XIX. Asır Âşıklarından Beşiktaşlı (Tokatlı) Gedâî: Şairliği ve Şiiri Üzerine Bazı Mülâhazalar

Başlangıcı XVI. asra dayanan ve tarih sahnesinde kesintisiz süreklilik göstermek kaydı ile günümüze kadar ulaşan âşık edebiyatı ve geleneği Türk edebiyatı ve kültürünün en verimli alanlarından biridir. İçinden geçtiği her asırda asrın ruhuna ve yapısına, sosyo-kültürel yaşam döngüsüne bağlı olarak çeşitli kültür ortamlarına adapte olan gelenek XVI. asırda başlayıp, XVII. asırda oluşumunu tamamlamak sureti ile zirveyi yakalamış; günümüze kadar çeşitli tesirler altında, bazen parlayarak bazen duraklayarak varlığını devam ettirmiştir. XIX. asır âşıklık edebiyatı ise bu çerçevede geleneğin en parlak devirlerinden biridir. Bu çalışmada XIX. asır âşık edebiyatının güçlü ancak edebiyat tarihinde yeterli ilgiyi ve araştırmayı görmemiş âşıklarından Beşiktaşlı Gedâi ve şiirlerinin üzerine çeşitli tespitlerle şairin âşık edebiyatı ve geleneği içerisindeki yeri ve önemi değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

XIX. asır âşık edebiyatı, gelenek, İstanbul, Gedâî, şiir

Remarks on the 19th Century Poet Gedai From Besiktas (Tokat) and His Poetry

Ashik literature and tradition, which dates back to 16. century, has had a continuous and permanent existence throughout history and appears as one of the most productive fields of Turkish culture and literature. This tradition has managed to adapt to different cultural environments in accordance with socio-cultural cycle and spirit of each century. It rose in the 16. century, and completed its formation in the 17. century maintaining importance until today. 19. century ashik literature can be highlighted as the brightest era of the tradition. This study deals with Gedai from Beşiktaş, who happens to be a strong yet not thoroughly examined ashik of 19. century ashik literature. Interpretations on some of Gedai poems will be presented beside his place and value within ashik literature.

Keywords:

XIX. century ashik literature, tradition, İstanbul, Gedai, poetry,

PDF

___

ALBAYRAK, Nurettin “Halk Edebiyatında İstanbul”, İslâm Ansiklopedisi, C. 23, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2013, s.289-292.
ALBAYRAK, Nurettin, “Erzurumlu Emrah”, İslâm Ansiklopedisi, C.11, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2013, s. 337-338.
ARTUN, Erman, Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.
BALKAYA, Adem, “Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde Kalenderî Türü”, A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.48, Erzurum 2012, s. 117-132.
BORATAV, Pertev Naili, İzahlı Halk Şiiri Antolojisi, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 2000.
Büyük Türk Klasikleri, Gedâî, C. 9, Ötüken Neşriyat, İstanbul, s.241-242.
ÇOBANOĞLU, Özkul,“Elektronik Kültür Ortamında Âşık Tarzı Şiir Geleneği Bağlamında Çukurova Âşıkları Üzerine Tespitler”, III. Uluslar Arası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu): Bildiriler, Adana Valiliği-Çukurova Üniversitesi, Adana 1999, s. 246- 253.
ÇOBANOĞLU, Özkul, Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ Yayınları, Ankara 2000.
ÇOBANOĞLU, Özkul, Âşık Tarzı Edebiyat Geleneği ve İstanbul, 3F Yayınları, İstanbul 2007.
DAĞLI, Muhtar Yahya, Bektaşî Edebiyatından Tokatlı Gedâyî Hayatı ve Eserleri, Maarif Kitaphanesi, İstanbul 1943.
DÜZGÜN, Dilaver, “Âşık Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Grafiker Yayınları, Ankara 2012.
ERGUN, Sadettin Nüzhet Haz., Beşiktaşlı Gedâî, Sühulet Kütüphanesi, İstanbul 1933.
KAYA, Doğan, “Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde İstanbul”, I.Ulusal Türk Edebiyatında İstanbul Sempozyumu,Beykent Üniversitesi, İstanbul 2008.
http://dogankaya.com/fotograf/asik_tarzi_siir_geleneginde_istanbul.pdf.
KAYA, Doğan, “Halk Şiirinde Biçim ve Tür”
http://dogankaya.com/fotograf/halk_siirinde_bicim_ve_tur.pdf
KÖPRÜLÜ, M. Fuad, Saz Şairleri I-V, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad, Edebiyat Araştırmaları I, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
OĞUZ, Öcal, Türk Halk Şiirinde Tür Şekil Makam, Akçağ Yayınları, Ankara 2001.
ONAY, Ahmet Talat Haz., Âşık Tokatlı Nurî, Çankırı Matbası, 1933.
ONAY, Ahmet Talat, Türk Şiirlerinin Vezni, Akçağ Yayınları, Ankara 1996.
ÖZARSLAN, Metin, “Türk Halk Şiirinde Aruzlu Türler Üzerine Bazı Dikkatler”, Folkloristik: Prof. Dr. Umay Günay Armağanı, (Haz. Özkul Çobanoğlu-Metin Özarslan), Feryal Matbaası, Ankara 1996, s.279–287.
ÖZMEN, İsmail, Alevi- Bektaşi Şiirleri Antolojisi, C. IV, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998, s. 413-416.
RASİM, Ahmet, Muharrir Bu Ya, MEB Yayınları, İstanbul 1990.
SAKAOĞLU, Saim, “Türk Saz Şiiri”, Türk Dünyası El Kitabı. C. III, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1998.