Nigâr Hanım’ın Günlüklerinde Benlik İnşası: Geç Osmanlı Dönemi’nde Kadın Özneyi Yazmak

Nigâr binti Osman (1862-1918), eserleriyle ve entelektüel kişiliğiyle on dokuzuncu yüzyılda Osmanlı’da yaşanan sosyal ve kültürel değişime katkıda bulunmuş önemli kadın yazarlardandır. Nigâr Hanım, ilk eserlerinden itibaren “kendini yazmak” meselesini önemsemiş bir yazardır. Bunun en önemli delillerinden biri kaynaklarda kendisine sürekli atıf yapılan ancak Latin harflerine aktarılmadığından dolayı içeriğine dair detaylı değerlendirmelerin yapılamadığı günlükleridir. Nigâr Hanım’ın 1887 ile 1918 yılları arasında tutmuş olduğu günlükleri, Osmanlı Devleti’nde siyasal ve toplumsal düzeyde hızlı bir değişimin yaşandığı bir dönemi birincil ağızdan aktarmaktadır. Böylece bu metinlerde yer alan kişisel bilgiler, “hafıza”, “deneyim”, “tanıklık” kavramları bağlamında tartışılabilmektedir. Ayrıca bu günlükler, Osmanlı üst sınıfına ait entelektüel bir kadının ve yazarın gündelik yaşamını, duygularını, edebi tercihlerini, yazma serüvenini, arayışını ve değişen siyasal ve toplumsal şartlar karşısındaki konumunu aynı anda takip edebilme imkânı sunmaktadır. Bu çalışmada, Nigâr Hanım’ın günlükleri, günlük türünün “benlik inşasına” sunduğu verilerden hareketle “benliğin kurulumu”, “kadın öznenin yazımı” ve “edebiyat kamusuna dâhil olma” meseleleri bağlamında detaylıca incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Nigâr binti Osman, Romantik öznellik, Osmanlı kadın yazarları, günlük, benlik inşası

The Construction of the Self in Nigâr Hanım’s Diaries: Writing the Female Subject in the Late Ottoman Period

Nigâr binti Osman (1862-1918) is one of the most important women writers who contributed to the social and cultural change in the Ottoman Empire in the nineteenth century with her works and intellectual personality. Nigâr Hanım is a writer who cares about the issue of “writing herself” since her first works. One of the most important proofs of this is her diaries that are constantly cited in the sources but are not transliterated to the Latin alphabet. Her diaries, which she kept between 1887 and 1918, convey a period in which the Ottoman Empire underwent a rapid change in the political and social levels at first hand. Thus, in these texts, the information about Nigâr Hanım's life can be discussed in the context of “memory”, “experience” and “testimony”. In addition, these diaries offer the opportunity to follow the daily life, emotions, literary preferences, writing adventure, quest and position of an Ottoman upper class woman according to the changing political and social conditions at the same time. In this study, Nigâr Hanım's diaries will be examined in detail in the context of “the construction of the self”, “the writing of the female subject” and the “inclusion in literature public”, based on the data presented to the self-construction of the daily genre.

Keywords:

Nigâr binti Osman, Ottoman woman writer, diary, construction of the self, romantic subjectivity,

PDF

___

Birincil Kaynaklar Nigâr binti Osman. Defter I. 12 Kanunusani 1302 (24 Ocak 1887)- 18 Temmuz 1303 (31 Temmuz 1887). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 49.
Nigâr binti Osman. Defter II. 29 Temmuz 1303 (10 Ağustos 1887)- 30 Eylül 1303 (12 Ekim 1887). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 50.
Nigâr binti Osman. Defter III. 1 Teşrinievvel 1303 (13 Ekim 1887)- 30 Kanunuevvel 1303 (11 Ocak 1888). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 51.
Nigâr binti Osman. Defter IV. 31 Kanunuevvel 1303 (12 Ocak 1888)- 29 Şubat 1303 (12 Mart 1888). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 52.
Nigâr binti Osman. Defter V. 1 Mart 1304 (13 Mart 1888)- 22 Teşrinisani 1304 (4 Aralık 1888). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 53.
Nigâr binti Osman. Defter VI. 28 Teşrinisani 1304 (10 Aralık 1888)- 27 Nisan 1305 (9 Mayıs 1889). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 54.
Nigâr binti Osman. Defter VII. 5 Mayıs 1305 (17 Mayıs 1889)’ten 27 Teşrinievvel 1305 (8 Kasım 1889). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 55.
Nigâr binti Osman. Defter VIII. 31 Teşrinievvel 1305 (12 Kasım 1889)- 2 Nisan 1306 (14 Nisan 1890). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 56.
Nigâr binti Osman. Defter XIII. 7 Ağustos 1891- 8 Kanunusani 1309 (20 Ocak 1894). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 57.
Nigâr binti Osman. Defter XV. 26 Mayıs 1327 (8 Haziran 1911)- 26 Nisan 1332 (9 Mayıs 1916). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 58.
Nigâr binti Osman. Defter XVII. 2 Mayıs 1332 (15 Mayıs 1916)- 6 Kanunusani 1332 (19 Ocak 1917). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 59.
Nigâr binti Osman. Defter XVIII. 7 Kanunusani 1332 (20 Ocak 1917)- 24 Teşrinievvel 1917 (24 Ekim 1917). Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 60.
Nigâr binti Osman. Defter XX. 31 Teşrinievvel [Ekim]1917- 19 Mart 1918. Aşiyan Müzesi, Şair Nigâr Bölümü, 61.
İkincil Kaynaklar Aksoy, N. (2009). Kurgulanmış benlikler: Otobiyografi, kadın, Cumhuriyet. İstanbul: İletişim.
Banarlı. N. S. (1978). Resimli Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Milli Eğitim. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Bekiroğlu, N. (2011). Şair Nigâr Hanım: güftesi Garplı, bestesi Şarklı. 2. bs. İstanbul: Timaş.
Çakır, S. (2010). Osmanlı kadın hareketi. İstanbul: Metis.
Delafield, C. (2009). Women’s diaries as narrative in the nineteenth century novel. Ashgate Publishing.
Düzdağ. M. A. (2015). Virginia Woolf’un günlüğü: kurgu mu gerçek mi?. Hece dergisi günlük özel sayısı, 222-224, 371-385.
Es, H. F. (1945, 2 Haziran). Tanımadığımız meşhurlar: Bütün bir şehri heyecana düşüren kadın resmi. Taha Toros Arşivi. [pdf] 20.01.2018 tarihinde http://earsiv.sehir.edu.tr adresinden alınmıştır.
Fatih Kerimi. (2011). İstanbul mektupları. F. Gökçek, haz.). İstanbul: Çağrı.
Gilmore, L. (1994). Autobiographics: A feminist theory of self-representation. NY: Cornell University Press.
Glassen, E. (2017). The sociable self: The search for identity by conversation (sohbet). Akyıldız, O. & Kara, H. & Sagaster, B. (Ed). Autobiographical themes in Turkis literatüre: Theoretical and comparative perspectives içinde (s. 145- 156).
Günaydın, A. U. (2017). Kadınlık daima bir muamma. İstanbul: Metis.
Gürbilek, N. (2004). Erkek yazar, kadın okur. Kör ayna kayıp Şark: edebiyat ve endişe içinde (ss. 17-50). İstanbul: Metis.
Hanımlara Mahsus Gazete kütüphanesi. (13 Haziran 1312 [25 Haziran 1896]). HMG, 67, 1.
Hisar, A.Ş. (1957, Ocak). Geçmiş zaman edipleri: Nigâr bint-i Osman II. Türk Yurdu, 264, 530-534. https://www.jstor.org/stable/pdf/3663979.pdf?&acceptTC=true&jpdConfirm=true.
Jeansonne, C. (2012, Bahar). All this was my life: constructing textual self-identity in diaries. (Master thesis). New Orleans University. https://scholarworks.uno.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=2438&context=td.
Kafadar, C. (2012). Kim var imiş biz burada yoğ iken. İstanbul: Metis.
Kurtuluş, M. (2011). Osmanlı şiirinin modernleşme sürecinde “kadın”ın doğuşu: Nigâr Hanım’ın şiirlerinde dişil söylem üretimi. Yüksek Lisans Tezi. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi.
Lejeune, P. (2009). On diary. HI: University of Hawai’i Press.
Mascuch, M. (1997). Origins of the individualist self:Autobiography and self-identity in England, 1591-1791. Stanford University Press.
Nigâr binti Osman. (1959). Hayatımın hikâyesi. İstanbul: Ekin.
Öztürk, V. (2010). Türk şiirinin romantik kökleri: Abdülhak Hâmid’in şiirinde romantik öznellik. (doktora tezi). Boğaziçi Üniversitesi.
Paperno, I. (2004). What can be done with diaries. The Russian Review. 63(4), 561-573.
Ponsonby, A. (1923). English diaries. London: Methuen & Co. Ltd.
Raroul, V. (1989). Women and diaries: Gender and genre. Mosaic, 22(3), 57-65.
Sancar, S. (2014). Türk modernleşmesinin cinsiyeti. İstanbul: İletişim.
Tarih çevirme kılavuzu. Türk Tarih Kurumu. http://www.ttk.gov.tr.
Toros, T. (1994, 3 Mart). Bir devrin kültür yıldızı: Şair Nigâr Hanım. Taha Toros arşivinden 23.01.2018 tarihinde http://earsiv.sehir.edu.tr adresinden alınmıştır.
Toska, Z. (1994). Tanzimat kadını: Çağdaş Türk kadını kimliğinin oluşumunda ilk aşama. Tarih ve toplum, 21, 197-204.
Tunalı, T. (1965, Mart). Avrupa’ya ün salan ilk kadın şair: Nigâr Hanım. Hayat Tarih Mecmuası, 2, 16-17.
Uçman, A. (2015). Günlük üzerine birkaç söz. Hece dergisi günlük özel sayısı, 222-224, 48-51.