Ahmet Ali BAYHAN

ORDU / PERŞEMBE'DEN İKİ AHŞAP ÇANTI CAMİ ÖRNEĞİ

Mimaride kullanımı insanlık tarihi kadar eski olan ahşabın, çok önemli ve vazgeçilmez bir malzeme olduğu bilinmektedir. Anadoluda Karadeniz Bölgesi ve özellikle Ordu/Perşembenin içerisinde bulunduğu Orta Karadeniz Bölgesinde ah- şap, mimaride ağırlıklı olarak kullanılmıştır. Bölgenin kırsal kesimlerinde hala rastlayabileceğimiz serenderler ve konutlar bunların en güzel örneklerini vermektedir. Bu bağlamda ahşap çantı camiler de üzerinde durulması gereken kültür varlığı niteliğindeki yapılar olarak dikkati çekmektedir. Tamamen yörenin şartları ve ihtiyaçları ile ortaya çıkan ahşap çantı camiler aslında eski bir geleneğin de devamı niteliğindedir. Bu çalışmada, çok farklı yönleriyle ehemmiyet kazanmış bir yöre olan Perşembede, kendine has karakteristik özellikleriyle geleneksel ahşap çantı camilerin iki örneği olan Kutluca Mahallesi Camii ve Afırlı Mahallesi Camii ele alınmaktadır. Amacımız, sayıları her gün biraz daha azalan, yok olma durumundaki bu iki yapıyı belgelendirmek ve bilinen örneklere yenilerini kazandırmaktır. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olan bu yapılar öncelikle mimari özellikleri açısından tanıtılmış ve akabinde yakın çevre örneklerinden hareketle Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki yerleri değerlendirilmek suretiyle Anadolu Türk mimarisindeki önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

TWO WOODEN MOSQUE SAMPLES IN ORDU/PERŞEMBE

It is a well-known fact that wood, of which the usage in architecture is as old as the humanity, plays a crucial role and is an indispensable material. Wood has been widely used in Black Sea Region in Anatolia, especially Eastern Black Sea Region at Ordu/ Perşembe in architecture. Buildings and serender (chamber standing on four legs) which can be seen even today in the country of the region constitute the best examples of this type. Within this context, wooden nail-free mosques are the cultural values in the region that should be focused on. The wooden nail-free mosques, which have emerged in accordance with the conditions and needs of the region, are, in a sense, the continuity of a former tradition. In the present study, two samples of these wooden nail-free mosques, Kutluca Street Mosque and Afirli Street Mosque, which contain their own characteristics in Perşembe which is an area having its own peculiarities from different perspectives are handled. Our objective in this study is to certify these two buildings which decrease in number day by day and which are nearly extinct and save the new ones to those samples. These mosques which have not been published before have been introduced by means of their architectural features and considering the similar samples nearby settings their places in Central and Eastern Black Sea Region have been evaluated and their importance in Anatolian Turkish architecture has been stressed.

PDF

___

ASLANAPA, O., 1984. Türk Sanatı. İstanbul.
AYTEKİN, O., 1999. Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvindeki Mimari Eserler, Ankara.
AYVERDİ, E. H., 1989. Osmanlı Mimarisinin İlk Devri, I, İstanbul.
BAYHAN, A. A., 2005. Ordu/İkizceden Bir Ahşap Cami: Laleli (Eski) Camii, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Sayı: 14, Erzurum: 122.
BAYHAN, A. A., 2006. Orduda Yeni Tespit Edilen Ahşap Camiler, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Sayı: 16, Erzurum: 3348.
BAYHAN, A. A., 2009. Ordunun İkizce ve Çaybaşı İlçelerindeki Ahşap Camiler X. Ortaçağ - Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (36 Mayıs 2006, Ankara) Bildirileri (Prof.Dr. H. Örcün Barıştaya Armağan). Ankara: 59 90.
BAYHAN, A. A., 2009. Ordudan Bazı Tarihi Ahşap (Çantı) Camiler, The Journal Of International Social Research / Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. VOLUME: 2, ISSUE: 7, SPRING: 55-84.
BAYRAKTAR, M. S., 2005. Samsun ve İlçelerinde Türk Mimari Eserleri (Basılmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
BİLGİN, M., 1997. Giresun Bölgesinde Türkmen Beylikleri ve İskan Hareketleri, Giresun Tarihi Sempozyumu Bildirileri. İstanbul: 88-94.
CAN, Y., 2004. Samsun Yöresinde Bulunan Ahşap Camiler. İstanbul. ÇAM, N., 1997. İslamda Sanat Sanatta İslam. Ankara.
ÇEBİ, S., 1973. Ordu Tarihi ve 50. Yılda Ordu Şehri. Ordu. Danişmendname (Haz.: Necati Demir). Niksar, 1999.
DEMİR, N., 2001. Ordu İli ve Yöresi Ağızları, Ankara. DEMİR, N., 2002. Hacıemiroğulları Beyliği, Türkler. C. 6, Ankara: 824- 829.
DEMİR, N., 2005. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinin Tarihi Alt Yapısı (Tarih Etnik Yapı Dil Kültür). Ankara.
HASOL, D., 1997. Ahşap Maddesi, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. Cilt: 1, İstanbul: 3334. http://www.persembe.gov.tr/cogrfi. html KARPUZ, H., 1992. Rize. Ankara.
KURT, S., 2008. Ordunun Akkuş Yöresinde Bulunan Ahşap Camiler. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Basılmamış Lisans Tezi. Erzurum.
MERÇİL, E., 1991. Anadolu Beylikleri, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. III, İstanbul: 139.
NEFES, E., 2009. Samsun Yöresindeki Son Dönem Ahşap Camiler, Samsun. ÖZ, M., 1999.
XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı. Ankara. SÜMER, F., 1992. Çepniler. İstanbul.
SÜMERKAN, M. R. Okman, İ., 1999. Kültür Varlıklarıyla Trabzon (İlçeler ve Köyler). Cilt: 1, Trabzon.
TURAN, O., 1984. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul. Türkiyede Vakıf Abideler ve Eski Eserler, I, Ankara, 1983.
UZUNÇARŞILI, İ. H., 1988. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara.
YAVUZ, M., 1993. Çaykara - Dernek Pazarı ve Köylerinde Osmanlı Dönemi Camileri. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, Erzurum.
YAVUZ, M., 2009. Çaykara ve Dernekpazarında Geleneksel Köy Camileri. Ankara.
YEDİYILDIZ, B., 1985. Ordu Kazası Sosyal Tarihi. Ankara.
YEDİYILDIZ, B., 2000. Ordu Tarihinden İzler. Ankara. Yücel, Y., 1991. Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar. Ankara.
ZEREN, D., 1994. Of ve Köylerindeki Osmanlı Dönemi Ahşap Camileri. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, Erzurum.