Çetin ŞENKUL, Seda KAYAA

8819

Türkiye endemik bitkilerinin coğraŞ dağılışı

A B ST R AC TEndemizm, bitkilere ait ekolojik şartların ve süreçlerin kompleks bir yapıda, zamansal ve mekânsalperspektifteki değişimlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu açıdan Türkiye 12.000 civarındaki bitki taksonu ve bunun içerisindeki 3/1'lik endemik oranı ile Dünya'da değişkenlik gösterenekolojik şartlara sahip önemli ülkelerden biridir. Sahip olunan endemik bitkilere ait bu zenginliğindaha doğru tespiti, değerlendirilmesi, izlenmesi ve korunması ise öncelikle var olan endemik bitkilerin dağılışının ve bu dağılışa dair özelliklerin bilinmesi ile mümkündür. Bu çalışmada, Türkiye'dekiendemik bitkilere ait lokasyon bilgilerinin, sayısal coğraŞ veri tabanı üzerine aktarılması amaçlanmıştır. Çalışma amacına paralel olarak araştırmada bir dizi yöntem izlenmiştir. İlk olarak endemiktakson listeleri 'Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı'ndaki (Red Data Book) floristik listeler kullanılarakoluşturulmuştur. Daha sonra bu liste "Türkiye Bitkileri Listesi, Damarlı Bitkiler" kitabına göre güncellenmiştir. Bu listede yer alan endemik taksonların dağılışına ait lokasyon bilgileri ise Türkiye veDoğu Ege Adaları Florası (Flora of Turkey and The East Aegean Islands) eserlerinden yararlanılarakbelirlenmiştir. Belirlenen lokasyonlar coğraŞ bilgi sistemleri yazılımları ile sayısal veri tabanına aktarılmış ve böylelikle Türkiye'de endemik taksonlara ait 9677 lokasyon elde edilmiştir. Elde edilenveri tabanı ile Türkiye'ye ait bölge, bölüm, il, flora bölgeleri ve Davis'in kareleme sistemi sınırlarınagöre dağılışlar değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; Türkiye'deki endemik bitkiler için güncellenebilir,sorgulanabilir, iklim, topografya, litoloji, toprak ve biyotik faktörler gibi ortamı oluşturan parametrelerle sayısal ortamda mekânsal ve istatistiksel olarak analiz edilebilir coğraŞ veri tabanı oluşturulmuş ve tartışmaya açılmıştır

Geographical distribution of endemic plants of Turkey

Endemism emerges as a result of changes in ecological conditions and processes of plants in a com- plex structure, in a temporal and spatial perspective. In this regard, Turkey is one of the most im- portant countries with variable ecological environmental conditions in the world with about 12.000 plant taxa and 3/1 endemic rate. The more accurate determination, evaluation, monitoring and preservation of this richness of the endemic plants is only possible if the distribution of the existing endemic plants and their characteristics are known. In this study, it’s aimed to transfer the location information of endemic plants in Turkey to the digital geodatabase. A number of methods have been followed in the study in parallel with the purpose of the study. Firstly, endemic taxa lists were created using the floristic lists in the ‘Red Data Book of Turkish Plants’. Then, this list was updated according to the book titled "Turkish Plants List, Vascular Plants". The location information of the distribution of endemic taxa in this list is determined by using "Flora of Turkey and The East Aegean Islands". After that, the determined locations were transferred to the geodatabase with geograp- hical information systems software and thus 9677 locations of endemic taxa were obtained in Tur- key were obtained. With the obtained database, distributions according to the region, section, province, flora regions, Davis’ squares system boundaries and region along with Turkey has been evaluated. Consequently, spatial and statistically analysable geographical data bases in the digital environment with parameters that form the environment such as climate, topography, lithology, soil and biotic factors that can be updated, questionable for the endemic plants of Turkey have been created and debated
PDF

___

  • Avcı, M. (1990). Göller Yöresi Batı Kesiminin Bitki Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul.
  • Avcı, M. (1993). Türkiye’nin Flora Bölgeleri ve “Anadolu Diagonali”ne CoğraŞ Bir Yaklaşım. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 225-248.
  • Avcı, M. (1996). The Floristic Regions of Turkey and A Geographical Approach for Anatolian Diagonal, Review of the Department of Geography, University of İstanbul, Number 3, 59-91.
  • Avcı, M. (1999). Ilgaz Dağları ve Çevresinde Doğal Bitki Örtüsü Üze- rinde İnsanın Etkisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğ- rafya Bölümü Coğrafya Dergisi, Sayı, 7.
  • Avcı, M. (2005a). Çeşitlilik ve Endemizm Açısından Türkiye’nin Bitki Örtüsü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 13, 27-55.
  • Avcı, M. (2005b). “Türkiye Bitki Örtüsünün Çeşitlilik ve Endemizm Açı- sından Bir Değerlendirmesi”, Ulusal Coğrafya Kongresi 2005 (Prof Dr. İsmail Yalçınlar Anısına 29-30 Eylül 2005), Bildiri Kitabı (Ed. S. Avcı ve H. Turoğlu): 73-85, İstanbul.
  • Aydın, S. (2004). Anadolu Diyagonali: Ekolojik Kesinti Tarihsel-Kültürel Bir Farklılığa İşaret Edebilir mi? Kebikeç 17. 117-137.
  • Barthlott, W., Lauer W., and Placke A. (1996). Global Distribution of Species Diversity in Vascular Plants: Towards a World Map of Phytodiversity (Globale Verteilung der Artenvielfalt Höherer Pflan- zen: Vorarbeitenzueiner Weltkarte der Phytodiversität), Erdkunde, Bd. 50, H. 4, pp. 317-327.
  • Barthlott, W., Biedinger, N., Braun, G., Feig, F., Kier, G. And Mutke, J. (1999). Terminological and Methodological Aspects of the Map- ping and Analysis of Global Biodiversity. Acta Botanica Fennica, 162, 103-110.
  • Baytop, A. (2004). Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları, TÜBİTAK Ya- yınları, Akademik Dizi 3.
  • Burtt, B. L. (2001). Tournefort in Turkey (1701-1702). The Karaca Ar- boretum Magazine, 6: 45-62.
  • Burtt, B. L. (2002). Tournefort in Turkey (1701-1702) Part 2. The Karaca Arboretum Magazine, 6: 137-146.
  • Boissier, E. (1867-1884). Flora Orientalis, vol.1-5, Genevae et Basileae.
  • Boissier, E. (1888). Flora Orientalis, Supplement, ed. R.Buser, Genevae et Basileae.
  • Çolak. A. H. ve Rotherham I. D. (2006). A Review of The Forest Vege- tation of Turkey: It’s Status Past and Present and Its Future Con- servation, Biology and Environment: Proceedings of The Royal Irish Academy, Vol. 106b, No. 3, 343-354.
  • Davis, P. H. (1965–1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 1–9. Edinburgh, UK: Edinburgh University Press.
  • Davis, P. H. (1971). Distribution Patterns in Anatolia with Particular Re- ference to Endemism. (edlr.) Davis, P. H., Harper, P. C. and Hedge, I. C. Plant Life of South-West Asia, Edinburgh.
  • Davis, P. H., Mill, R. R., and Tan, K. (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol 10. Edinburgh,UK: Edinburgh University Press.
  • Dönmez, Y. (1968). Trakya’nın Bitki Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını, İstanbul.
  • Dönmez, Y., (1977). Kocaeli Yarımadası Bitki Örtüsünün Anahatları, İs- tanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi. Sayı, 22.
  • Dönmez, Y., Aydınözü, D., Büyükoğlan, F., İbret, B. Ü. (2012). Floristik Bölgeler Açısından Trakya’nın Bitki Toplulukları, İstanbul Üniversi- tesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, Sayı 25, Sayfa 1-13, İstanbul.
  • Ekim, T. (1998). Türkiye’nin Endemik Bitki Türleri, TÜBİTAK, TBAG- DPT/Ç.SEK-4, Ankara.
  • Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel N., (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler), Ankara, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği-Van Yüzüncü Yıl Üniver- sitesi.
  • Ekim, T. (2009). Türkiye’nin Nadir Endemikleri, Türkiye İş Bankası Kül- tür Yayınları.
  • Elibüyük, M., ve Yılmaz E., (2010). Türkiye’nin CoğraŞ Bölge ve Bölüm- lerine Göre Yükselti Basamakları ve Eğim Grupları, CoğraŞ Bilimler Dergisi 8 (1), 27-55.
  • Erik, S. ve Tarıkahya, B. (2004). Türkiye Florası Üzerine. Kebikeç (İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi), 17, 139-163.
  • Ertuğ, F. (2014). Etnobotanik Kaynakları, In. Eds., Güner, A., Resimli Türkiye Florası, Cilt 1, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, Flora Dizisi 2. 319-420. İstanbul.
  • Essl, F., Moser, D., Dirnböck, T., Dullinger, S., Milasowszky, N., Winter M., Rabitsch W. (2013). Native, Alien, Endemic, Threatened, and Extinct Species Diversity in European Countries, Biological Con- servation, 164, 90–97.
  • Fenu, G, Fois, M, Cañadas, E. M., Bacchetta, G. (2014). Using Ende- mic-Plant Distribution, Geology and Geomorphology in Biogeog- raphy: The Case Of Sardinia (Mediterranean Basin), Systematics and Biodiversity, 12 (2): 181–193.
  • Gemici, Y. (1992). Türkiye Florasında Endemizm, Tarım ve Köy Dergisi Sayı: 74.
  • Gemici Y., Seçmen, Ö., Ekim, T., Leblebici, E. (1992). Türkiye’de Ende- mizm ve İzmir Yöresinin Bazı Endemikleri, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı, 6, s. 61-84.
  • Göktürk, R. S. ve Sümbül, H., (2002). "The Current Conservation Status of Some Endemic Plants of Antalya Province", The Karaca Arbo- retum Magazine 6 (3): 91-114.
  • Günal, N., (1997). Türkiye’nin Başlıca Ağaç Türlerinin CoğraŞ Yayılışları, Ekolojik ve Floristik Özellikleri. Çantay Kitabevi.
  • Günal, N., (2003). Yukarı Gediz Havzası'nın Bitki Coğrafyası, Çantay Ki- tabevi.
  • Günal, N. (2013). Türkiye’de İklimin Doğal Bitki Örtüsü Üzerindeki Et- kileri, Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. Sayı, 1.
  • Güngördü, M., (1996). Güney Marmara Bölümü (Batı Kesimi) Bitki Ör- tüsünün CoğraŞ Dağılışı, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Coğrafya Dergisi.
  • Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K. H. C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Supplement II., Vol. XI., Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., ve Babaç, M.T. (edlr.) (2012). Türkiye Bitkileri Listesi Damarlı Bitkiler, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmalı Derneği Yayını, Flora Dizisi 1, İstanbul.
  • HGK (Harita Genel Komutanlığı), Son Erişim, 29 Ocak 2017.
  • HGK (Harita Genel Komutanlığı), Son Erişim, 29 Ocak 2017.
  • IUCN (Species Survival Commission). (2001). IUCN Red List Categories. Approved by the 51st Meeting of the IUCN Council. Gland, Swit- zerland: IUCN.
  • Lamoreux, J. F, Morrison J. C., Ricketts T. H., Olson D. M., Dinerstein, E., McKnight, M. W., Shugart H. H. (2006). Global Tests of Biodi- versity Concordance and Them Portance of Endemism, Nature,Vol 440, 212-214.
  • Marchese, C. (2015). Biodiversity Hotspots: A Shortcutfor a more Complicated Concept, Global Ecologyand Conservation, 3, 297- 309.
  • Médail, F., and Quézel, P., (1997). Hot-Spots Analysis for Conservation of Plant Biodiversity in The Mediterranean Basin, Annals of the Missouri Botanical Garden, Vol. 84, No. 1, pp. 112-127.
  • Médail, F., and Quézel, P. (1999). Biodiversity Hotspots in the Medi- terranean Basin: Setting Global Conservation Priorities. Conser- vation Biology, 13, 1510–1513.
  • Médail, F., and Diadema, K. (2009). Glacial Refugia İnfluence Plant Di- versity Patterns in the Mediterranean Basin, Journal of Biogeog- raphy, 36, 1333–1345.
  • Myers, N., Mittermeier, R. A., Mittermeier, C. G., da Foncesa, G. A. B., and Kent, J. (2000). Biodiversity Hotspots for Conservation Priori- ties. Nature 403: 853-858.
  • Özçelik, H. (2016). Burdur İli Bitki Envanteri (Ekonomik, Nadir ve En- demik Bitkileri). Burdur Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara.
  • Özhatay, N., Kültür, Ş., Aksoy, N. (1994). Check-list of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey I, Turkish Journal of Botany, 18: 497-514.
  • Özhatay, N., Kültür, Ş., Aksoy, N. (1999). Check-list of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey II., Turkish Journal of Botany, 23: 151-169.
  • Özhatay, N., ByŞeld, A., and Atay, S. (2003). Türkiye’nin Önemli Bitki Alanları (İmportant Plant Areas in Turkey). Türkiye, İstanbul: WWF.
  • Özhatay, N., ByŞeld. A. ve Atay, S. (2005). Türkiye'nin 122 Önemli Bitki Alanı, WWF Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı Yayını, İstanbul.
  • Özhatay, N., Kültür, Ş. (2006). Check-list of Additional Taxa to the Supp- lement Flora of Turkey III., Turkish Journal of Botany, 30: 281-316.
  • Özhatay, N., Kültür, Ş., Aslan, S. (2009). Check-list of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey IV., Turkish Journal of Botany, 33: 191-226.
  • Özhatay, N., Kültür, Ş., Gürdal, M. B. (2011). Check-list of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey V. Turkish Journal of Bo- tany, 35: 589-624.
  • Özhatay, N., Kültür Ş, Gürdal B. (2013). Check-list of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey VI. Journal of Faculty of Phar- macy of Istanbul University, 43(1): 33-82.
  • Özhatay, N., Kültür, Ş., Gürdal, B. (2015). Check-list of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey VII, Journal of Faculty of Phar- macy of Istanbul University, 45(1): 61-86.
  • Rodrigues, A. S. L., Pilgrim, J. D., Lamoreux, J. F., Hoffmann, M., Brooks, T. M. (2006). The Value of the IUCN Red List for Conservation. Trends in Ecology and Evolution, 21, 71–76.
  • Sayhan, S., (1990). Teke Yarımadası’nın Bitki Coğrafyası. İstanbul Üni- versitesi Sosyal Bilimer Enstitüsü (Doktora Tezi, basılmamış).
  • Schatz, G. E. (2009). Plants on the IUCN Red List: Setting Priorities to İnform Conservation, Special Issue: Plant Science Research in Bo- tanic Gardens, Ce Press.
  • Torlak, H., Vural, M., Aytaç, Z. (2010). Türkiye’nin Endemik Bitkileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  • Türe, C., ve Böcük, H. (2010). Distribution Patterns of Threatened En- demic Plants in Turkey: A Quantitative Approach for Conservation, Journal for Nature Conservation 18. 296–303.
  • Yıldırımlı, Ş. (2004). Etnobotanik ve Türk Etnobotaniği, Kebikeç, 17, 175-193.
  • Yıldırımlı, Ş. (2014). Anadolu Botanik Tarihi, In. Eds., Güner, A., Resimli Türkiye Florası, Cilt 1, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, Flora Dizisi 2. 245-285. İstanbul.
  • Williams, P. H., Gaston, K. J. and Humphries, C. J. (1997). Mapping Bio- diversity Value Worldwide: Combining Higher-Taxon Richness from Different Groups. Proceedings of the Royal Society B:Biolo- gical Sciences, 264 (1378). pp. 141-148. ISSN 1471-2954.
Türk Coğrafya Dergisi-Cover
  • ISSN: 1302-5856
  • Başlangıç: 1943
  • Yayıncı: Türk Coğrafya Kurumu
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Türkiye endemik bitkilerinin coğraŞ dağılışı

Çetin ŞENKUL, Seda KAYAA

Türkiye'de göç etkinliği, nüfus devinimi ve nüfus değişimi (2014-2015)

Salih BİRİNCİ

İnovasyon coğrafyasıda üniversitelerin rolünü analiz etmeye dönük bir yöntem önerisi

İrfan KAYGALAK

HadGEM2-ES/RegCM4.3.4 küresel/bölgesel model verilerine göre Kaz Dağı ve yakın çevresinin yağışlarında olası değişiklikler

Berna HEPBİLGİN, Telat KOÇ

Erzincan’da mevsimlik gezici tarım işçiliği ve yaşanan sorunlara yönelik coğraŞ bir inceleme

Fatih ORHAN