Ebuzziya, Yeni Osmanlılar İmparatorluğunun Son Dönemindeki Genç Türkler, (Günümüz Türkçesine uyarlayan: Şemsettin Kutlu), Pegasus Yayınları, İstanbul, 2006.
Turhan, Mümtaz, Garplılaşmanın Neresindeyiz, Yağmur Yayınevi, Emek Matbaacılık, 7. baskı, İstanbul, 1980.
Tuncer, Hüner, Osmanlı Devleti ve Büyük Güçler, Kaynak Yayınları, İstanbul, Eylül 2009.
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye'de Siyasal Gelişmeler (1876-1938), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. baskı, İstanbul, Mayıs 2003.
Tunaya, Tarık Zafer, İslamcılık Akımı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Ekim 2003.
Türkdoğan, Orhan, "Tanzimat: Proto-Tip Batılılaşma ve Günümüze Yansımaları", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 155, Mart-Nisan 2005.
Türkdoğan, Orhan, "Osmanlı'da Kent Soylular ve Atıf Sistemleri", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 189, Kasım-Aralık 2010.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılıkoğlu Süleyman ve Alemdar Mustafa Paşa, TTK, Ankara, 1942.
Ünal, Mehmet Ali ve Ahmet Halaçoğlu, Türk İnkılabı Tarihi ve Atatürk İlkeleri, İsparta, 1997.
Yerasimos Stefanos, Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, 7. baskı, İstanbul, 2001.
Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, İletişim Yayınları, 4. baskı, İstanbul, 1999.