UMMAHAN YÜCEL, MELTEM ÇİÇEKLİOĞLU, ZELİHA ASLI ÖCEK, Şafak TANER

İzmir'in Bornova ilçesinin üç semtinde yaşayan gebelerin doğum öncesi bakım hizmetlerinden yararlanma düzeyi

Amaç: İzmir-Bornova Belediyesi'nin üç semtinde yaşayan gebelerin doğum öncesi bakım (DÖB) hizmetlerinden yararlanma düzeylerinin, bakım aldıkları sağlık kurumlarının ve sürekli hizmet kaynağının belirlenmesi. Yöntem: Kesitsel nitelikteki araştırmanın evrenini, Bornova'nın Mevlana, Naldöken ve Altındağ semtlerinde yaşayan ve 2013 yılının Nisan-Haziran aylarında gebeliğinin ikinci veya üçüncü trimestirinde olan 223 kadın oluşturmuştur. Gebelik döneminde ilk görüşmesi yapılan 214 kadından 182'si (%85.0) ile doğumdan sonra ikinci kez görüşülmüştür. Araştırma verileri anket formu ile yüz yüze görüşülerek toplanmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkenleri toplam DÖB sayısı, birinci, ikinci, üçüncü basamak ve özel sağlık kurumundan alınan bakım sayısı ve sürekli hizmet kaynağıdır. Bulgular: Gebelerin toplam DÖB sayısı ortalaması 12.41±4.33'dir. En az ilkokul eğitimli, sağlık güvencesine sahip, anadili Türkçe olan, asgari ücretin üzerinde gelire sahip ve çekirdek ailede yaşayan gebelerin toplam DÖB sayısı ve ikinci-üçüncü basamaktan aldıkları bakım sayısı daha yüksektir. Kadının ilkokul ve üzerinde, eşinin ortaokul ve üzerinde eğitimli olması, anadilin Türkçe ve gelirin asgari ücretin üzerinde olması ise özel sağlık kurumundan daha fazla bakım almada etkilidir. Linear regresyon analizi sonuçları, çekirdek ailede yaşama ve sağlık güvencesine sahip olmanın hem toplam DÖB sayısının hem de ikinci-üçüncü basamaktan alınan bakım sayısının bağımsız belirleyicileri olduğunu göstermiştir. Buna ek olarak anadilin Türkçe olması ikinci-üçüncü basamaktan alınan bakım sayısının üçüncü bağımsız belirleyicisi olarak bulunmuştur. Doğum öncesi bakım için sürekli hizmet kaynağının olduğunu belirten kadınların %23.2'si için bu kaynak birinci basamak, %75.0'ı için kadın doğum uzmanıdır. Sonuç: İkinci basamaktan alınan bakım sayısının yüksek olduğu ve hizmet kullanımında sosyodemografik özelliklere bağlı eşitsizliklerin yaşandığı saptanmıştır. Birinci basamak sürekli hizmet kaynağı olarak önemli bir rol oynamamaktadır. İkinci basamaktan DÖB talebini etkileyen hizmet sunum politikalarını ve birinci basamağın eşgüdüm sağlayıcı rolünü değerlendiren çalışmalara gereksinim vardır.

Prenatal care utilization level of pregnant women living in three different neighborhoods of Izmir's Bornova district

Aim: This study aimed to evaluate the utilization level of prenatal care services by pregnant women living in three different neighborhoods of Izmir's Bornova district. It was also aimed to determine their prenatal care providers and a regular source of care. Method: This cross-sectional study consists of 223 women living in Mevlana, Naldoken and Altindag neighborhoods of Bornova district who were in their second or third trimesters during April - June 2013 period. 214 women were initially interviewed during their pregnancy and 182 (85.0%) of these women were also interviewed after giving birth. Study data was collected by administrating a face-to-face questionnaire. Dependent variables include; the total number of prenatal care visits, the primary, secondary and tertiary care, the total number of private prenatal care visits, and regular sources of care. Results: The mean number of prenatal care visits was 12.41±4.33. Pregnant women with an at least primary school education, a health insurance, speak Turkish as a mother tongue and live in a nuclear family receive more prenatal care and also secondary-tertiary care. If the woman has at least primary school education and her husband secondary school or more, speaks Turkish as a mother tongue and has an income level more than the minimum wage then these are the effective variables for receiving private prenatal care. Linear regression analysis showed that have a health insurance and live in a nuclear family were the independent predictors of the total number of prenatal care visits and have a health insurance, live in a nuclear family and speak Turkish as a mother tongue were the independent predictors of the number of secondary-tertiary care. Among the women women who receive prenatal care from a regular source of care this provider was an obstetrician (75.0%) or primary care (23.2%). Conclusion: It has been determined that the number of secondary care received was high and that there were inequalities in relation to the sociodemographic factors when utilizing the services. The primary care does not play a significant role as a regular source of care. New studies should be made regarding the service policies of the secondary health care providers that affect the prenatal care demand and also the coordination role of the primary care.

___

World Health Organization (WHO). 2002. Antenatal Care Randomized Trial: Manual for the Implementation of the New Model, Geneva http://whqlibdoc.who.int/hq/2001/ WHO_RHR_01.30.pdf?ua=1 [Erişim tarihi: 15.01.2015]

Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Sağlık Bakanlığı Yayın No:924, Ankara, 2014. http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/ dogumonubakim.pdf [Erişim tarihi: 15.01.2015]

Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. "2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması". Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, 2014.

Ergin F, Aksu H, Demiröz H. Doğum Öncesi ve Doğum Sonrası Bakım Hizmetlerinin Nicelik ve Niteliği. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2010; 13(4): 1-9.

Pirinçci E, Polat A, Kumru S, Kumru S, Köroğlu A. Bir Üniversite Hastanesinde Doğum Yapan Kadınların Doğum Öncesi Bakım Alma Durumu ve Etkileyen Faktörler. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 2010; 11(2): 1-7.

Kılıç M. Doğum Öncesi Bakım Almayı Etkileyen Faktörlerin Çoklu Analizi: Bir İç Anadolu Örneği. J Clin Anal Med. 2014; 5(6): 498-502

Beşer E, Ergin F, Sönmez A. Aydın İl Merkezinde Doğum Öncesi Bakım Hizmetleri. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2007; 6(2):137-141.

Çelik Y, Dinçer T. Doğum Öncesi Bakımda Alternatif Hizmet Kaynaklarının Tercihinde Rol Oynayan Sosyo-Ekonomik Faktörlerin Belirlenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2000; 5(2): 1-19.

Omaç M, Güneş G, Karaoğlu L, Pehlivan E. Arapgir Devlet Hastanesine Başvuran Gebelerin Doğum Öncesi Bakım Hizmetlerinden Yararlanma Durumları ve Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi (Haziran 2004-2005). Fırat Tıp Dergisi. 2009; 14(2): 115-119.

Simkhada B, Teijlingen ER, Porter M, Simkhada P. Factors Affecting the Utilization of Antenatal Care in Developing Countries: Systematic Review of the Literatüre. J Adv Nurs. 2008; 61(3): 244-60.

Small R, Roth C, Raval M, Shafiei T, Korfker D, Heaman M, et al. Immigrant and non-Immigrant Women's Experiences of Maternity Care: A Systematic and Comparative Review of Studies in Five Countries. BMC Pregnancy and Childbirth. 2014; 14(152): 1-17.

Colo´n-Burgos JF, Colo´n-Jordan HM, Reyes-Ortiz VE, Marin-Centeno HA, Rios-Mota R. Disparities and Barriers Encountered by Immigrant Dominican Mothers Accessing Prenatal Care Services in Puerto Rico. J Immigrant Minority Health. 2014; 16: 646-651.

Heaman M, Bayrampour H, Kingston D, Blondel B, Gissler M, Roth C, et.al. Migrant Women's Utilization of Prenatal Care: A Systematic Review. Matern Child Health J. 2013; 17: 816-836

Bernardes ACF, Silva RA, Coimbra LC, Alves MTSSB, Queiroz RCS, Batista RFL et al. Inadequate Prenatal Care Utilization and Associated Factor in Sao Luis, Brazil. BMC Pregnancy & Childbirth. 2014; 14: 1-12.

Çiçeklioğlu M, Soyer MT, Özek ZA. Factors Associated with the Utilization and Content of Prenatal Care in a Western Urban District of Turkey. International Journal for Quality in Health Care. 2005; 17(6): 533-539.

Novick G. Women's Experience of Prenatal Care: An Integrative Review. J Midwifery Womens Health. 2009; 54(3): 226-237.

Sutcliffe K, Caird J, Kavanagh J, Rees R, Oliver K, Dickson K, et al. Comparing Midwife-led and Doctor-led Maternity Care: A Systematic Review of Reviews. Journal of Advanced Nursing. 2012; 68 (11): 2376-2386.

Sandall J, Soltani H, Gates S, Shennan A, Devane D. Midwife- led Continuity Models Versus Other Models of Care for Childbearing Women. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013; Issue 8. http://onlinelibrary.wiley.com/ doi/10.1002/14651858.CD004667.pub3/pdf [Erişim tarihi: 21.01.2015]

Durusoy R, Davas A, Ergin I, Hassoy H, Tanık FA. İzmir'de İkinci ve Üçüncü Basamak Sağlık Kuruluşlarına Başvuran Gebelerin Aile Hekimi Tarafından İzlenme Sıklıkları ve Etkileyen Etmenler. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 2011; 9(1): 1-15.

Çatak B, Aksan AD, Zincir M. Karabük Toplum Sağlığı Merkezi bölgesinde doğum öncesi bakım hizmetlerinin nicelik ve niteliği. TAF Prev Med Bull. 2012;11(2):153-161.

Domingues RMSM, Leal MC, Hartz ZMA, Dias MAB, Vettore MV. Access to and utilizaton of prenatal care services in the Unified Health Sysytem of the city of Rio de Janeiro, Brazil. Rev Bras Epidemiol. 2013;16(4):953-965.

Sütlü S, Çatak B, Kılınç S, Taşdemir B, Dinç M, ve ark. Doğum Öncesi Bakımın Neresindeyiz? Toplum Tabanlı Bir Araştırma. Sted. 2012; 21(5): 264-270.

Başara BB, Güler C, Eryılmaz Z, Yentür GK, Pulgat E. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı. Ankara, 2012. http://sbu. saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/siy_2011.pdf [Erişim tarihi: 18.02.2015]

Başara BB, Güler C, Yentür GK. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı. Ankara, 2014. http://sbu.saglik.gov.tr/ Ekutuphane/ kitaplar [Erişim tarihi: 18.02.2015]

Nesanır N, Erkman N. Aile Hekimliği Uygulamasına Geçen 11 İlin Sağlık Göstergeleri Üzerinden Bu Sürece Bir Bakış. TAF Prev Med Bull. 2010; 9(5): 493-504.

Çatak B, Öner C, Gülay M, Baştürk S, Oğuz İ, Özbek R. Doğum Öncesi Bakım Hizmetlerinin Sahada İzlemi ve Değerlendirilmesi: Bursa Örneği. Türk Aile Hek Derg. 2014; 18(2): 63-69.

Durduran Y, Bodur S, Çakıl E, Filiz E. Konya İl Merkezinde Sağlıkta Dönüşüm Öncesi ve Sonrası Gebe ve Bebek İzlemleri. Dicle Tıp Dergisi. 2012; 39(2): 227-233.

Öcek ZA, Çiçeklioğlu M, Yücel U, Özdemir R. Family Medicine Model in Turkey: a Qualitative Assessment from the Perspectives of Primary Care Workers. BMC Family Practice. 2014; 15(38): 2-15.

Aynıoğlu Ö, Işık H, Şahbaz A, Öz S. Sağlıkta Dönüşüm Öncesi ve Sonrası Gebe İzlemlerinin Karşılaştırılması. Bozok Tıp Derg. 2014; 4(2): 11-15.

Boerleider AW, Wiegers TA, Mannien J, Francke AL, Deville WL. Factor Affecting the Use of Prenatal Care by Non-western Women in Industrialized Western Countries: A Systematic Review. BMC Pregnancy & Childbirth. 2013; 13(81): 1-11