TÜRKÇE DEYİMLERİ RUSÇAYA ÇEVİRME PROBLEMLERİ VE STRATEJİLERİ

Dil, insanların anlaşmalarını sağlayan en önemli araçtır. Bir toplumun kültürelyapısı, dünya görüşü, inançları, savaşları, örf ve âdetleri ve bu gibi özellikleri dileyansıyan unsurlardır. İnsanlar arasında iletişim sistemi olan dilin, tam ve mecazanlamları vardır. Tam anlam kelimelerin veya cümlelerin doğrudan, direkt anlamlarınaişaret ettiği hâlde, mecaz anlam hayalî betimleme, tasvir için kullanılmaktadır. Butür anlamlar metafor, benzetme, atasözü ve deyimler gibi kavramlarla karakterizeolunur. Deyimler dilin en önemli kısımlarıdır. Dilde en sık kullanılan söz öbeklerindenolan deyimler, kültürler arası iletişimde önemli rol oynarlar. Öğrenilme ve araştırılmabakımından her zaman dilbiliminin dikkatini çeken deyimlerle ilgili pek çok çalışmayapılmış, özellikle de dilciler, deyimleri anlam ve söz dizimi bakımından tanımlamayave açıklamaya çalışmışlardır. Bu çalışmada ise, Türkçe deyimlerin Rusçayaçevrilme stratejileri ve problemleri sunulmuştur. Bu yazı Türkçe ve Rusça üzerineörneklenmiştir. Rusça ve Türk devletlerinde tarih, kültür, coğrafi ortam, masal,gelenek, din ve düşünme tarzları arasında büyük farklar olduğu için Türkçe ve Rusçakonuşan halkların aynı olay için çeşitli düşünceleri var. Türkçe ve Rusçadaki kültürelayrıcalıklar çeviride büyük zorlukların ortaya çıkmasına neden olur. Bu makale ikiamaçla yazılmıştır. Birincisi, Türkçe–Rusça deyimlerin çevrilebilirlik boyutunu,problemlerini göstermektir. İkincisi, deyimlerin tercüme edilmesinde çevirmestratejilerini araştırmaktır. Bu çalışma çevirmenlerin tercüme esnasında karşılaştığıçeşitli zorluklara uygun stratejileri derinlemesine araştırmayı amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkçe deyimler, Rusça deyimler, deyimleşmiş birleşimler, deyimlerin çeviri problemleri

Idiom Translation Problems and Strategies From Turkish into Russian

Language is the most important asset providing people’s understanding. Thefeatures such as cultural structur, world – view, beliefs, warfares, usages of a societyare the factors reflecting to a language. Language as a system of communicationbetween people has literal and figurative meanings. While the literal meaning isthe direct reference of words or sentences to objects, the figurative sense is used forgiving an imaginative description or a special effect. Such a meaning characterizesnotions like metaphors, similes, proverbs and idioms. Idiom is an important part ofa language. Idioms play a significant role in intercommunication culture. There aremany works related to idioms, which have always take attention of linguistics in pointof learning and exploring, especially, lingusts have tried to determine and explainthem in regard to meaning and syntax. In this study, the translation strategies andproblems from Turkic into Russian have been presented. This work has been exampledon Turkish and Russian languages. Since there are great differences in history,culture, geographical environment, fairy tale, custom, religion and mode of thinkingbetween Turkic and Russian states, people who speak Turkish and people who speakRussian as their native language have different ideas for the same events. Thesecultural exclusiveness of Turkish and Russian idioms, which lead to great troublein translating. In this study, efforts have been made to meet two objectives. First, toshow the extent of translatability of idioms and their problems in Turkish – Russian.Next step is to explore the translation strategies of idioms. This paper aims to analyzecharacteristics, differences from the perspective of conceptual metaphor and try toprobe into some suitable translation strategies when translators are facing a varietyof difficulties in translation. Moreover, the results of the study led us to conclude thatan ideal translation strategy of translating an idiom by using another idiom in targetlanguage is not always possible. Further results also revealed that there are manyinteresting cultural similarities and differences between Turkish and Russian idioms.

Keywords:

Turkish idioms, Russian idioms, phraseological units, translation problems of idioms,

PDF

___

Aksoy, Ö. A. (1984), Atasözleri Sözlüğü, Ankara, TDK Yayınları, 49.
Aksoy, Ö. A. (1988), Atasözler ve Deyimler Sözlüğü, 2 cilt, İstanbul, İnkilap.
Amosova, N. N. (1963), Osnovı angliyskoy frazeologii, Leningrad, LGU.
Baker, M. (1992), In other words: A Coursebook on Translation, London and New York, Routledge.
Carter, R. (1987), Vocabulary: Applied Linguistic Perspectives, London, Allen and Unwin.
Doğanay, A. (1971), Türkçe Deyimler Sözlüğü, Ankara, Ankara EGE Matbaası.
Emir, S. (1977), Örnekleriyle Açıklamalı Deyimler Sözlüğü, İstanbul.
İlı, M., “İngilizce Deyimlerin Türkçeye Çevirisinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, DÜSBED, Yıl 7, S. 14, Ekim 2015, s. 112- 128.
Infantova, G. G., Barlas L.G., Seyfulin, M. G., Senına, N. A. (2010), Russkiy Yazık: Vvedenie v Nauku o Yazıke. Leksikologiya, Etimologiya, Frazeologiya, Leksikografiya, Moskva, Akademiçeskiy proekt.
Ghazala , H. (1995), Translation as Problems and Solutions. (4th ed), Suriya, Dar El -Kalem El – Arabi.
Grıshanova, V. N. (1984), Leksiko – frazeologicheskie svyazi v literaturnom russkom yazıke i narodnıx govorax, Kİt. Frazeologicheskaya edinitsa i slovo (Semantiko – grammaticheskie razlichiya). Kursk, 1984, 53.
Koduhov, V. İ. (1974), Obshee yazıkoznanie, Moskva, Vıshaya shkola.
Meherremlı, G. , İsmayılov, R. (2015), Azerbaycan dilinin frazeologiya lüğeti, Bakı, Altun Kitab, 3.
Moon, R. (1998), Fixed Expressions and Idioms in English. A Corpus – Based Approach, Oxford, Calendon Pres.
Orucov, E. E. (1976), Azerbaycanca – Rusca Frazeologiya Lüğeti, (5500 ifade), Bakı, Elm Neşriyyatı.
Özdemir, E., Açıklamalı – Örnekli Deyimler Sözlüğü, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1981.
Popov, R. N. (1976), Frazeologizmi sovremennogo russkogo yazıka s arxaichnımi znacheniyami i formami slov, Moskva, Vıshaya shkola.
Resker, Y. A. (1974), Teoriya Perevoda i Perevodçeskaya Praktika: Oçerki Lingvistiçeskoy Teori Perevoda, Moskva, Mejdunarodnıye otnoşeniya.
Sinan, A. T. (2015), Türkçenin Deyim Varlığı, İstanbul, Kesit Yayınları.
Strassler, J. (1982), Idioms in English, Germany, Tübingen.
Saraçbaşı, M. E. (1978), Örnekli ve Açıklamalı Türkçe Deyimler Sözlüğü, İstanbul, Eko Matbaası.
Şanskıy, N. M. (1969), Frazeologiya Sovremennogo Russkogo Yazıka, Moskva, Vısşaya şkola.
Vardar, B. (1988), Açıklamalı Dil Bilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul, ABC Kitabevi. Vınogradov, V. S. (2004), Perevod: Obşie i Leksiçeskie Voprosı, Moskva, Universitet knijnıy dom.