Jungian Edebiyat Eleştirisi Bağlamında Cemal Süreya Şiirinde Kendini Gerçekleştirme Biçimleri

İkinci Yeni, Türk şiirinde bireyselleşmenin önemli nirengi noktalarından biridir. 1940’lı yılların şiiri araçsallaştıran Toplumsal Gerçekçi ekolüne karşı ortaya çıkan hareket içerisindeki şairler, kişisel konuları, değişimleri ve varoluşsal sorunları imge yoğun bir dille işlemiştir. Bu durum şiirlerde kapalılığı ve anlama zorluğunu ortaya çıkardığı için yapısalcı eleştiri, metinlerarası ilişkiler ve Jungian edebiyat eleştirisi gibi farklı kuramsal yaklaşımların kullanılması şiirleri çözümlemede zorunludur. Cemal Süreya, şiirinde bir İkinci Yeni şairi olarak imge ve sembolleri yaygın bir şekilde kullanmıştır. Dolayısıyla kullandığı imgeler ve karakterler, bilinçdışından gelen semboller şeklinde açığa çıkan bir yapıya sahiptir. Bu, şairin istemli olarak tasarladığı bir olgu olmaktan çok Carl Gustave Jung’un ifadesiyle kolektif bilinçdışından gelen birtakım itkilerin, şiir yazma sürecinde şairi yönlendirmesinin sonucudur. Cemal Süreya şiirini inceleyen araştırmacılar, arketipsel eleştiri yöntemini kullanarak şiirlerdeki arketipal tarzları irdelemiştir. Ancak Cemal Süreya’nın şiirlerindeki arketiplerin bir birey olarak kendini gerçekleştirmede ve selfe/aşkınlığa/erginlenmeye ulaşma yolunda nasıl bir etki oluşturduğu sorusu henüz cevaplanmamıştır. Bu çalışma, Cemal Süreya şiirini arketipsel eleştiri yöntemiyle incelerken, şairin şiire bakışını ve şiirini kendi psişesini yansıtma biçimi olarak hangi itkilerle oluşturduğunu ortaya çıkarma amacı ile kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Cemal Süreya, İkinci Yeni, Arketipsel Eleştiri, Erginlenme, Carl Gustave Jung

Forms of Self-realization in the Cemal Süreya Poetry ın the Context of Jungian Literature Criticism

The Second New Poetry movement is one of the important periods in Turkish poetry, with a focal point of individualization. The poets handled personal issues, changes and existential problems with image-intensive language during this movement, which emerged in opposition to the instrumentalizing of poetry by the social realist school of the 1940s. Since this situation reveals the difficulty of understanding poetry, it is necessary to use different theoretical approaches, such as structuralist criticism, intertextual relations, and Jungian literary criticism, to analyze poems of the period. As a member of The Second New poetry movement, Cemal Sureya makes great use of images and symbols in his poetry. As such, images and characters used in the poems are presented in the form of unconscious impulses. Rather than being a phenomenon purposefully designed by the poet, this process is, as Jung puts it, the result of impulses from the collective unconscious directing the poet during the writing process. Jung has already examined the archetypes found in Sureya's poems via the archetypal criticism method. However, the question of how the archetypes of Sureya's poems affect the self-realization of an individual and the way to reach self-transcendence/initiation remains unanswered. The present study has been prepared to reveal the poet’s view of poetry and the impulses of his poetry as a way of reflecting his psyche by through the archetypal poetry criticism method.

Keywords:

Cemal Sureya, Second New Poetry, Archetypal Criticism, Initiation, Carl Jung,

PDF

___

Abraham, K. (2017). Rüyalar ve mitler (E. N. Gökçe, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık. google scholar
Adıvar, H. E. (2016). Vurun kahpeye. İstanbul: Can Yayınları. google scholar
Akça, H. (2016). Kemal Tahir’in romanlarında yolculuk arketipi. (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri. google scholar
Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi. google scholar
Akyüz, B. (2002). Cemal Süreya’nın şiiri. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
Albasan, I. (2019). Yunan mitolojisi’ne psikanalitik bir yaklaşım. Homeros. 2(3), 95-102. google scholar
Alighieri, D. (2019). İlahi komedya (R. Teksoy, Çev.). İstanbul: Oğlak Yayıncılık. google scholar
Aytaç, G. (2009). Genel edebiyat bilimi. İstanbul: Say Yayınları. google scholar
Balaban, T. (2019). Âdem ile Havva ve yasak meyve arketipi metinlerarasılık bağlamında tabunun anlatıda izdüşümü. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 47, 175-195. google scholar
Barthes, R. (1977). Image, music, text. Londra, UK: Fontana Press. google scholar
Barthes, R. (2007). Yazı üzerine çeşitlemeler-metnin hazzı (Ş. Demirkol, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Benyshek, D. (2012). An archival exploration comparing contemporary artist and shamans. (Doctoral dissertation, Saybrook University, San Fransisco). Retrieved from https://www.researchgate.net/ publication/283117081_An_Archival_Exploration_Comparing_Contemporary_Artists_and_Shamans. google scholar
Boothe B. (2017). Oedipus complex. In Zeigler-Hill V., Shackelford T. (Eds), Encyclopedia of personality and individual differences (pp. 1-5). Heidelberg, G: Springer, Cham. google scholar
Campbell, J. (1995). Tanrıların maskeleri (K. Emiroğlu, Çev.). İstanbul: İmge Yayınevi. google scholar
Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu (S. Gürses, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları. google scholar
Cebeci, O. (2004). Psikanalitik edebiyat kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları. google scholar
Coates, B. (2008) Anthropological criticism. In Christa K., Christopher N. (Eds), The cambridge history of literary criticism: Twentieth-century historical, philosophical and psychological perspectives (pp. 265-274). Edinburg, UK: Cambridge University Press. google scholar
Dawson, T., Yonug-Eisendrath, P. (2008). The cambridge companion to jung. Cambridge, UK: Cambridge University Press. google scholar
Deliktaş, D. (2013). İkinci Yeni şiirinde kadın. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
Dinçmen, K. (2006). Psykhiatria ve mythos. İstanbul: Pan Yayıncılık. google scholar
Eliade, M. (2015). Doğuş ve yeniden doğuş: insan kültürlerindeki erginlenmenin dini anlamları (F. Aydın, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları. google scholar
Eliade, M. (2017). İmgeler ve simgeler (M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: Doğubatı Yayınları. google scholar
Eliade, M. (2018). Ebedin dönüş miti (A. Meral, Çev.). İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
Fordham, F. (2015). Jung psikolojisinin ana hatları (A. Yalçıner, Çev). İstanbul: Say Yayınları. google scholar
Frazer, J. G. (2004). Altın dal dinin ve folklorun kökleri (M. H. Doğan, Çev.). İstanbul: Payel Yayıncılık. google scholar
Freud, S. (1994). Psikanaliz üzerine (A. A. Öneş, Çev.). İstanbul: Say Yayınları. google scholar
Freud, S. (2017). Totem ve tabu (K. Şipal, Çev). İstanbul: Say Yayınları. google scholar
Frye, N. (1973). Anatomy of criticism: four essays. New Jersey: Princeton University Press. google scholar
Gilchrist, C. (1993). Dokuzlar çemberi (Ş. S. Kaya, Çev.). İstanbul: Anahtar Kitaplar. google scholar
Gökberk, M. (2005). Felsefe tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
Gökcan, M. (2018). Yusuf u Züleyha hikâyelerinde ‘yol’ alegorisi ve arketipal sembolizm. Turkish Studies. 13(15), 225-242. google scholar
Güntekin, R. N. (2007). Çalıkuşu. İstanbul: İnkılap Kitabevi. google scholar
Hall, C., Nordb, V. (2016). Jung psikolojisinin ana çizgileri (E. Gürol, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi. google scholar
Jung, C. G. (1995). “Ulysses” ve “Picasso” üzerine denemeler (M. Candan, Çev.). İstanbul: Düşün Yayınevi. google scholar
Jung, C. G. (2005). Dört arketip (Z. A. Yılmazel, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
Jung, C. G. (2014a). Collected works of c.g. jung volume 15: Spirit in man, art, and literature. New Jersey, US: Princeton University Press. google scholar
Jung, C. G. (2014b). Collected works of c.g. jung volume 18: The symbolic life: miscellaneous writing. New Jersey, US: Princeton University Press. google scholar
Jung, C. G. (2014c). Collected works of c.g. jung volume 16: Practice of psychotherapy. New Jersey, US: Princeton University Press. google scholar
Jung, C. G. (2016). Analitik psikoloji üzerine iki deneme (İ. H. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayınları. google scholar
Jung, C. G. (2018). Anılar, düşler, düşünceler (İ. Kantemir, Çev.). İstanbul: Can Yayınları. google scholar
Jung, C. G. (2020). İnsan ve sembolleri (H. M. İlgün, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları. google scholar
Karahan, A. ve Bakır, T. (2022). Uyumsuzluğun güzelliği: Ece Ayhan şiirinin arketipsel yorumu. Uluslararası Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 27, 31-58. google scholar
Karaokay, İ. (2014). Fuzûlî’nin Leyla İle Mecnûn mesnevîsinin arketipsel sembolizm bağlamında çözümlenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 7, 337-351. google scholar
Knellwolf, C., Norris, C. (2007). The cambridge history of literary criticism vol. 9: Twentieth-century historical, philosophical and psychological perspectives. Cambridge, UK: Cambridge University Press. google scholar
Kramer, S. N. (2002). Sümerler (Ö. Büze, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları. google scholar
Lee, A. A. (1993). Archetypal criticism. In I. Makaryk (Eds). Encyclopedia of contemporary literary theory. Toronto, C: University of Toronto Press. google scholar
Levi-Strauss, C. (2018). Mit ve anlam (G. Yavuz, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları. google scholar
Moran, B. (2018). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
Özmen, F. (2019). ‘Mehlika Sultan’ şiirinin arketipsel sembolizm yöntemiyle çözümlenmesi. T. Namlı, A. F. Güler, F. Arslan, M. Deveci (Ed.), Yazının elinden tutmak Prof. Dr. Tarık Özcan’a armağan içinde (s. 614-627). İstanbul: Hiperyayın. google scholar
Pearson, C. (2016). İçimizdeki kahraman (S. Ayanbaşı, Çev.). İstanbul: Akaşa Yayınları. google scholar
Perinçek, F., Duruel, N. (2017). Cemal Süreya şairin hayatı şiire dahil. İstanbul: Can Yayınları. google scholar
Sarıçiçek, M. (2013). Modern kahramanın mitoloji yolculuğu. Kayseri: Tezmer Yayınları. google scholar
Savaş, M. (2018). Kırmızı yazılar. Eskişehir: Kırmızılar Yayıncılık. google scholar
Smadja, E. (2006). Oidipus kompleksi, psikanaliz/antropoloji tartışmasının açıklığa kavuşması (İ. Yerguz, Çev.) Freud ve kültür kitabı içinde (s. 233-263). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Soykan, Ö.N. (2019). Edebiyat sosyolojisi kuram ve uygulama. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. google scholar
Stein, M. (1998). Jung’s map of the soul. Illinois, US: Open Court. google scholar
Stevens, A. (2014). Jung (N. Örge, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi. google scholar
Stevenson, R. L. (2015). Dr. Jekyll ve Mr. Hyde (C. Üster. Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
Süreya, C. (2013). Sevda sözleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Süreya, C. (2017). Güvercin curnatası konuşmalar, soruşturma yanıtları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Tanpınar, A. H. (2013). Huzur. İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
Woolger, R. J. (2012). İçimizdeki tanrıça: Kadınların hayatlarını şekillendiren mitolojik efsanelere yönelik bir rehber (E. Vural, Çev.). İstanbul: Meta Basım Yayın. google scholar
Yavuzer, M. Ş. (2018). Cemal Süreya’nın şiirlerinde kadın arketipi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 41, 133-150. google scholar
Yavuzer, M. Ş. (2019). İkinci Yeni şiirine arketipsel sembolizm açısından bir yaklaşım. (Doktora Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. google scholar