VAN MOLLAKÂSIM KÖYÜ’NDE BULUNAN İSLAMİ DÖNEM MEZAR TAŞLARI

Van Gölü Havzası, Türk dönemi mezar taşları açısından Anadolu’daki en zengin eserleri bünyesinde barındırmaktadır. Ahlat, Erciş ve Gevaş gibi merkezlerde yer alan mezar taşları Anadolu’nun diğer bölgelerindeki mezar taşlarından farklı özellikler sergilemektedir. Şahidelerin boyutları, sanduka çeşitlilikleri bilhassa mimari, bitkisel, geometrik süslemeler ve kandil gibi simgesel anlamı olan kompozisyonlar havzadaki mezar taşı envanterinde farklı türleriyle sürekli kullanılmışlardır. Van Gölü’nün kuzey kıyısında bulunan Mollakâsım Köyü mezar taşları da bu merkezlerin üsluplarını yansıtan örnekler barındırmaktadır. Köydeki mezar taşlarında görülen kemer, mukarnas gibi mimari unsurlar, sembolik anlamları bulunan kandil motifleri, çiçek, kıvrım dal ve üzüm şeklindeki bitkisel bezemeler, yazı türleri ile biçimsel ve yapım teknikleri Van Gölü havzasındaki diğer mezar taşları ortak özellikler taşımaktadır. Mollakâsım Köyü’nde günümüze ulaşabilen iki hazire alanı mevcuttur. Bunlardan ilki köyün içerisinde Kara Şeyh Türbesi’nin etrafında bulunan hazirede yer almaktadır. Hazirede 6 adet nitelikli tarihi mezar tespit edilmiştir. Alan günümüzde de mezarlık olarak kullanılmaya devam etmektedir. İkinci hazire alanı ise köyün kuzeydoğusunda bir bahçe içerisinde yer almaktadır. Şeyh Ali Mezarlığı ismiyle anılan bu alanda 5 şahide 3 sanduka olmak üzere toplam 8 adet mezar tespit edilip incelenmiştir. Hazire alanında mezar taşlarının bir kısmı muhtemelen toprak altında yer almaktadır. İncelenen mezar taşları ise geçen zamanın verdiği bir tahribata uğramıştır. Her iki hazire alanında incelenen mezar taşları, bezeme ve biçimsel özellikleriyle Orta Çağ ve Osmanlı dönemi gibi geniş bir tarih aralığına tarihlendirilmektedir. Mollakâsım Köyü mezar taşları Van Gölü havzasında uzun yıllar boyunca devam eden geleneğin daha önce yayınlanmamış parçalarıdır. Bu mezar taşları bölgedeki mezar taşı üslubunun küçük köy hazirelerine kadar taşındığını ve halk tarafından yüzyıllar boyunca benimsenerek kullanıldığı göstermesi bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Van, Mezar taşı, Mollakâsım Köyü

PDF

___

AĞAOĞLU S.2007. “Van Şehir Dokusu Ve Tarihi Eserlerinin Tahrip Edilmesinde Ermenilerin Rolü”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 35, Erzurum, s. 311-339.
ARVAS T. Z. 2017. “19. Yüzyılın Sonlarında Van Vilâyeti Vakıfları”, Doğu Anadolu Sosyal Bilimlerde Eğilimler Dergisi, 1/1, 2017, s.15-24
AYAZ BAŞAK M. 2008. Gevaş Mezar Taşları, Van. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van.
BAŞ G.-GÜL M. 2018. “Gevaş Dilmetaş Köyü Mezarlığı ve Mezar Taşları”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C:1, S: 39, Van, s.323-348.
BAŞ G. v.d. 2019. İstanbul Davut Paşa Külliyesi Haziresi Ve Mezar Taşları, İstanbul.
BAŞAK O. 2010. “Gevaş Kümbet Mezarlığı’nda Bulunan Mezar Taşlarındaki Bezemelerinden Örnekler”, V. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, İstanbul, s.179-187.
BAŞAK, O. 2020. “Kümbet Mezarlığı ve İçerdiği Kültür Varlıkları”, Sanat ve Kültür Tarihi Araştırmaları (Ed. Ercan Çalış / Resul Yelen), İstanbul, s.252-290.
BİNGÜL Ş. 2016. “(H.1252/M.1836) Yılı Nüfus Sayımına Göre Van Kazasına Bağlı Müslim Köylerin Demografik Yapısı”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Yıl 9, Sayı XXVI,s.87-115.
ÇETİN, Y. 2011. “Patnos Tutak Çevresinde Türbe ve Tarihi Mezarlıklar”, IV. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu (Ed. Oktay Belli), Ankara, s.159-171.
ÇETİN, Y. ve BİNGÖL E.2020. “Erciş Tekler Mahallesi Mezarlığı’nda Bulunan Karakoyunlu Dönemi Mezar Taşları”, Iğdır Üniversitesi. Sosyal Bilimler Dergisi, S. 23, s.219-245.
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ermeniler Tarafından Yapılan Katliam Belgeleri I, Yayın Nu: 49, Ankara,2001.
DURMA A.2014. Evliyalar Şehri Van, Samsun.
KALFAZADE, S. / ÖZKAN, E.1989. “Kandil ve Kandilin Motif Olarak Türk Sanatındaki Kullanımı Üzerine”, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.2, S:5, s.23-24.
KARAHAN, R., TEKİN, R., KULAZ M., REİSOĞLU S., İGİT İ., ORAL M., ALP A., 2019. Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı ve Mezar Taşları, Ankara.
KARAMAĞARALI, B., 1992. Ahlat Mezar Taşları, Ankara.
LAQUEUR H. P., 1997. Hüve’l Baki İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, İstanbul.
NAZA DÖNMEZ, E. E. 2011. “Türk Sanatında Mezartaşları ve Çeşmeler Üzerinde Yer Alan Mimari Ögeler Üzerine Bir Deneme”, Özsait Armağanı (Ayrı Basım), İstanbul, 2011, s. 307-318.
ÖGEL, S., 1994. Anadolu’nun Selçuklu Çehresi, İstanbul.
ÖZKURT, K.,2007. “Vangölü Çevresi Mezartaşlarında Kandil Motifi”, II. Van Gölü Havzası Sempozyumu Bildiri Kitabı(Edt. Oktay Belli), Ankara, s.132-142.
PEKTAŞ, K.,2001. Bitlis Tarihî Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Ankara.
ULUÇAM, A.,2000. Eski Erciş-Çelebibağı Mezarlığı ve Mezar Taşları, Ankara.
ULUÇAM, A., 2002. “Van Gölü Havzası’ndaki Tarihî Mezarlıklar ve Mezar Taşları”, Türkler Ansiklopedisi, C8, Ankara, s.353- 365.
YELEN, R., 2017. “İslam Sanatında Süsleme Sembolizmi Üzerine Yeni Yorumlar”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:2 Türk Kültür Dünyası Özel Sayısı, Van, s.470-492.