197124

Ağaç öy: Türkmen çadırı

Dünyada varlığını gösteren toplulukların hemen hepsi toplumsal hayatlarında çadırda yaşamayı denemişlerdir. Bunlardan bazıları erken dönemlerde, çadırdan yeni taş evlerine geçerken, bazıları da bu geçişi geç dönemlerde yapmışlardır. Bu geçiş Türkmenler arasında çoğunlukla 20. yüzyılda gerçekleşmiştir. Türkmenistan Türkmenleri arasında çadırdan taş evlere geçiş süreci, 20. yüzyılın başlarında, Ruslara yenilmelerinden sonra başladıysa da, Türkmensahra-İran Türkmenleri arasında 1924 olaylarından sonra, İran şahı Rıza Hana yenilmesinden ve ilk Türkmen cumhuriyetinin düşmesinden sonra başlamıştır. Bugün, bu çadırlar Türkmenler arasında genellikle çobanların yaylaklarında ve değişik törenlerde kullanılır. Türkmenistan ve Türkmensahra Türkmenleri arasında bu çadırlar az da olsa hala bulunmaktadır. Bu makalede, Türkmen evinin tarihçesine Hunlar döneminden şimdiye kadar, genel olarak bakılmıştır. Türkmen çadırının mimarisi, onu oluşturan elamanlar ve Türkmenlerin çadır yaptıklarında yerine getirdikleri törenlerin üzerinde durulmuştur. Makale, Hunlar dönemindeki çadırlarla, Türkmen çadırın arasındaki benzerliklere de değinmiştir.

Wood cast: Turkmen tent

Almost all of social groups that existed in this world, have tried to live in tents in their social life. While some of these moving to stone houses in early stages, some have made this transition much later. The transition of the Turkmens happened in mostly 20th century. Even though the transition in Turkmenistan Turkmens has begun after they were defeated by Russians in early 20th century, Turkmensahra/Iranian Turkmens started living in the stone houses after the events of 1924 when they were defeated by King Reza Khan and after the fall of the first Turkmen republic. Today, the Turkmen tents are used in shepherds pastures and various ceremonies. They are still sporadically exist in Turkmenistan and Turkmensahra. This article is an overview of the history of the Turkmen tent, since the Huns era. The architecture of Turkmen tent, elements of it, and the ceramonies in which Turkmens set up tents. This manuscript also refers to the similarities between the Turkmen tents and the Huns.

PDF

___

Asgari Hangah, Asgar-Mohammad Şerif Kemali, İraniyan-e Torkaman, Esatir Yayınevi, Tahran, 1995.
Diyarbekirli, Nuretdin, İslamiyetten Önce Türk Sanatı, Başlangıçtan Bugüne Türk Sanatı, Ankara, 1993.
Dieji, Abdolrahman, İran Türkmenlerinin Dil ve Edebiyatına Genel Bir Bakış, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Bahar 2010, Sayı: 29, Ankara, 2011.
Çürük, Cenap-Çiçekçiler, Ersin, Örnekleriyle Türk Çadırları, Askeri Müze Yayınları, İstanbul, 1983.
Çoruhlu, Yaşar, Erken Devirde Türk Sanatı, Kabalıcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
Goli, Aminollah, Seyr-i Der Tarih-i Siyasî, İctimaî-ye Torkmanha, Tahran, Enteşarat-i Elm, 1987.
Karimian, Masume, İran Gazetesi, Sayı: 3625, 86/02/10 h. yıl.
Mackie, L.W. - Thompson, J., Turkmen Tribal Carpets and Traditions, Washington, 1980.
Ögel, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş-Türklerde Ordu, Ordugah Otağ, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1984.
Purmend, Tagi, Aköy, Sahra Gazeti, Türkmensahra-İran, No: 280, 1387. h.
Sahra Gazeti, Negahi be alaçık, khaneye sonnati-e ghovme Torkaman, Türkmensahra-İran, No: 240, 1386. h.
Türklerde Çadır, Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı Yayınları, İstanbul, 1995.
İnternet Taramaları:
http://huzur.8m.com/turkmen_cadr.html
http://hazyna.com/gadym-turkmen-ak-oyi.html
http://www.turkmenleri.com/modules/news/article.php?storyid=244, 14 Haz 2012.
http://hazyna.com/gadym-turkmen-ak-oyi.html