Anadolu'da milli mücadeleyi engelleme girişimleri (19 Mayıs 1919-11 Eylül 1919)

30 Ekim 1918 sonrası Samsun ve çevresindeki asayişin düzeltilmesi için Mustafa Kemal Paşa, İstanbul hükümeti tarafından 9. ordu kıtaat-ı müfettişliğine atandı. 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. 22 Mayıs 1919 da Sadarete çektiği telgraf bütün milli mücadelenin ilk ana programını teşkil eder.Mustafa Kemal Paşa, 25 Mayıs 1919'da Havza'ya geldi. 12 Haziran 1919'da Amasya'ya geldi. 21-22 Haziran 1919 Amasya Genelgesi'ni yayınladı. Genelge'de: "Vatanın bütünlüğü milletin istiklâli tehlikededir. Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır", deniliyordu.Mustafa Kemal Paşa 3 Temmuz 1919'da Erzurum'a geldi. Bakanlar Kurulu kararı ile 8 Temmuz 1919'da 3. Ordu Müfettişliği görevinden alındı. O sarayla yaptığı görüşme sonucu 8 Temmuz 1919'da Harbiye Nezaretine ve Padişaha görevinden ve askerlik mesleğinden istifa ettiğini bildirdi.Mustafa Kemal Paşa 23 Temmuz 1919-7 Ağustos 1919 Erzurum Kon-gresi'ni topladı. Kongre: Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini tem-silen, Mustafa Kemal başkanlığında 9 kişilik Hey'et-i Temsiliye'yi seçti. Mustafa Kemal Paşa sonra 4-11 Eylül 1919'da Sivas Kongresi'ni topladı. Sivas Kongresi Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti adı altında bütün milli cemiyetleri birleştirdi. Mustafa Kemal Paşa başkanlığında 16 kişiden oluşan Hey'et-i Temsiliye'ye seçildi. İstanbul Hükümeti Sivas Kongresi'ni dağıtmak için 2 Eylül 1919'da Harput Valisi Ali Galip, Sivas Valiliği ve Komutanlığına tayin için Bakanlar Kurulu'ndan karar ve Padi-şah'tan irade istedi. Aynı gün karar ve irade çıktı.

Attempts to prevent the national struggle in Anatolia (19 May 1919-11 September 1919)

The Ottoman Goverment in İstanbul appointed Mustafa Kemal as the ' military inspector to investigate the unrest in and around Samsun that began after the 30th of October, 1918. He landed in Samsun on the 19th of May, 1919. The telegram he sent to İstanbul on May 22nd is considered an outline of the national struggle.He arrived in Havza on May 25th and then in Amasya on June 12th. He issued the Amasya Declaration on the 22nd of June, 1919. He stated that "the territorial integrity of the country and the independence of the people are in danger. Our independence will be ensured only by the will and determination of our people."He arrived in Erzurum on July 3rd. Following his dismissal as a military inspector at the suggestion of the British forces, and the discussions he held, with the İstanbul government, Mustafa Kemal sent a telegram to the Ministry of Defense and the Sultan, offering his resignation from all his duties in the Army on July 8th.He convened a Congress in Erzurum between July 23rd and August 7th. In that Congress 9 people were elected as representatives from Eastern Anatolia. A second Congress was convened in Sivas between the 7th and 11th of September, 1919, during which all national committees responsible for the defense of Turkey met and 16 members were elected to represent the Anatolian People.

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Ankara, Dolap Kutu, Dosya Fihrist 1, 3-3, 14/1, 11.
Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Sayı 2, E.U. Basımevi, Ankara, Aralık 1952, Vesika Nu: 29.
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Sayı: 79, Gn. Kur. Basımevi, Ankara, Mayıs 1981, Vesika. Nu: 1733-1736.
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Sayı: 82, Gn. Kur. Basımevi, Ankara, Ekim 1982, Vesika Nu: 1782.
Diğer Belgeler
Baykal, Bekir Sıtkı, Erzurum Kongresi İle İlgili Belgeler, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Nu. 10, s. 13.
Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), C. I, Nisan 1919-Mart 1920, Türk Tarih Kurumu Yayınlarından, 16. Seri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1973.
Kocatürk, Utkan, Atatürk'ün Toplanmamış Tamim ve Telgrafları, Edebiyat Yayınevi, Ankara, s. 68.
Dergilerde Çıkan Yazılar
"Rauf Orbay'ın Hatıraları", Yakın Tarihimiz, C. III, Sayı: 27, s. 19; C.
III, Sayı: 28, s. 48-49; C. III, Sayı: 28, s. 52; Sayı 28, C. III, s. 80-88; C.
III, Sayı: 29, s. 83-84; C. III, Sayı: 30, s. 113.
Unat, Faik Reşit, "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Kuruluşuna Ait Vesikalar", Tarih Vesikaları, C. III, Sayı: 15, s. 161-170, M.E.B., Mayıs 1949, s. 160-171.
Gazeteler
Açıksöz, 21 Eylül 1335.
Albayrak, 18 Eylül 1335.
İrade-i Milliye, 17 Eylül 1335.
Kitaplar
Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Volkan Matbaası, İstanbul 1976.
Aktaş, Refik Necdet, Atatürk'ün Bağımsızlık Savaşı Nasıl Hazırlandı, İstanbul 1973.
Arif, Mehmet, Miralay Arifin Hatıratı (1919-1923). Bugünkü dile çeviren: Hüseyin Feyzi Ayberk, Yeni İstanbul Matbaası, 1970.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, C. I-III, Türk Devrim Enstitüsü, Milli Eğitim Basımevi, 6. Baskı, İstanbul 1963.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, C. I, 1919-1938, İkinci Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1961.
ATBD, Yıl: 30, Mayıs 1981, Sayı: 79, Belge 731, s. 8-9.
Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam, C. II, 4. Baskı, Yükselen Matbaacılık Limited Şirketi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1971.
Bıyıklıoğlu, Tevfik, Atatürk Anadolu'da 1919-1921, C. I, 2. Basım, Kent Basımevi, Ankara 1987.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953.
Demiray, Ahmet, Resimli Amasya Tarihi, Ankara 1951.
Dursunoğlu, Cevat, Milli Mücadele'de Erzurum, Erzurum 1946.
Ertürk, Yaşar, "19 Mayıs 1919'un Milli Mücadeledeki Yeri ve Önemi", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 174, İstanbul 2008, s. 61-62.
Goloğlu, Mahmut, Erzurum Kongresi, Birinci Kitap, Nüve Matbaası, Mart 1968.
Goloğlu, Mahmut, Sivas Kongresi, Milli Mücadele Tarihi, 2. Kitap, Bas-nur Matbaa, Ankara 1969.
Gökbilgin, M.Tayyib, Milli Mücadele Başlarken, C. II, İkinci Kitap, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1965.
Gökbilgin, M.Tayyib, Milli Mücadele Başlarken (Mondros Mütarekesinden Sivas Kongresine), I. Kitap, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1951.
İğdemir, Uluğ, Sivas Kongresi Tutanakları, 3. Baskı, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, XVI. Dizi, Sayı: 10, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1986.
Jaeschke, Gotthard, "Havza'da Mustafa Kemal Paşa", Belleten, C. XLVI, Sayı: 181-184, Ankara 1982.
Jaeschke, Gotthard, Kurtuluş Savaşı île İlgili İngiliz Belgeleri, Tercüme: Cemal Köprülü, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1971.
Kandemir, Feridun, Milli Mücadele Başlangıcında Mustafa Kemal Arkadaşları ve Karşısındakiler, İstanbul 1964.
Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürk'le Beraber, C. I, 2. Baskı, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 16. Dizi, s. 6, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1986.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, Türkiye Yayınevi, 2. Baskı, Yayla-cık Matbaası, İstanbul 1969.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1960.
Karay, Refik Halit, Minelbab İlelmihrab (1918 Mütareke Devrinde Olan Biten İşlere ve Gelip Geçen İnsanlara Dair Bildiklerim), İnkılap ve Ak Ki-tabevleri, Tan Gazetesi ve Matbaası, İstanbul 1964.
Kinross, Lord, Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Çeviri: Necdet Sander, 8. Baskı, İstanbul 1981.
Kocatürk, Utkun, Atatürk ve Türk Devrim Kronolojisi, 1973.
Kocatürk, Utkun, Atatürk'ün Toplanmamış Tamim ve Telgrafları, Edebiyat Yayınevi, Ankara, s. 68.
Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C. I, Mondros'tan Erzurum Kongresine (30 Ekim 1918-22 Temmuz 1919), Birinci Baskı, Aslımlar Matbaası, Ankara 1982.
Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C. II, Erzurum Kongresi'nden TBMM'ne, Öğretmen Dünyası Yayınları, Birinci Baskı, Nisan 1984.
Semerci, Ahmet, Amasya Tamimi 21/22 Haziran 1919, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1985.
Shaw, Stanford, History Of The Otoman Empire And Modern Turkey, (Volume II, Reform Revolution, And Republic; The Rise Of Modern Turkey 1908-1975), Cambridge Univercity Pres, Reprinted 1978, U.S.A.
Sonyel, R. Salâhi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C. I, Mondros Bırakışmasından Büyük Millet Meclisinin Açılmasına Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 15. Dizi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1973.
Şakir, Ziya, Büyük Şef'in Hususi, Askeri, Siyasi Hayatı, 2. Basım, İstanbul 1983.
Şapolya, Enver Behnan, Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Ankara 1974.
Şapolya, Eııver Behnan, Kemal Atatürk, Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, 3. Baskı, Roter Zaimler Yayınevi, Ekicigil Matbaası, İstanbul 1958.
Tansel, Selahattin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, C. II, Ankara 1973.
Tevetoğlu, Fethi, Atatürk île Samsun'a Çıkanlar, I. Baskı, Başbak. Matbaası, Ankara 1987.
Türk İstiklal Harbi, C. II, Batı Cephesi, I. Kısım, Ankara 1963.
Türkmen, Zekeriya, "Mustafa Kemal Paşa'nm 9. Ordu Kıt'alan Müfettişi Olarak Samsun'a Çıkışı ve Meydana Gelen Gelişmeler", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 124, İstanbul 2000, s. 77-112.
Umar, Ömer Osman, "Atatürk'ün Cumhuriyetçilik İlkesinin Tarihi Temelleri", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 152, İstanbul 2004, s. 119-134.
Umar, Ömer Osman, "Atatürk ve Milli Egemenlik", Türk Dünyası Araştırmaları. Dergisi, Sayı: 182, İstanbul 2009, s. 7-31.
Yularkıran, Cevdet R. (Neşreden), Reşit Paşanın Hatıraları (Sivas'ta Harekat-ı Milliye Başlangıcından Sivas Kongresi ve Birinci Büyük Millet Meclisi'nin Açılışına. Kadar), Tan Matbaası, 1939.