ÖGÜRCIK ALP’IN KAHRAMANLIK ‘TARTIM’INDAKİ SORUNLU SÖZCÜKLERE YENİ YAKLAŞIMLAR

1659-60 yıllarında Ebulgazi Bahadır Han tarafından yazılan Şecere-i Terākime’yeTürkmen boyları arasında söylenen rivayetler ile hocaların, beylerin ellerindebulunan şecereler kaynaklık etmiştir. Ayrıca tarihî eserlerden Reşideddin’in Camiü’ttevârih’indekiOğuznâme’den yararlanılmıştır. Şecere-i Terākime, Oğuznâme’ninTürkmen rivayetidir.Ebulgazi Bahadır Han tarafından 17. yüzyılda Çağatay Türkçesiyle yazılmışolan eserde Ögürcık Alp’in vasıfları anlatıldıktan sonra kendisinin Ebulhan dağınagittiğinde söylediği şiire (tartıma) yer verilir. Bu şiir, Çağatay Türkçesinin yanı sıraOğuzca dil özellikleri ve sözcükleri de içermektedir. Şiirdeki kimi sözcükler, gereknüshalardaki farklı yazımlar, gerekse anlamlandırmadaki belirsizlikler nedeniylefarklı biçimlerde yorumlara imkan vermektedir. Makalede bu tür sözcüklerden ara, öŋdün, turacım, yezek, pürkürt- sözcükleri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Şecere-i Terākime, Ögürcık Alp, tartım

PDF

___

Baskakov, N. A. ve İnkijekova-Grekul, A. İ. (1953). Hakassko-russkiy slovar’, Moskva.
Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford.
Muhammad Mahdī Xān. (1960). Sanglax. A Persian guide to the Turkish language. Faksimile text with an introduction and indices.(S. G. Clauson, hazırlayan). London.
Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Ankara: TDK Yayınları.
Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation: A functional approach to the lexicon (I-II). Wiesbaden. (Şecere-i terakime) Türklerin soy kütüğü. (t.y.). (M. Ergin, hazırlayan). (y.y).
Gurbanov, G., Nepesov, T. (1991). Abulgazi Bahadır Han, Türkmenlerin nesil daragtı, şecere- i Terakeme. Metbugat.
Hamzayev, M. A. (1962). Türkmen diliniŋ sözlügi. Aşgabat.
Jarring, G. (1964). An eastern Turki-English dialect dictionary. Lund.
Niyāzi. (2011). Nevâyî’nin sözleri ve Çağatayca tanıklar, el-luġātu‘n-Nevā’iyye ve‘l-istişhādātu‘ l-Caġātā’iyye. (M. S. Kaçalin, hazırlayan). Ankara: TDK Yayınları.
Kargı, Z. (1991). Şecere-i Terākime’deki manzum parçalar üzerine. Türk Dilleri Araştırmaları 1991, (1), s. 180-97.
Kargı Ölmez, Z. (1996). Ebulgazi Bahadır Han şecere-i Terākime (Türkmenlerin soykütüğü). Ankara.
Kononov, A. N. (1958). Rodoslovnaya Turkmen. Moskva-Leningrad.
Necip, E. N. (2008). Yeni Uygur Türkçesi sözlüğü. (İ. Kurban, çeviren). Ankara: TDK Yayınları.
XIII. yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklariyle tarama sözlüğü I. (1963). Ankara.
XIII. yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklariyle tarama sözlüğü V. (1971). Ankara.
Dede Korkut -Dresden nüshası- giriş, notlar, I. cilt; metin, dizin, II. Cilt. (2016). (S. Özçelik, hazırlayan). Ankara: TDK Yayınları.
Radloff, W. (1960). Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte., I-IV. Leiden.
Räsänen, M. (1969). Versuch eines Etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
Röhrborn, K. (1981). Uigurisches Wörterbuch: Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, Lieferung 3. anta-asanke. Wiesbaden.
Ryumina-Sırkaşeva, L. T. ve Kuçigaşeva, N. A. (2000). Teleüt ağzı sözlüğü. (Ş. H. Akalın ve C. Turgunbayev, çevirenler). Ankara: TDK Yayınları.
Şeyh Süleyman Efendi. (H. 1298). Lûgat-ı Çağatay ve Türkî-i Osmanî, İstanbul.
Tekin, T. ( 2016). Orhon Türkçesi grameri. Ankara: TDK Yayınları.
Yudahin, K. K. (1945, 1948; I-II, 19882). Kırgız sözlüğü I, II. (A. Taymas, çeviren). Ankara: TDK Yayınları.
Zahidoğlu, V. A. (2014). Şecere-i Terâkime’nin metni üzerine bazı notlar. VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül-04 Ekim 2013, Bildiri Kitabı II. s. 699-720.