Osmanlı Diplomasisinde Batı İmgesinin Değişimi ve Elçilerin Etkisi (18. ve 19. Yüzyıllar)
Toplumların birbirini algılayışları, farklılıkları yorumlayış biçimleri, gündelik yaşamdan politikaya, kültürel ilişkilerden diplomasiye değin geniş alanda sonuçlar doğurabilmektedir. Geleneksel toplum yapısının hakim olduğu dönemlerde farklı kültürlere olan bakış daha üsten ve bir o kadar da önyargılı olmuştur. Özellikle farklı inanç alanları karşılıklı olarak birbirini tanımlarken kendi kültürel referanslarını esas almışlardır. Aynı durum Osmanlı toplumunun dış dünyaya bakış açısında da söz konusudur. Osmanlı Devleti'nin klasik dönem boyunca kendi dışındaki kültürlere ve dünyaya bakışı ile 18. yüzyıldan sonraki tutumu farklılıklar içermektedir. Bunda Batı'da yaşanan sosyo-ekonomik gelişmelerin Osmanlıları etkilemesi kadar resmi görevlerle dışarıya gönderilen elçilerin tuttukları raporların ve sefaretnamelerin de etkisi büyük olmuştur. Sefaretnameler doğru ve yanlışlarıyla Batı'daki gelişmeleri ve yaşam biçimlerini Osmanlı başkentine taşımışlardır. Bu makalede Osmanlıların Batıya bakışında yaşanan değişim sürecinin kırılma noktaları ile söz konusu gelişmede sefaretnamelerin rolü incelenmektedir. Böylelikle Osmanlı Devleti ile Batılı devletler arasındaki etkileşimin kaynakları ortaya konmaktadır.
The Changing of Western Image in the Ottoman Diplomacy and the Influence of the Ambassadors
The perception among the nations recognizing each other and the interpretation of the differences between them reveals many donsequences concerning wide areas, ranging from daily life to politics and from culture to diplomacy. During the era when traditional society was valid, the perception of recognizing other cultures was rather in terms of prejudice. Especially in the matter of defining each other, almost every society depend ontheir own culturel referances as basis. Same can also be said for the Ottoman society. The Ottoman Empire's point of view regarding other cultures and the world abroad differs from classic period to the 18. Century onwards. The major influences to this calinge are the socio-economic developments in the West and the reports and the sefaretnames which the Ottoman ambasadors regularly reported to the capital, sefaretnames casually brought the view of Western developments and life style, though sometimes positively and sometimes negatively, to the Ottoman capital. This study examines the milestones in the process of shaping of the Western image in the Ottoman Empire and the role of sefaretnames during this process, and aims at mentioning the sources,of interaction between the Ottoman Empire and the Western states.
___
- Ahmet Resmi Efendi (1980): Viyana ve Berlin Sefaretnameleri, İstanbul: Tercüman Yayınları
- Akıncı, Gündüz. (1973): Türk-Fransız Kültür İlişkileri, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları
- Aksan, Virginia (1997): Savaşta ve Barışta Bir Osmanlı Devlet Adamı Ahmet Resmi Efendi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- Aktan, Ali (1995): Osmanlı Paleografyası ve Siyasi Yazışmalar, İstanbul: Osmanlı Yayınevi
- Aktepe, Münir (1971): "Mehmet Efendi'nin Lehistan Sefareti ve Sefaret-Namesi (1730-1731)" Tarih Enstitüsü Dergisi, S.: 2, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, ss. 131-140
- Altar, Cevat Memduh (1980): 15. Yüzyıldan Bu Yana Türk ve Batı Kültürlerinin Karşılıklı Etkileme Güçleri Üstüne Bir İnceleme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
- Altınay, Ahmet Refik (1973): Lale Devri, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınlan
- And, Metin (1958): Gönlü Yüce Türk, Ankara: Dost Yayınları
- Babinger, Franz (1981): Osmanlı Tarih Yazarları, Çev. Coşkun Üçok, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
- Bassiouni, M. Cherif (1980): "Protection of Diplomats Under Islamic Law", The American Journal of International Law, S.: 74, New York: ss.609-633
- Baysal, Jale (1968): Osmanlı Türklerinin Bastıkları Kitaplar, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları
- Berkes, Niyazi (1985): "Unitarianizm ve Matbaa", Felsefe ve Toplumbilim Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları, ss. 85-100
- Bilim, Cahit (1990): "Ebubekir Ratip Efendi, Nemçe Sefaretnamesi", Belleten, c.56, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss. 261-297
- Ercan, Yavuz (1991): "Seyyid Mehmet Emin Vahit Efendi'nin Fransa Sefaretnamesi", Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi Dergisi, S.: 2, Ankara: ss.73-125
- Evliya Çelebi (1991): Seyahatname, C.7, İstanbul: Üçdal Yayınları
- Girgin, Kemal (1990): Hariciye Tarihimiz, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Göçek, Fatma Müge (1990); " Encountering the West: The French Embassy of Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi (1720-21)", Social and Economic History of Turkey, Ed. Heath W. Lowry, İstanbul: ISIS Yayınları, ss.79-84
- Herbette, Maurice (1997): Fransa'da İlk Daimi Elçi Morali Esseyit Ali Efendi (1797-1802), Çev. Erol Üyepazarcı, İstanbul: Pera Yayınları
- Işın, Ekrem (1984): "Osmanlı Modernleşmesi ve Pozitivizm", Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C.2, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.352-362
- İnalcık, Halil (1964): "Reis-ül Küttap", İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,ss. 671-683
- İpşirli, Mehmet (1994): "Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı", Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi,Ed. Ekmelettin İnsanoğlu, C.1, İstanbul: IRCICA Yayınları, ss. 139-280
- Karal, Enver Ziya (1952): "Halet Efendi Avrupa'yı Nasıl Görüyordu", Türk Dili Dergisi, C.l, S.: 2, Ankara:s.316
- Karal, Enver Ziya (1940a): "Tanzimattan Evvel Garplılaşma Hareketleri", Tanzimat I, İstanbul: Maarif Vekaleti Yayınları, ss. 13-30
- Karal, Enver Ziya (1938): Fransa-Mısır ve Osmanlı İmparatorluğu (1797-1802), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları
- Karal, Enver Ziya (1940b): Halet Efendi 'nin Paris Büyükelçiliği (1802-1806), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları
- Koçu, Reşat Ekrem (1934): Osmanlı Muahedeleri ve Kapitülasyonlar, İstanbul: Muallim Halit Kitabevi
- Kuran, Ercüment (1968): Avrupa'da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kurulması ve İlk Elçiliklerin Siyasi Faaliyetleri, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları
- Kütükoğlu, Bekir (1993): Osmanlı-İran Siyasi Münasebetleri (1578-1612), İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları
- Lewis, Bernard (1984a): Modern Türkiye'nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Lewis, Bernard (1984b): "Serbestiyet", Ömer Lütfi Barkan 'a Armağan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, ss. 47-65
- Lewis, Bernard (1994): The Muslim Discovery of Europe, London: Phcenix Press
- M. Rasıh Paşa, M Rasıh Paşa Sefaretnamesi, Istanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar, no. 5084
- Mehmet Çelebi (1989): Sefaretname, Haz. Beynun Akyavaş, Ankara: Türk Kültürü Araştımıa Enstitüsü Yayınları
- Mehmet Süreyya (1996): Sicill-i Osmani, C.5, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- Mustafa Hatti Efendi (1999): Viyana Sefaretnamesi, Haz. Ali İbrahim Savaş, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Mustafa Nuri Paşa (1979): Netayic ül Vukuat, C.l, Haz. Neşet Çağatay, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Mustafa Sami Efendi (1996): Avrupa Risalesi: Bir Osmanlı Bürokratının Avrupa İzlenimleri, Haz. Fatih Andı, İstanbul: Kitabevi Yayınları
- Nicolson, Harold (1970): Diplomasi, İstanbul: Altın Yayınları
- Orhonlu, Cengiz (1975): "Osmanlı Devletinde Tercümanlık", Atatürk Konferansları, C.5, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s s. 13-25
- Ortaylı, İlber (1982): "Joseph Hammer ve Osmanlı Tarihçiliği", Gelenekten Geleceğe, İstanbul, Hil Yayınları, ss. 55-63
- Ortaylı, İlber (1985): "Osmanlı Diplomasisi ve Dışişleri Örgütü", Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 278-280
- Ortaylı, İlber (1999): "Osmanlı Kimliği", Cogito; Osmanlı Özel Sayısı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ss.77-85
- Ortaylı, İlber (2001): "Osmanlı'da 18. Yüzyıl Düşünce Dünyasına Dair Notlar", Tanzimat ve Meşrutiyet Birikimi, Ed. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.37-42
- Parmaksızoğlu, İsmet (1983): "Bir Türk Diplomatının Onsekizinci Yüzyıl Sonunda Devletlerarası İlişkilere Dair Görüşleri", Belleten, C.47, S.: 186, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss. 527-535
- Perin, Cevdet (1940): Tanzimat Edebiyatında Fransız Tesiri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları
- Raşid Efendi, "Reis'ül küttap Raşid Efendi'nin Mora'ya Dair Kaleme Aldığı Layihanın Suretidir.", 21 Aralık 1797, Sultan Selim-i Sâlis Devrine Aid Muhâberât-ı Siyasiyye, İ.Ü. Kütüphanesi Türkçe Yazma, nr. 886
- Sander, Oral (1993): AnkanınYükselişi ve Düşüşü, Ankara: İmge Yayınları
- Sauer, Franz (1972): "Hammer-Purgstall", Belleten, S.: 141, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss.79-83
- Savaş, Ali İbrahim (1996): "Osmanlı Diplomasisinde El-Kadimi Yüzara Kaidesi" Münir Aktepe Armağanı,İstanbul: İstanbul Üniveristesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, ss. 431-456
- Sefaretname-i Mehmet Çelebi (1970), Haz. Şevket Rado, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları
- Soysal, İsmail (1964): Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Soysal, İsmail-Eren, Eren (1977): Türk İncelemeleri Yapan Kuruluşlar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Süslü, Azmi (1983); "Osmanlı-Fransız Diplomatik İlişkileri", Belleten, C.XLVII, S.: 185, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss. 259-279
- Şen, Adil (2003); Osmanlı 'da Dönüm Noktası: III. Selim 'in Hayatı ve Islahatları, Ankara: Fecr Yayınları
- Tanpınar, Ahmet Hamdi (1956): 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları
- Tansel, Salahaddin (1946): "Osmanlı-Prusya Münasebetleri Hakkında", Belleten, CIO, S.: 39, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 271-292
- Tuncer, Hamdi Can (1998), "Osmanlı Sefiri Sekip Efendi'nin Gözüyle 1848 Devrimi", Toplumsal Tarih, C.9, İstanbul, ss.34-35
- Tuncer, Hüner (1983): " Ebubekir Ratip Efendi'nin Ozan Yönü", Belleten, C.XLVII, S.: 186, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 583-585
- Tuncer, Hüner (1972): "Ebubekir Ratip Efendi'nin Viyana Mektupları", Belleten, C.XLIII, S.: 169, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 73-106
- Tuncer, Hüner (1995): Eski ve Yeni Diplomasi, Ankara: Ümit Yayınları
- Tuncer, Hüner (1997): Osmanlı Diplomasisi ve Sefaretnameler, Ankara: Ümit Yayınları
- Türköne, Mümtaz'er (2000): "Tanzimat Fermanı ve Mehmet Sadık Rıfat Paşa", Yeni Türkiye, S.: 33,Ankara: s. 188-199
- Tyan, E. (1954), Institutions du droitpublic musulman, C.2, Paris
- Unat, Reşit Faik (1987): Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnam eleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1939): "Selim III'ün Veliaht İken Fransa Kralı Luı XVI İle Muhabereleri",Belleten, S.5/6, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss. 191-246
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1975): "Tosyalı Ebubekir Ratip Efendi", Belleten, C.29, S.:153, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss. 49-76
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1995a): Osmanlı Tarihi, C.2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1995b); Osmanlı Tarihi, C.3, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Yuryaydın, Hüseyin G (1987): "Ahmet Resmi Efendi ve Bazı Düşünceleri", Mustafa Reşit Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss. 65-71
- ISSN: 1305-7766
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2000
- Yayıncı: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü