Büyükşehir belediyesine dönüştürülen illerde şehir ve kır nüfusunun belirlenmesi: Denizli örneği

Türkiye’de büyükşehir kanunu; ilk olarak 1984 yılında İstanbul, Ankara ve İzmir’de uygulanmayabaşlanmış, sonraki yıllarda kanunun kapsadığı iller genişletilmiştir. Son olarak 2012 yılında 6360sayılı büyükşehir kanunu ile önemli değişimler yaşanmış, nüfusu 750 bini geçen 14 ilde büyükşehirbelediyesi teşkilatı kurulmuştur. Büyükşehir Belediyesine dönüştürülen illerde yer alan köyve belde belediyelerinin tüzel kişiliği ortadan kaldırılarak köyler mahalleye dönüştürülmüş, beldebelediyeleri belde ismini koruyarak ve tek mahalle olarak bağlı bulundukları ilçenin belediyesinebağlanmıştır. Büyükşehir belediye statüsündeki illerde il ve ilçe merkezlerindeki mahalle ve köyadları birbirine karışmıştır. Bu illerde il ve ilçe merkezi, bucak, belde ve köy nüfuslarını tespit etmekzor olduğu gibi birçok idari sorun ortaya çıkmaktadır. Çalışmada; 6360 sayılı yasa kapsamında büyükşehirbelediyesi statüsüne alınan Denizli ilinde şehir ve kır nüfusu tespit edilmeye çalışılmıştır.Denizli ilinde bulunan köy, kasaba ve şehir yerleşmeleri coğrafi prensiplere göre sınıflandırılarakidari, ekonomik ve nüfus ölçütleri açısından 2021 yılı kır ve şehir nüfusu belirlenmiştir. 6360 sayılıkanuna göre kırsal nüfusun olmadığı Denizli ilinde, idari kritere göre nüfusun %24,3’ü, OECD’ninnüfus yoğunluğu kriterine göre nüfusun %26,3’ü ve fonksiyonlarına göre ise nüfusun %20,5’ininkırsal alanlarda yaşadığı tespit edilmiştir. Elde edilen veriler, coğrafi ilkeler doğrultusunda yorumlanarakmekânsal analizi yapılmış, harita ve tablolara dönüştürülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

İdari Coğrafya, Nüfus, Büyükşehir Belediyesi, Denizli

Determination of urban and rural populations in metropolitan municipalities: The example of Denizli

In 2012, significant changes were happened in the administrative structure of Turkey with thelaw numbered 6360. By this law, metropolitan municipality organizations were established in14 provinces with a population of more than 750 thousand. The legal entity of the village andtown municipalities in the metropolitan municipalities was removed, and the villages joinedthe cities, and the town municipalities joined the municipality of the metropolitan area. In theprovinces with Metropolitan Municipality, it is not possible to officially determine the populationof the province and district centers, bucaks, towns, and villages. Thus, this situation has led toconceptual confusion, as well as the names of villages and neighborhoods become ambiguous.This study tries to determine the urban and rural population in Denizli, which was includedin the scope of the metropolitan municipality with the law numbered 6360. Village, town,and city settlements in Denizli were classified according to geographical principles, and therural and urban population for 2021 was determined according to administrative, population,and economic criteria. It has been concluded that 24.3% of the population according to theadministrative criteria, 26.3% of the population according to the population density criterionof the OECD, and 20.5% of the population according to their functions live in rural areas. Theobtained data were interpreted in accordance with geographical principles, spatial analysis wasmade, and transformed into maps and tables.

Keywords:

Administrative Geography, Population, Metropolitan, Municipality. Denizli,

PDF

___

Adıgüzel, S. (2012). 6360 sayılı yasa’nın Türkiye’nin yerel yönetim dizgesi üzerine etkileri: Eleştirel bir değerlendirme. Toplum ve Demokrasi, 6(13-14), 153-176.
Alaeddinoğlu, F., Toroğlu, E., & Elibüyük, M. (2007). Gevaş kasabası ve fonksiyonları. Marmara Coğrafya Dergisi, (15), 85-114.
Aliağaoğlu, A., & Uğur, A. (2016). Osmanlı Şehri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (38), 203-226.
Avcı, S. (2004). Şehirsel yerleşmelerin belirlenmesinde kullanılan kriterler ve Türkiye örneği. Sosyoloji Dergisi, 3(9), 9-28.
Balık, İ. (2022). Denizli (Lâdik) İnançoğulları Beyliği. Çizgi Kitabevi. Baykara, T. (1994). Denizli. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C.9. s.155-159.
Bekdemir, Ü., Kocaman, S., & Polat, S. (2014). Yeni büyükşehir yasası sonrasında Türkiye’de şehir nüfusu ve şehir yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, (32), 277-297. https://doi.org/10.17295/ dcd.27217
Çamdere, M. A., & Genç, F. N. (2018). 6360 sayılı kanun’un kamu hizmetlerinin sunumuna etkisi: Denizli Büyükşehir Belediyesi örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi. 8(2), 35-60. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.337096
Çopuroğlu, M. A. (2017). Büyükşehir belediye sınırları içinde yer alan kırsal yerleşmelerin sorunları üzerine bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 2(2), 18-32. https://doi.org/10.30785/mbud.345017
Demir, K. A. (2018). Yerelleşme ve idari coğrafya bağlamında Türk mülki idare sistemi. Ege Coğrafya Dergisi, 27(2), 195-212.
Deniz, M. (2013). Nazilli ilçesinin beşerî ve ekonomik coğrafyası (Tez No. 353108) [Doktora tezi Uşak Üniversitesi,]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Dinç, Y. (2022). Büyükşehir belediyeli illerde kentsel alanların ve kentkır nüfusunun belirlenmesi: Hatay örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 20 (1), 191-219. https://doi.org/10.33688/aucbd.1062360
Doğanay, H. (1994). Türkiye beşerî coğrafyası. Gazi Büro Kitabevi.
Emiroğlu, M. (1975). Türkiye coğrafi bölgelerine göre şehir yerleşmeleri ve şehirli nüfus. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, (7), 125-157.
Erdoğan, T., & Uyanık, S. E. (2020). Babadan oğula aktarılan bir miras olarak ayakkabıcılık mesleğinde yaşanan değişimler: Denizli-Yeşilyuva örneği. Journal of Economy Culture and Society, (1), 207- 228. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0096
Gökburun, İ. (2019). Ekonomik gelişmişliğin göçler üzerindeki etkisi: Denizli örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2(3), 564-582. https://doi.org/10.33712/mana.658852
Gökyurt, F., Kındap, A. & Sarı, V. İ. (2015). Türkiye için yeni bir şehir tanımı gerekli mi? Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 24(1), 1-32 Göney, S. (2017). Şehir coğrafyası I. Beta Yayınları.
Harita Genel Müdürlüğü. (2022). İl ve ilçelerin yüzölçümleri. Millî Savunma Bakanlığı Harita Genel Müdürlüğü. https://www.harita. gov.tr/il-ve-ilce-yuzolcumleri
Kara, H., & Gökburun, İ. (2018). Bir tersine göç örneği: Kadıoğluçiftliği Köyü (Kahramanmaraş). International Social Sciences Studies Journal, 4(26), 5546-5560. http://dx.doi.org/10.26449/ sssj.1000
Karayolları Genel Müdürlüğü. (2022). İlçeler arası mesafe cetveli. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü. https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Root/Uzakliklar. aspx
Kayıkçı, S. (2009). Türkiye’de kırsal alan yönetimi. (Tez No. 250134) [Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Keleş, R. (1980). Kentbilim terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. Mevzuat Bilgi Sistemi. (1924). 442 sayılı köy kanunu. https://www. mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf
Mevzuat Bilgi Sistemi. (2005). 5393 sayılı belediye kanunu. https:// www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf
OECD. (2006). Rural development in the European Union - statistical and economic ınformation report. European Commission Directorate- General for Agriculture and Rural Development. http:// aei.pitt.edu/45719/
Özav, L., & Ersöz Tüğen, A. (2020). Sürdürülebilir turizm açısından Merkezefendi ve Pamukkale ilçelerinin doğal, tarihi ve kültürel çekiciliklerinin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 647-664.
Özçağlar, A., & Gökmen, Ö. (2021). Balıkesir ilinin idari coğrafyası ve kır/kent nüfusunun tespiti. Journal of Humanities and Tourism Research, 11(1), 12-32. http://dx.doi.org/10.14230/johut905
Özçağlar, A. (2005). Türkiye’de mülki idare bölümlerinin idari coğrafya analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(1), 1-25.
Özçağlar, A. (2016). Büyükşehir belediyeli illerde kır ve kent nüfusunun tespiti mümkün mü? İçinde A. Özçağlar, N. Türkoğlu, R. Bayar, E. Yılmaz, O. Aydın,. & K. Karabacak (Ed.) TÜCAUM Uluslararası coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı (ss. 271- 291). Ankara Üniversitesi. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/ handle/20.500.12575/41635
Özçağlar, A. (2018). Büyükşehir belediyeli illerde yok sayılan kasabalar üzerine bir analiz. İçinde N. Türkoğlu, R. Bayar, K. Karabacak, C. K. Anlı, H. Kılar,. & E. Gökkaya (Ed.). TÜCAUM 30. Yıl uluslararası coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı (ss. 51-65). Ankara Üniversitesi. http://tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/ uploads/sites/280/2018/12/30.Yl_ic_kapak_icindekiler_.pdf
Resmî Gazete. (2012). On üç ilde büyükşehir belediyesi ve yirmi altı ilçe kurulması ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü. https:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm
Selen, H. S. (1945). Türkiye’de kır yerleşmeleri ve şehirleşme hareketleri. Türk Coğrafya Dergisi, (7-8), 97-108.
Sertkaya Doğan, Ö., & Gökburun, İ. (2019). İstanbul’da köyden mahalleye evrilen yerleşmeler. Coğrafya Dergisi, (39), 73-87. https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0020
Şahbaz, H. (2016). Odunpazarı ve Tepebaşı ilçelerinin (Eskişehir) beşerî ve ekonomik coğrafyası. (Tez No. 426465) [Doktora Tezi, Uşak Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov. tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=rhZpp8eaXfqo098rpsYFng &no=67IQe3uoZplrmuw4IH9-NA
Şanlı, C., & Kara, H. (2019). determination of thermal tourism potential in Karahayıt, Denizli: A study on local tourists. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40, 266- 282. https://doi.org/10.32003/iggei.562581
Şenol, E. (2019). Büyükşehir statüsündeki illerde kırsal nüfusun tespiti: Ordu ili örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (72), 53-63. https:// doi.org/10.17211/tcd.546150
Şimşek, M., & Dinç, Y. (2021). Türkiye’de polyeler üzerinde gelişen şehirlere yönelik coğrafi bir değerlendirme. İçinde Ş. Güngör., & F. Adıgüzel (Ed), Kent araştırmaları (ss.227-249). Literatürk Yayınları. Tanoğlu, A. (1969). Beşerî coğrafya: Nüfus ve yerleşme. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Tolun Denker, B. (1970). Silivri’de gelişen şehirsel fonksiyonlar hakkında. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 9(17), 93-102.
Toprak, H. (2019). 6360 sayılı yasanın olumlu ve olumsuz yönleri: Denizli kenti örneği. (Tez No. 598542) [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de şehirleşme ve şehirsel fonksiyonlar. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Türkan, O. (2021a). İdari coğrafya ve yerleşme coğrafyası açısından mahalle kavramı. Coğrafya Dergisi, 42, 229-250. https://doi. org/10.26650/JGEOG2021-891475
Türkan, O. (2021b). Kentsel ve kırsal nüfus tespiti sorunu: Adana ve Osmaniye ili örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 19(2), 368-404. https://doi.org/10.33688/aucbd.936093
Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Nüfus ve demografi. Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS). https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve- Demografi-109
Uğur, A., & Aliağaoğlu, A. (2013). Şehir coğrafyası. Nobel Yayınları. Yılmaz, F. (2021). Büyükşehir yönetimlerinde bütünleşmeci düzenlemelerin kırsal mahallelere çok boyutlu etkisi. Amme İdaresi Dergisi, 54(2), 121-155.