HIDRELLEZ BAYRAMIYLA İLGİLİ BAZI NOTLAR

Hıdrellez Türkiye ve çevresindeki komşu ülkelerde Mayıs ayının ilk haftasında kutlanan bir halk bayramının adıdır. Bu ad Hıdır ve İlyas kelimelerinin halk ağzında birleşik söylenmesinden oluşmuştur. Hıdrellez bayramının özünü oluşturan Hızır hikâyesi ile zamanımızdan çok önceki Gilgameş destanı, İskender hikâyesi, Yahudi efsânesi, Glaukos hikâyesi ve Kur‘ân’daki Mûsâ–Hızır kıssası arasında yakın benzerlikler var. Bunlarla olan benzerlikler, Hıdrellez bayramının, sadece bir millete veya dine münhasır olmadığını, bilakis, çok eski zamanlardan beri, çeşitli halk inançlarılarının karışımıyla, evrensel bir bayram olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hıdrellez Bayramı (Bahar Bayramı), Hızır Hikâyesi, Zülkarneyn Hikayesi, Hızır ve İlyas, Âb-ı Hayat (Ölümsüzlük Suyu)

PDF

___

ACIPAYAMLI, Orhan (1973); “Türkiye’de Bahar Bayramı: Hıdrellez”, Antropoloji 8 (Ankara 1973), s 21-25.
BORATAV, Pertev Naili (987); “Türklerde Hızır”, İA 5/1 (İstanbul 1987), 462b-471a.
ÇELEBİ, İlyas (1998); “Hızır”, DİA 17 (İstanbul 1998), 406a-409c.
DYROFF, Carl (1892); “Wer ist Chadhir?”, Zeitschrift für Assyrologie, VII (1892), s 319-327.
FRIEDLAENDER, Israel (1910); “Zur Geschichte der Chadhirlegende”, AR (=Archiv für Religionwissenschaft) XIII (1910), s 92-110; a.mlf., “Alexander Zug nach dem Lebensquell und die Chadhirlegende”, AR XIII (1910), s 161- 246;
GÖKALP, Altan (1978); “Hızır, İlyas, Hıdrellez: Les Maîtres du Temps, Le Temps des Hommes”, Quand le Crible Etait dans la Paille ... (Hommage à P. N. Boratav, Paris 1978), s 211-231.
GÜNGÖR, Kemal (1956); Anadolu’da Hızır Geleneği ve ve Hıdrellez Törenlerine dair bir İnceleme”, Türk Etnografya Dergisi I (Ankara 1956), s 56-72.
HARMAN, Ömer Faruk (2000); “İlyas”, DİA 22 (İstanbul 2000), 160c-162c.
KURNAZ, (1998); “Edebiyatta Hızır”, DİA 17 (İstanbul 1998), 409c-412c.
MAUL, M. Stefan: “Das Gilgamesch-Epos”, Originalveröffentlichung in: Heinz Spielmann (Hrsg.), Willi Baumeister - Figuren und Zeichen. Zur Erinnerung an den 50. Todestag des Künstlers am 31. August 1955, Hamburg 2005, s. 36-41.
OCAK, Ahmet Yaşar; İslam-Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü, Ankara 1985, 229 s. (özellikle s. 43-58).
ULUDAĞ, Süleyman (1998); “Tasavvuf ve Halk inancında Hızır”, DİA 17 (İstanbul 1998), 409c-411c.
UYSAL, A. E. / W. S. Walker (1973); “An Ancient God in Modern Turkey: Some Aspeccts of the Cult of Hizir”, Journal of American Folklore 86, 1973, s. 286-289.
ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir (1976); “Hıdrellez Hakkında bir Araştırma”, Türk Folklor Araştırmaları Yıllığı (Ankara 1976), s 157-170.
WENSINCK, A.J. (1927, 1941, 1987): Al- Khadir. In: Enzyklopaedie des Islām, Bd. 2 (Leiden/ Leipzig 1927), S.923-927; a.mlf., “Ilyâs”, Handwörterbuch des Islam, eds A. J. Wensinck / J. H. Kraemers (Leiden 1941), s. 204b-206a; a.mlf., “Hızır”, İA 5/1 (İstanbul 1987), 457b-462b.