Sema GÜNDÜZ KÜSKÜ

KRAKOW CLOTH HALL AND SOME CONSIDERATIONS ON THE BEDESTEN FUNCTION

Osmanlı döneminde kentlerdeki uluslararası ticaretin varlığını tanımlayan bedestenler (bezzazistan/cloth-bazar), özellikle 15-16 yüzyıllarda, Bursa, Edirne ve İstanbul başta olmak üzere birçok önemli kentin ticaret merkezlerinde yer almışlardır. Kıymetli kumaş ticareti yapanların (bezzaz/cloth-seller) merkezlerini/loncalarını oluşturan bu yapılar bir anlamda kentin borsası olarak görev yapmışlardır. Standart bir mimari şema ortaya koyan bedestenlerin iç mekânı, genellikle uzunlamasına dikdörtgen planlı olup, tek sıra paye üzerine çift yönlü kemer atılımıyla kubbe örtülü birimlere ayrılmış orta bölüm ve çevresine sıralanmış dükkânlar dizisi şeklindedir. Dış mekân ise dört yönden eyvan dizisi ile çevrelenmiştir. Krakow'un merkezinde yer alan ve günümüze "Cloth Hall" olarak tanımlana gelen yapı ise isminden de anlaşılacağı üzere "bedesten" ile ilişkilendirebileceğimiz döneminin önemli bir ticaret yapısıdır. Bugün dahi kent meydanının merkezini oluşturan bu yapı, mimari anlamda da klasik bedesten plan şemasını ana hatlarıyla tekrarlar. Özellikle 15-16. yüzyıllarda uluslararası ipek, baharat ve deri ticaretinin yapıldığı bu kent için "Cloth Hall" özelindeki isim-işlev-mimari benzerliği bir anlamda Polonya-Osmanlı ilişkisini gözler önüne serer. Bu bağlamda amacımız, bu yapı aracılığıyla "bedesten işlevinin" Osmanlı'dan Polonya'ya taşınma serüvenini çözümlemeye çalışmaktır

KRAKOW KUMAŞ (TEKSTİL) BORSASI VE BEDESTENİN İŞLEVİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Cloth-bazaar (bedesten/bezzazistan), which identifies international trade in Ottoman cities especially in the 15th and 16th centuries, were situated in the centers of many important cities particularly in Bursa, Edirne, and Istanbul. These buildings, being the center of cloth-seller (bezzaz), acted like a stock market. Interior of these cloth-bazaars, whose architectural plan were standardized, have an especially engrossing rectangular plan. The middle area of these buildings are divided by double-sided arches vaulting on the single row of piers into bay surmounted by a dome and also a row of shops surrounding these areas. Exterior of them also was surrounded with iwans from all quarters. Cloth Hall, situated in the center of Krakow, is a significant trade building which can be associated with “bedesten.” At present, this building has been still organising the center of the city and reiterating the main architectural plan of the classical bedesten. Cloth Hall in Krakow indicated the Ottoman-Poland relations particularly in 15th and 16th centuries when the international trade mostly focused on silk, spicy and leather. Moreover, name, function and architectural plan of “Cloth Hall” is also indicated that both Ottoman Bedestens and Krakow’s Cloth Hall are similar to each other. In this context, the aim of this article is to analyze the voyage of “bedesten functions” from Ottoman Empire to Poland through this Building

PDF

___

BEDFORD, N., 2008. Berg, Wolfgang (2011). “Markets are Transcultural”, Transcultural Areas (Ed. Wolfgang Berg) s. 113-122. Poland.
BIEDROŃSKA-SŁOTA, B., 2014. “Polonya’daki Türk Dokumaları: Polonya-Türkiye İlişkilerindeki İşlev ve Rolleri”, Uzak Komşu Yakın Anılar, Türkiye-Polonya İlişkilerinin 600 Yılı, Sabancı Üniversitesi, Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul: 86-95.
CAHEN, C., 2000. Osmanlılardan Önce Anadolu, (Çev. Erol Üyepazarı), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
CARTER, F. W., 1994 . Trade and Urban Development in Poland: An Economic Geography of Cracow, from its Origins to 1795, (Cambridge Studies in Historical Geography), Cambridge University Press, Cambridge.
CEZAR, M., 1983. Typical Commercial Bulildings of the Ottoman Classical Period and the Ottoman Construction System, Türkiye İş Bankası Cultural Publications, İstanbul.
CEZAR, M., 1985. Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, Mimar Sinan Üniversitesi Yayını, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
CONTADINI, A., 2015. “Zevkler Ortak Mıydı? 11. Yüzyıldan 16. Yüzyıla Akdeniz’de Maddi Kültür ve Entelektüel Merak”, Rönesans ve Osmanlı Dünyası, (Çev. Ebru Kılıç), (Derleyen: A. Contadini-C. Norton), Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
CROSBY, A. G., 2002. Townscape and its Symbolism: The Experience of Kraków, Poland, Landscape, (2002), 1, pp. 55-80.
ÇAYCI, A., 2008. Eşrefoğlu Beyliği Dönemi Mimari Eserleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
DŁUGOSZ, J., 1997. The Annals of Jan Dlugosz, Annales seu cronicae incliti regni Poloniae, (translation: Maurıce Mıchael), (commentary: Paul Smith); (ed. Jane Allan), IM Publications, United Kingdom.
DURUKAN, A., 1997. “Anadolu Selçuklu Sanatı Açısından Vakfiyelerin Önemi”, Vakıflar Dergisi, XXVI’den ayrı basım, Ankara.
ERGENÇ, Ö., 2010. “Osmanlı Şehrinde Çarşı Sistemi: Bursa Örneğinde ‘Sûk-ı Sultȃnî’”, Osmanlı Coğrafyasında Çarşı Kültürü ve Çarşılar, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa, s. 31- 35.
ERGIN, O., 2001. “Bedestan”, İslam Ansiklopedisi, İslȃm Ȃlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugatı, c.2, Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitaplığı, Eskişehir, s. 440-442.
EYİCE, S., 1992a. “Büyük Çarşı”, Türk Diyanet Fakfı İslam Ansiklopedisi, c. 6, Güzel sanatlar Matbaası, İstanbul, s. s.507-508.
EYİCE, S., 1992b. “Bedesten”, Türk Diyanet Fakfı İslam Ansiklopedisi, c. 5, Güzel sanatlar Matbaası, İstanbul, s. 302-311.
FAROQHI, S., 2004. Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, (Çev. G. Çağlı Güven, Ö. Türesay), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
FAROQHI, S., 2015. “Avrupa Piyasalarında Osmanlı Tekstilleri”, Rönesans ve Osmanlı Dünyası, (Çev. Ebru Kılıç), (Derleyen: A. Contadini-C. Norton), Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
FLEET, K., 1999. European and Islamic Trade in the Early Ottoman State, The Merchants of Genoa and Turkey, Cambridge University Press, Cambridge.
GARBACZ-KLEMPKA, A. / RZADKOSZ, S., 2009 “Metallurgy Of Copper in The Context Of Metallographic Analysis Of Archeological Materials Excavated At The Market Square in Krakow”, Archives of Metallurgy and Material, Volume 54, Issue 2: 281-288.
İNALCIK, H., 1985 “The Hub of The City: The Bedesten of İstanbul”, Studies in Ottoman Social and Economic History, London, s.2.
İNALCIK, H., 1997, “İstanbul’un İncisi: Bedesten”, İktisat ve Din, (Haz. Mustafa Özel), İz Yayıncılık, İstanbul, s. 119-135.
JENKINS, E., 2008. To Scale: One Hundred Urban Plans, Ruotledge, New York.
KADLUCZKA, A., 2013. “Sukiennice: from the commercial profane to the national sacred-recovering the Cracow Cloth Hall”, La Experience del Reuso, Actas del Congreso Internacional sobre Documentación y Reutilización del Patrimonio Arquitectónico, Vol. I,(Ed. S.M. Alonso-Muñoyerro; A.R. Márquez de la Plata; P. A. C. Franco): Madrid: 105- 107.
KARCZMARCZYK, S. / WIESLAW B., 2011. Podzıemma Ekspozycja Archelogıczno-Hıstıoryczna Pod Plyta Rynku Glownego W Krakowıe, (Archeologiccal and Hıstorical Undeground Exhibition in The Cracow Main Square), Architektura Czasopısmo Technıczne, (Technical Transactions Architecture), 11/108, s. 317- 324.
KOŁODZIEJCZYK, D., 2014. “Leh-Osmanlı Siyasal ve Diplomatik İlişkiler Tarihinin Ana Hatları (1414-1795)”. Uzak Komşu Yakın Anılar, Türkiye-Polonya İlişkilerinin 600 Yılı, Sabancı Üniversitesi, Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul: 17-25.
LUKOWSKI, J., / ZAWADZKI, H., 2001. A Concise History of Poland, Cambridge Universty Press, Cambridge.
MAJDA, T., 2014. “Osmanlı Sarayında Huzura Kabul Edilen Lehistan Elçilerinin İkonografik Temsilleri”, Uzak Komşu Yakın Anılar, Türkiye-Polonya İlişkilerinin 600 Yılı, Sabancı Üniversitesi, Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul: 78-85.
MATER, A., 2008. “Średnıowıeczny Rynek Krakowskı”, Rynek Główny W Krakowıe, Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław: 84- 90.
MYSLINSKI, M., 2004. “The Reconstructıng Of The Cracow Cloth Hall In The Years 1875-81” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences, tom.52, nl. 3, 305-314.
MURRAY, J., 1837. A Handbook for Travellers in Southern Germany.
PIRENNE, H., 1994. Ortaçağ Kentleri, Kökenleri ve Ticaretin Canlanması, (Çev. Şadan Karadeniz), İletişim Yayınları, İstanbul.
PIRENNE, H., 1934. Economic and Social History of Medieval Europe, (Trans. L.E. Clegg) Harcourt, Brace and Company, NewYork.
POUNDS, N.J.G., 1994. An Economic History of Medieval Europe, Routledge, New York.
ROSAMUND, M., 2002. Bazaar to Piazza: Islamic Trade and the Italian Renaissance, 1300-1600, University of California Press, California.
RUDZIŃSKI, G., 2007. Cracow, (Translation: James Richards), Parma Press, Cracow.
RUNCIMAN, S., 1992. Haçlı Seferleri Tarihi, Akka Krallığı ve Daha Sonraki Haçlı Seferleri, cilt III, (Çev. Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
SEVİM, S., 2010. “Kapan Hanları ve Bursa Kapan Hanı İşlevi”, Osmanlı Coğrafyasında Çarşı Kültürü ve Çarşılar, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa, s. 81-90.
STARZYŃSKI, M., 2013. Transformation of Central European Cities in Historical Development (Košice, Kraków, Miskolc, Opava) From the Middle Ages to the End of the 18th Century, “Main Market Square as a Stage in th e Town Theatre. An Example of Medieval Kraków”, UPJŠ v Košiciach, 57- 64.
SÜMER, F., 1985. Yabanlu Pazarı, Selçuklular Devrinde Milletler Arası Büyük Bir Fuar, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
TEMİR, A., 1989. Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nur El-Din’in 1272 tarihli Arapça-Moğolca Vakfiyesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
TOMIAK, J. J., 1971. “The University of Cracow In The Perıod of Its Greatness: 1364-1549”, The Polish Review, Vol. 16, No. 3 (Summer, 1971), s. 87-94.
TOPAKTAŞ, H., (2014). Osmanlı-Lehistan Diplomatik İlişkileri, Francıszek Pıotr Poyockı’nin İstanbul Elçiliği (1788-1793), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
TURAN, O., 2005. Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ötüken Yayınları, İstanbul (8. Baskı).
TURAN, Ş., 1990. Ürkiye-İtalya İlişkileri I, Selçuklular’dan Bizans’ın Sona Erişine, Metis Yayınları, İstanbul.