Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât’ı ile Lâmiî Çelebi’nin Mevlidü’r-Resûl’ünün Mukayesesi

Vesîletü’n-Necât, Süleyman Çelebi (ö. 1422) tarafından 1409 yılında Bursa’da telif edilmiştir. Türk edebiyatında yazılan ikinci mevlittir fakat kendisinden sonra yazılmış hemen hemen bütün mevlitleri etkilemiştir. Farklı dillere çevrilmiş ve geniş halk kitlelerinin Vesîletü’n-Necât’ı dinlemek için toplandıkları ve adına “Mevlid” veya “Mevlüd” dedikleri bir ritüele dönüşmüştür. Böylece bir mevlit geleneği oluşmuş ve bu gelenek bütün bir Osmanlı coğrafyasına yayılmıştır. Vesîletü’n-Necât’tan yaklaşık 100 yıl sonra, bir başka Bursalı şair olan Lâmiî Çelebi tarafından (ö. 1532) yazılmış Mevlidü’r-Resûl adlı bir mevlit daha vardır. Lâmiî Çelebi, manzum ve mensur olarak verdiği çok sayıdaki telif ve tercüme eserleriyle Türk edebiyatının en üretken müelliflerindendir ve ömrünün büyük kısmını mevlit geleneğinin çok canlı olduğu Bursa’da geçirmiştir. Aynı şehirde yaklaşık bir asır arayla iki önemli şair tarafından yazılmış bu iki mevlit eserinin mukayesesi, bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Lâmiî Çelebi’nin Mevlidü’r-Resûl’ü, kendisinden yaklaşık 100 yıl önce yazılmış ve mevlit türüne damgasını vurmuş olan Vesîletü’n-Necât’tan ne kadar etkilenmiştir ve Mevlidü’r-Resûl ne derece özgün bir eserdir? Bu makalede, bu sorulara cevap aranacak; Mevlidü’r-Resûl’ün kurgusal yapısı da dikkate alınarak Vesîletü’n-Necât ile hangi açılardan benzer, hangi açılardan farklı olduğuna değinilecektir. Böylece Mevlidü’r-Resûl’ün edebî değeri ve Vesîletü’n-Necât ile olan ilgisi ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mevlit, Süleyman Çelebi, Vesîletü’n-Necât, Lâmiî Çelebi, Mesnevi

A Comparison of Suleyman Celebi’s Vesiletu’n-Necat and Lamıı’s Celebi’s Mevlidu’r-Resul

Vesîletü’n-Necât was written by Süleyman Çelebi (d. 1422) in Bursa in 1409. It is the second mawlid written in Turkish literature. The work influenced almost all the mawlids written after it. It was translated into different languages. It turned into a ritual to which large masses of people gathered to listen and the work was called "Mevlid" or "Mevlud". Thus, a tradition of Mevlit was formed and this tradition spread throughout the Ottoman geography. About 100 years after Vesîletü'n-Necât There is another mawlid called Mevlidü’r-Resûl written by Lâmiî who is another Bursa poet. Lâmiî Çelebi is one of the most prolific authors of Turkish literature with his numerous copyrighted and translated works in verse and prose. He spent most of his life in Bursa, where the Mevlit tradition is very lively. This article’s subject is comparing these two mawlid works written by two important poets in the same city, about a century apart. How much was Lamiî Çelebi's Mevlidü'r-Resûl influenced by Vesîletü'n-Necât, which was written about 100 years before it and left its mark on the type of mawlid? How original is Mevlidü'r-Resûl? This article will seek answers to these questions. Considering the fictional structure of Mevlidü’r-Resûl, it will be mentioned in which aspects it is similar and different from Vesîletü'n-Necât. Thus, the literary value of Mevlidü'r-Resûl and its relationship with Vesîletü'n-Necât will be tried to be revealed.

Keywords:

Suleyman Celebi, Lâmiî Celebi, Mevlit, Vesîletu’n-Necât, Mathnawi,

PDF

___

Akkuş, M. (ed.). (2016). Mevlid külliyatı II, Ankara: DİB Yayınları. google scholar
Ayan, G. (1998). Lâmi’î, Vâmık u Azrâ, inceleme-metin, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. google scholar
Eroğlu, S. (2011). Bursalı Lamiî Çelebi, Mevlidü’r-Resûl, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları. google scholar
Ertekin, E. (2012). Lâmiî Çelebi, Maktel-i Âl-i Resul. İstanbul: Kevser Yayınları. google scholar
Gökalp, H. (2012). Eski Türk edebiyatında nazım şekilleri. M. Aça, H. Gökalp, İ. Kocakaplan (ed.), Tür ve Şekil Bilgisi kitabı içinde (189-473). İstanbul: Kesit Yayınları. google scholar
Karaca, S. (2019). Lâmi’î Çelebi, Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l-Müşâhidîn (Nefehâtü’l-Üns tercümesi): İnceleme, tenkitli metin, sözlük, dizin. Doktora Tezi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize. google scholar
Kemikli, B. (ed.). (2016). Mevlid külliyatı II, Ankara: DİB Yayınları. google scholar
Köksal, M. F. (2011). Mevlid-nâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. google scholar
Köksal, M. F. ve Kütük, R. (2022). Vesîletü’n-Necât’ın en eski nüshası ve Süleyman Çelebi’nin bilinmeyen şiirleri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 28, 393-430. google scholar
Okiç, M. T. (2016). Çeşitli dillerde mevlidler ve Süleyman Çelebi mevlidinin tercümeleri. B. Kemikli (ed.), Mevlid Külliyâtı I (ss.27-75). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. google scholar
Özel, A. (2004). Mevlid. TDV İslam Ansiklopedisi, 29, 475-479. google scholar
Pekolcay, N. (2018). Süleyman Çelebi, Mevlid. İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
Timurtaş, F. K. (1990). Süleyman Çelebi, Mevlid (Vesîlet-ün-Necât). İstanbul: MEB Yayınları. google scholar
Ünver, İ. (1977). Ahmedî’nin İskender-nâmesindeki mevlid bölümü. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 25, 355-411. google scholar