Van Gölü Havzası’ndaki maksimum ve minimum sıcaklıkların trend analizi
Yeryüzünde insan kaynaklı etkinliklerin artması, arazi kullanımındaki değişiklikler (Çarpık kentleşme,ormansızlaşma, tarım alanlarının yerleşime açılması vb.), bilinçsiz ve aşırı tüketim çılgınlığı,fosil yakıt kullanımını arttırarak küresel ısınmanın yaşanmasına neden olmuştur. Bu durumyeryüzündeki sıcaklıkların yükselmesine ve küresel iklim sisteminde değişikliklerin yaşanmasınısağlamıştır. İklim sisteminde yaşanan değişim ortalama sıcaklıklardaki artışı etkilediği gibi ekstremsıcaklıkları da önemli ölçüde etkileyerek doğal ve beşerî sistemler üzerinde olumsuz birçokdurumun yaşanmasına neden olmuştur. Bu çalışmada Van Gölü Havzası’nda bulunan Ahlat,Erciş, Gevaş Muradiye, Özalp, Tatvan ve Van meteoroloji istasyonlarının 1970-2020 minimumve maksimum sıcaklıkları Mann-Kendall ve Sen Slope Trend analizi yöntemiyle incelenmiştir.Analiz sonucu elde edilen bulgulara göre sahadaki tüm istasyonların (Ahlat istasyonun minimumsıcaklıklarındaki azalma trendi dışında) maksimum ve minimum sıcaklık eğilimlerinde anlamlı/anlamlı olmayan artış trendinin yaşandığı tespit edilmiştir. Yaşanan bu artış trendinin şehirleşmeninyoğun olduğu alanlarda (Van merkez ve Erciş’te) minimum sıcaklılardaki anlamlı artışlarşeklinde yaşandığı, şehirleşmenin yoğun olmadığı ve kentsel dokuya sahip olmayan alanlarda ise(Gevaş’ta) anlamlı olmayan artışlar şeklinde yaşandığı görülmektedir. Bu durum sahadaki yaşanansıcaklık artışlarının sera gazlarının artışına bağlı olarak yaşanan iklim değişikliğinin yanında“kentsel ısı adası” kavramıyla da ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır.
Trend analysis of maximum and minimum temperatures in the Van Lake Basin
The increase in human-induced activities on earth, changes in land use, unconscious and excessiveconsumption frenzy have increased the use of fossil fuels and caused global warming.This situation led to an increase in temperatures on the earth and changes in the global climatesystem. The change in the climate system has affected the increase in average temperaturesas well as the extreme temperatures, causing many negative situations on natural andhuman systems. In this study, the 1970-2020 minimum and maximum temperatures of Ahlat,Erciş, Gevaş Muradiye, Özalp, Tatvan and Van meteorological stations located in the Van LakeBasin were examined by Mann-Kendall and Sen Slope Trend analysis method. According to thefindings obtained as a result of the analysis, it is revealed that there is a significant/non-significantincrease trend in the maximum and minimum temperature trends of all stations inthe field. It is seen that this increase trend is experienced as significant increases in minimumtemperatures in areas where urbanization is intense (in Van center and Erciş), and in the formof insignificant increases in areas where urbanization is not intense and do not have an urbantexture (in Gevaş). This situation reveals that the temperature increases experienced in thefield are related to the concept of “urban heat island” as well as the climate change experienceddue to the increase in greenhouse gases.
___
- Abatzoglou, J., & Williams, A. (2016). Impact of anthropogenic climate
change on wildfire across western US forests. PNAS, 113(42),
11770–11775. https://doi.org/10.1073/pnas.160717 1113
- Acar-Deniz, Z. & Gönençgil, B. (2017). Türkiye sıcaklık ekstremlerindeki
değişkenlikler. Coğrafya Dergisi, 35, 41-54. https://doi.
org/10.26650/JGEOG347083.
- Alghamdi, A. S., & Moore, T. W. (2014). Analysis and Comparison of
Trends in Extreme Temperature Indices in Riyadh City, Kingdom
of Saudi Arabia, 1985–2010. Journal of Climatology, 10, 1–10.
http://dx.doi.org/10.1155/2014/56098
- Anderson, J., Panetta, A. M., & Thomas, M. O. (2012). Evolutionary
and ecological responses to anthropogenic climate change: Update
on anthropogenic climate change. Plant Physiology, 160(4),
1728–1740. https://doi.org/10.1104/pp.112.206219
- Argüeso, D, Evans, J. P., Fita, L., & Bormann, K. J. (2013). Temperature
response to future urbanization and climate change. Climate
Dynamics, 42 (7-8), 2183-2199 doi:10.1007/s00382-013-1789-6
- Aydın, O. (2014). Türkiye’de yıllık ortalama toplam yağışın kriging
yöntemiyle belirlenmesi, (Yayın no: 536622) [Doktora Tezi, Ankara
Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
- Aykır, D. (2017). Türkiye’de ekstrem sıcaklık indislerinin eğilimlerinde
şehirleşmenin etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 69, 47-57.
Bornstein, R. D. (1968). Observations of the Urban Heat Island Effect
in New York City. Journal of Applied Meteorology, 7(4), 575-582.
- Cosun, F. & Karabulut, M. (2009). Kahramanmaraş’ta ortalama,
minimum ve maksimum sıcaklıkların trend analizi. Türk Coğrafya
Dergisi, 53, 41-50. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tcd/
issue/21228/227810
- Çiçek, İ. (2005). Ankara’da Şehir ve Kırsal Sıcaklık Farklarındaki Değişiklikler
(1970-2002). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,
15(2), 1-16.
- Çiçek, İ., & Doğan U. (2005). Ankara’da Şehir Isı Adasının İncelenmesi.
Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(1), 57-72.
- Çiçek, İ., & Ataol, M. (2009). Türkiye’nin Su Potansiyelinin Belirlenmesinde
Yeni Bir Yaklaşım. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7 (1), 51-65.
DOI: 10.1501/Cogbil_0000000094
- Duman, N. (2011). Erçek Gölü yakın çevresinin fiziki coğrafyası. (Yayın
no: 302094), [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi], Yükseköğretim
Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
- Durmuş, B., Bulut, İ., & Gönençgil, B. (2021). Antalya Bölümünde sıcaklık
ve yağış indislerinin değişim analizleri. Türk Coğrafya Dergisi,
(78), 91-108. https://doi.org/10.17211/tcd.1009270
- Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
- Erinç, S. (1996). Klimatoloji ve metodları. Alfa Basım ve Dağıtım.
- Erlat, E. (2014). Dünya iklimleri. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Yayınları.
- Erol, O. (2014). Genel klimatoloji. Çantay Kitabevi.
- Ezber, Y., Şen, Ö. L., Kindap, T., & Karaca, M. (2007). Climatic Effects
of Urbanization in Istanbul: A Statistical and Modeling Analysis.
International Journal of Climatology, 27(5), 667-679.
- Gallo, K. P., Mcnab, A. L., Karl, T. R., & Brown, J. F. (1993). The use of
NOAA AVHRR data for assessment of the urban heat island effect.
Journal of Applied Meteorology, 32(5), 899-908.
- Geçen, R., & Varol, M. (2017). Coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama
yöntemleri kullanılarak cilo (buzul) dağı’nda aktif buzul ve
değişiminin incelenmesi. International Symposium on Geomorphology,
12-14 October 2017, Elazığ/Türkiye 654-663.
- Gönençgil, B. (2011), Şehirleşmenin sıcaklık trendleri üzerine etkileri
ve şehirsel ısı adası kavramı. İçinde Ekinci, D. (Ed.). Fiziki Coğrafya
Araştırmaları, Sistematik ve Bölgesel, Prof. Dr. M. Yıldız Hoşgören
Anısına Armağan (s.127-136). Türk Coğrafya Kurumu.
- Höök, M., & Tang, X. (2013). Depletion of fossil fuels and anthropogenic
climate change - A review. Energy Policy, (52), 797-809
https://doi.org/10.1016/j.enpol.2012.10.046
- IPCC (2001). Climate change 2001: Synthesis report. A contribution
of working groups I, II, and III to the third assessment report of
the integovernmental panel on climate change. (R. T. Watson,
& Core Writing Team, Eds.) Cambridge, UK, New York, NY, USA:
Cambridge Universitiy Press. https://www.ipcc.ch/site/assets/
uploads/2018/05/SYR_TAR_full_report.pdf
- V., Zhai, P., Pörtner, H. O., Roberts, D., Skea, J., Shukla, P. R., Pirani,
A., Moufouma-Okia, W., Pean, C., Pidcock, R., Connors, S., Matthews,
J. B. R., Chen, Y., Zhou, X., Gomis, M. I., Lonnoy, E., Maycock,
T., Tignor, M., & Waterfield, T. (2018). Global warming of
1.5°C. An IPCC special report on the impacts of global warming
of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse
gas emission pathways, in the context of strengthening the
global response to the threat of climate change. The Intergovernmental
Panel on Climate Change (IPCC). https://www.ipcc.
ch/site/assets/uploads/sites/2/2019/06/SR15_Full_Report_
High_Res.pdf
- P. R., Skea, J., Calvo B. E., Masson-Delmotte, V., Pörtner, H. O., Roberts,
D. C., Zhai, P., Slade, R., Connors, S., van Diemen, R., Ferrat,
M., Haughey, E., Luz, S., Neogi, S., Pathak, M., Petzold, J.,
Portugal P. J., Vyas, P., Huntley, E., Kissick, K., Belkacemi, M.,
Malley, J. (2019). Climate change and land: An IPCC special report
on climate change, desertification, land degradation, sustainable
land. The Intergovernmental Panel on Climate Change
(IPCC). https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2019/11/
SRCCL-Full-Report-Compiled-191128.pdf
- IPCC (2021). Climate Change 2021: The physical science basis. Contribution
of working group I to the sixth assessment report of the
intergovernmental panel on climate change. Masson-Delmotte,
V., Zhai, P., Pirani, A Connors, S. L., Pean, C., Berger, S., Caud, N.,
Chen, Y., Goldfarb, L., Gomis, M. I., Huang, M., Leitzell, K., Lonnoy,
E., Matthews, J. B. R., Maycock, T. K., Waterfield, T., Yelekçi,
O., Yu, R., Zhou, B. Cambridge University Press. https://www.
ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/ IPCC_AR6_WGI_
Full_Report.pdf
- İçel, G. & Ataol, M. (2014). Türkiye’de yıllık ortalama sıcaklıklar ile
yağışlarda eğilimler ve NAO arasındaki ilişkileri (1975-2009).
Coğrafya Dergisi, 28, 55-68. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ iucografya
/issue/25073/264641
- Johns, T., Gregory, J., Ingram, W., Johnson, C., Jones, A., Lowe, J.,
Lowe, J. A., Mitchell, J. F. B., Roberts, D. L., Sexton, D. M. H., Stevenson,
D. S., Tett, S. F. B., & Woodage, M. (2003). Anthropogenic
climate change for 1860 to 2100 simulated with the HadCM3
model under updated emissions scenarios. Climate Dynamics,
(20), 583–612. https://doi.org/10.1007/s00382-002-0296-y
- Kale, M. M. (2020). İklim değişikliği çerçevesinde ankara ili ana su
havzaları gelecek projeksiyonu: Sakarya ve Batı Karadeniz Havzaları,
Coğrafi Bilimler Dergisi/ Turkish Journal of Geographical
Sciences, 18(2), 191-215, doi:10.33688/ aucbd.732831
- Kale, M. M. (2021). Akarçay kapalı havzası için hidrolojik kuraklık analizi.
Cografya Dergisi, 42, 165-180. https://doi.org/10.26650/
JGEOG2021-892360
- Karabulut, M. (2011). Kayseri’de Yağış ve Sıcaklıkların Trend Analizi.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 8(1), 79-90 https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksusbd/issue/
10278/ 126097
- Karabulut, M., & Aydın, K. (2019). Türkiye’deki sıcaklıklar (ortalama,
maksimum, minimum) ile yükselti ve enlem arasındaki ilişkilerin
incelenmesi. İçinde B. Gönençgil, T. A. Ertek, I. Akova & E.
Elbaşı (Eds.), 1. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiri
Kitabı (s. 761-770). İstanbul Üniversitesi Yayınları. https://doi.
org/10.26650/PB/PS12.2019.002.075
- Kendall, M. G. (1975). Rank correlation methods. Oxford, Charles
Griffin.
- Kızılelma, Y., Çelik, M. & Karabulut, M. (2015). İç Anadolu Bölgesinde
sıcaklık ve yağışların trend analizi. Türk Coğrafya Dergisi, (64),1-
10. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tcd/issue/21271/228382
- Koçman, A. (1993). Türkiye iklimi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Yayınları.
- Kukla, G., & Gavin, J. (1986). Urban warming. Journal of Climate and
Applied Meteorology. 25, 1265-1270.
- Kum, G. & Kılıç, S. (2014). Şehirleşmenin sıcaklık ve yağış parametreleri
üzerine etkisi: Gaziantep örneği. Kilis 7 Aralık Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (6), 21-42.
- Landsberg, H. (1981). The Urban Climate. New York: Academic Press.
Mann, H. B. (1945). Non-parametric test against trend. Econometrika,
13, 245-259.
- MedECC. (2020). Climate and environmental change in the Mediterranean
Basin-Current situation and risks for the future. (W.
Cramer, J. Guiot, & K. Marini, Eds.) Marseille, France: Union
for the Mediterranean, Plan Bleu, UNEP/MAP. 10.5281/zenodo.
4768833
- Mohsin, T., & Gough, W. A. (2012). Characterization and Estimation
of Urban Heat Island atToronto: impact of the ch oice of rural
sites. Theoretical and Applied Climatology, 108, 105-117.
- Oke, T. (1987). Boundary Layer Climates. Psychology Press.
Rosenzweig, C., Karoly, D., Vicarelli, M., Neofotis, P., Wu, Q., Casassa,
G., Menzel, A., Root, T. L., Estrella, N., Seguin, B., Tryjanowski,
P., Liu, C., Rawlins, S., & Imeson, A. (2008). Attributing physical
and biological impacts to anthropogenic climate change. Nature,
453(7193), 353-357. https://doi.org/10.1038/nature06937
- Sen, P. K. (1968). Estimates of the regression coefficient based on
Kendall’s Tau. Journal of the American Statistical Association,
63(324), 1379-1389.
- Salmi T., Määttä A., Anttila P., Ruoho-Airola T., & Amnell T. (2002).
Detecting Trends Of Annual Values Of Atmospheric Pollutants
By The Mann-Kendall Test And Sen’s Slope Estimates -The Excel
Template Application Makesens. Helsinki: Finnish Meteorological
Institute Publications on Air Quality No. 31.
- Sarıkaya, M. A. (2011). Türkiye’nin güncel buzulları, fiziki coğrafya
araştırmaları: Sistematik ve bölgesel. Türk Coğrafya Kurumu Yayınları,
6, 527-544.
- Şensoy, S., Demircan, M. & Alan, İ. (2005). “1971-2004 Yılları Arası
Türkiye İklim İndisleri Trendleri”, Devlet Meteoroloji İşleri Genel
Müdürlüğü, https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/yayinlar/turkiye_
iklim_indisleri.pdf, Erişim tarihi 10.01.2022
- Şensoy, S., Türkoğlu, N., Çiçek, İ., Demircan, M., Arabacı, H., & Bölük,
E. (2015). Urbanization effect on trends of extreme temperature
indcies in Ankara, VII. Uluslararası Katılımlı Atmosfer Bilimleri
Sempozyumu, 28-30 Nisan 2015, İstanbul Teknik Üniversitesi İstanbul
Aydın Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. https://www.mgm.
gov.tr/FILES/iklim/ yayinlar/ 2015/3.pdf
- Topuz, M. & Karabulut, M. (2021). Doğu Anadolu Bölgesinde kar örtülü
gün ve kar yağışlı günler sayısının eğilim analizi (1970-2020).
Doğu Coğrafya Dergisi, 26 (46), 1-24
- TÜİK, (2022, Şubat 22). https://data.tuik.gov.tr/
- Türkeş, M. (1995). Türkiye’de yıllık ortalama hava sıcaklıklarındaki
değişimlerin ve eğilimlerin iklim değişikliği açısından analizi.
Çevre ve Mühendislik Dergisi, 9, 9-15.
- Türkeş, M. (2003). Küresel iklim değişikliği ve gelecekteki iklimimiz.
23 Mart Dünya Meteoroloji Günü Kutlaması Gelecekteki İklimimiz
Paneli. İçinde M. Türkeş (Ed.), T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü.
- Türkeş, M. (2010). Klimatoloji ve meteoroloji. Kriter Yayınevi.
- Türkeş, M. (2018). Genel klimatoloji: Atmosfer, hava ve iklimin temel
ilkeleri. Kriter Yayınevi.
- Türkeş, M. (2011). Akhisar ve Manisa yörelerinin yağış ve kuraklık
indisi dizilerindeki değişimlerin hidroklimatolojik ve zaman dizisi
çözümlemesi ve sonuçların çölleşme açısından coğrafi bireşimi.
Coğrafi Bilimler Dergisi, 9, 79-99.
- Türkeş, M., Sümer, U. M., & Demiṙ , İ. (2002a). Re-evaluation of trends
and changes in mean, maximum and minimum temperatures of
Turkey for the period 1929-1999. International Journal of Climatology,
22(8), 947–977. doi:10.1002/joc.777
- Türkeş, M., Sümer, U. M. & Demir, İ. (2002b). “Türkiye’nin günlük
ortalama maksimum ve minimum sıcaklıkları ile sıcaklık genişliğindeki
eğilimler ve değişiklikler”. Prof. Dr. Sırrı Erinç Adına Klimatoloji
Çalıştayı Bildiriler Kitabı, 89-106.
- Türkeş, M., Koç, T. & Sarış, F. (2007). Türkiye’nin Yağış Toplamı ve Yoğunluğu
Dizilerindeki Değişikliklerin ve Eğilimlerin Zamansal ve
Alansal Çözümlemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5(1), 57-73.
- Türkeş, M. (2008). Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar,
nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim Değişikliği
ve Çevre, 1, 26-37.
- Yavaşlı, D.D., & Ölgen, M.K. (2008). Recent glacier change in mount
süphan using remote sensing and meteorological data. BALWOIS
2008, Conference on Water Observation and Information System
for Decision Support, Ohrid, Macedonia.
- Yavaşlı, D.D., Tucker, C.J., & Melocik, K. A. (2015). Change in the glacier
extent in Turkey during the Landsat Era. Remote Sensing of
Environment, 163, 32-41.