Seyahatname-i Avrupa’nın Yazarı Mehmed Rauf’un Kimliğine Dair Yeni Bilgiler ve Tespitler

1851 yılında Büyük Londra Sanayi Fuarı’na yaptığı seyahatinde Avrupa’nın birçok önemli ülkesini ve şehrini gezen Mehmed Rauf gördüklerini Seyahatname-i Avrupa isimli monografisinde anlatmıştır. Tanzimat döneminde Avrupa’ya dair yazılan seyahatnameler arasında önemli bir yeri olan böylesi eserin yazarının sosyal statüsü, görevleri ve başka eserinin olup olmadığı gibi kimliğine dair sorular uzun süre cevapsız kalmıştır. Yazarın kendi el yazısıyla yazdığı Seyahatname-i Avrupa’nın müellif nüshasını incelediğimizde kendisinin Tanzimat döneminin önde gelen devlet adamlarından Sadık Rıfat Paşa’nın oğlu olan ve kaynaklarda Rıfat Paşazade Mehmed Rauf (1829-1883) olarak isimlendirilen devlet adamı olduğunu tespit etmiş bulunmaktayız. Aynı elyazması metnin ikinci kısmında yazarın Avrupa toplumlarına ait görüşlerini ortaya koyduğu “Avrupa Lâyihası” olarak isimlendirdiğimiz basılmamış kısa bir eseri de bulunmaktadır. Kendisinin Kırım Savaşına dair basılmamış bir çalışmasıyla dönemin önemli şahsiyetlerinin hayatına dair biyografik bir eserinin bulunduğu ve 1860-1883 yıllarında Meclis-i Vâlâ üyelikleri, müsteşarlık, valilik ve mutasarrıflık gibi üst düzey devlet memurlukları yaptığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Seyahatname-i Avrupa, Rıfat Paşazade Mehmed Rauf (1829-1883), Avrupa Layihası, 1851 Büyük Londra Sanayi Fuarı, Türk edebiyatında seyahatnameler, Modern Türk edebiyatı, Tanzimat bürokratları ve Avrupa, 19. yüzyılda Avrupa, Osmanlı seyyahlar, Osmanlı Türk aydını ve Avrupa’nın temsili, Türklerde modern Avrupa algısı ve imajının oluşumu

New Findings and Evidence on the Identity of Mehmed Rauf — Author of The Travelogue of Europe

Mehmed Rauf, who visited many cities across Europe, described his travel impressions in The Travelogue of Europe (1851). Although the work holds a special place among the travelogues written by Tanzimat intellectuals and statesmen, questions concerning the identity of its author remained unanswered for a long time. We have had the opportunity to access the author’s autograph, and while examining various pages, it became clear that the author Mehmed Rauf was the son of Sadık Rıfat Pasha, one of the leading government ministers of the Tanzimat period. In the second part of the text of the same manuscript, in a short unpublished text titled, “The Discourse of Europe,” he recounts the social, political, and economic conditions of European societies. He held high-level positions in government offices when he became a member of Meclis-i Vâlâ “the Counsel of State,” specifically as an undersecretary and a governor between 1860 and 1883. He also wrote a biographical work on the lives of state officials and important personalities of the period as well as a work on the Crimean War, neither of which have been placed and published as yet.

Keywords:

Mehmed Rauf, Travelogue of Europe, Tanzimat,

PDF

___

Akyıldız, A. (2008). “Sâdık Rifat Paşa,” TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 35, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 400-401.
Asiltürk, B. (1998). “Osmanlı’nın Avrupayı Tanımasında Seyahatnâmelerin Rolü,” Kubbealtı Akademi Mecmûası27(1), 20-27.
Asiltürk, B. (2000a). Osmanlı Seyyahlarının Gözüyle Avrupa, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Asiltürk, B. (2000b). “Türk Edebiyatında Gezi Kitapları Bibliyografyası,” Türk Kültürüİncelemeleri Dergisi, (2), 209-240.
Asiltürk, B. (2009). “Edebiyatın Kaynağı Olarak Seyahatnameler,” Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,4 (1-I), 911-993.
Beydilli, K. (2006). “Mustafa Reşid Paşa,” TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 31, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 348-350.
Cevdet Paşa. (1991). Tezâkir, [Cilt 2]: 13-20, [Cilt 4]: 40-Tetimme, (Cavid Baysun, haz.) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Chaney, E. (1998). The Evolution of the Grand Tour, Anglo-Italian Cultural Relations since the Renaissance, London: Frank Kass.
Chard, C. (1999). Pleasure and Guilt on the Grand Tour: Travel Writing and Imaginative Topography 1600-1830, Manchester: Manchester University Press.
Erdem, Ç. (2000). “Mehmet Sadık Rıfat Paşa ve 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’na Batılılaşma Bağlamında Kameralizmin Girişi,” Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi12(2), 171-196.
Fay, C. R. (1951). Palace of Industry, 1851: A Study of the Great Exhibition and Its Fruits, Cambridge: Cambridge University Press.
Ffrench, Y. (1950). The Great Exhibition: 1851, London: Harvill Press.
Great Exhibition. (1851). Official Descriptive and Illustrated Catalogue of the Great Exhibition of the Works of Industry of All Nations, 3 Cilt, London: Spicer Brothers.
Günay, B. (1992). “Mehmed Sadık Rıfat Paşa’nın Hayatı, Eserleri ve Görüşleri,” (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
Hillebrand, C. (2014). A Researchers’ List and Bibliography of Ottoman Travel Accounts to Europe, (2nd edition), Bonn, Web sayfası (15.07.2020 tarihinde görülmüştür)https://www.europava.uni-bonn.de/downloads/pdf/OttomanTravelAccountsToEurope_2ndEd_Sep14.pdf
Jennings, K. L. (2018). Islam ex situ: The ‘Othering’ of the Ottoman at and after the Great Exhibition, 1851-1901, (Yüksek Lisans Tezi, Waikato Üniversitesi, Yeni Zelanda), (20.08.20202 tarihinde görülmüştür)
https://researchcommons.waikato.ac.nz/bitstream/handle/10289/12098/thesis.pdf?sequence=4&isAllowed=y
Kurul.? Geçmişten Günümüze Sayıştay Binaları, s. 15-18. (08.08.2020 tarihinde görülmüştür) https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/tarihce/Binalar.pdf
Mardin, Ş. (2000). The Genesis of Young Ottoman Thought: A Study in the Modernization of Turkish Political Ideas, Syracuse, New York: Syracuse University Press
Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmanî, Osmanlı Ünlüleri, Cilt I-VI, (Nuri Akbaylar ve Seyit Ali Kahraman, haz.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Özege, M. S. (1971-1977). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu, 5 Cilt, İstanbul: Fatih Yayınevi.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, 3 Cilt, 3. Baskı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
Semı̇z, Y. (1994). “Sadık Rıfat Paşa (1807-1857) Hayatı ve Görüşleri,” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (1), 135-144.
Sertoğlu, M. (1986). Osmanlı Tarih Lügatı, 2. Baskı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Seyitdanlıoğlu, M. (1999). Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Smith, P. (1998). The History of Tourism: Thomas Cook and the Origins of Leisure Travel, London: Psychology Press.
Şirin, İ. (2006). Osmanlı İmgeleminde Avrupa, Ankara: Lotus.
Şirin, İ. (2013). “Seyahatnamelerin Sosyal Bilimlerde Kullanım Değeri: Seyahatname Metodolojisi Geliştirmenin Zorunluğu”, Türk Yurdu (310), 38-43.
Şirin, İ. (2017). “Dünya Fuarları ve Osmanlı Modernleşmesi”, Journal of History Studies9(2), A Tribute to Prof. Dr. Ali Birinci, 189-204.
Tanpınar, A. H. (1982). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 5. Baskı, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
Tekdemir. A. (2018). “1851 Londra Sergisi ve Osmanlı Devleti’nin Katılışı,” Akademikİncelemeler Dergisi13(1), 291-321.
Turan, F. 2007. “Forming the Modern Lexicon of Tanzimat Turkish: Words and Expressions of Modernity in Seyāhatnāme-i Londra,” Turkic Languages11(2), 159-180.
Turan, F. (2009). Seyahatname-i Londra: Tanzimat Bürokratının Modern Sanayi Toplumuna Bakışı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Turan, G. (2009). “Turkey in the Great Exhibition of 1851,” Design Issues25(1), 64-79.
Türkdemir, D. (2007). “Osmanlı Devletinin Yeniden Yapılanma Sürecinde Önemli Bir Devlet Adamı: Mehmed Sadık Rıfat Paşa,” (Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Türkgeldi, A. F. (1987). Mesâil-i Mühimme-i Siyâsiyye, 3 Cilt, 2. Baskı, (Bekir Sıtkı Baykal, haz.) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Türkgeldi, A. F. (2013). Maruf Simalar, (Selçuk Akşin Somel ve Mehmet Kalpaklı, haz.) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Wagner, V. (2014). “Mehmed Rauf’un Avrupa Seyahatnamesi Üzerine Bir Değerlendirme,” Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi26 (2014-2), 97-127.
Wagner, V. (2016). Imagologie der Fremde: Das Englandbild eines osmanischen Reisenden Mitte des 19. Jahrhunderts, Göttingen: V&R Unipress.
Walton, G. (2014). “Diligence Coach: How People Traveled in It in France,” Unique Histories from the 18th and 19th Centuries, web kaynağı (20.11.20202 tarihinde görülmüştür): https://www.geriwalton.com/diligence-coac/
Withey, L. (1997). Grand Tours and Cook’s Tours: A History of Leisure Travel 1750 to 1915, New York: W. Morrow.
ARŞİV BELGELERİ/ARCHIVAL DOCUMENTS
BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri) DH. SAİDd. 1-342 (H-29-12-1244).
BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri) DH. SAİDd. 201 347 (H- 29-12-1274).
BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri) İ.HUS. 60 – 82 (H-09-08-1315).