İşgal döneminde İzmir Metropoliti Hrisostomos (1919-1922)

Yunanistan, Mondros Mütarekesi’ne rağmen İzmir’i işgal etti. İşgalin gerçekleşmesinde İzmir Metropoliti Hrisostomos’un faaliyetleri çok etkili oldu. Hrisostomos, Türklerin, Hıristiyanları katlettiklerine dair iddialar ileri sürdü. Bunu ispat etmek için de "Türklerin Hıristiyanlara Tecavüzleri" adında bir kitap hazırlayarak işgalci devletlerin temsilciliklerine dağıttı. Metropolit Hirsostomos faaliyetlerini İzmir metropolithanesi merkezli yürütmekteydi. İşgalinin ilk gününde Yunan askerlerini karşılayan Hrisostomos, aynı zamanda onları kutsayarak, Türkleri öldürmenin görev olduğunu belirti. Ermenilerin de desteğini alan Metropolit Hrisostomos, İzmir’deki Türklere işgal süresince zor anlar yaşattı. Asıl amaç İzmir’in Yunanistan’a bağlanmasını sağlamaktı. İzmir Valisi İzzet’in de yardımı ile Hrisostomos Türkleri baskı altında tutmaya çalıştı. Fakat Yunan kuvvetlerinin, Türk ordusu karşısında almaya başladığı mağlubiyet, Hrisostomos’un ümitlerini kırmaya başladı. Türk kuvvetleri 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdiler. Nihayet 10 Eylül 1922 tarihiyle birlikte Hrisostomos için yolun sonu da gelmişti. İzmir’de yaşayan Türkler tarafından linç edildi.

İzmir Archbishop Hrisostomos during the invasion (1919-1922)

Greece occupied lamis despite the Mondros Agreement. The activities of Izmir Archbishop Hrisostomos became effective on the invasion. Hrisostomos clamied that Turks murdered Christians. In order to prove this claim, he wrote o book named “Turks’ Attacks against Christions” and distributed it to the representations of the allied powers. Hrisostomos who welcomed the Grek troops and blessed them commanded the troops to kill Turks. Hrisostomos who was supported by the Armanions caused to hard times for Turks during the invasion. The man goal was to make Izmir be governed by Greece. Hrisostomos tried to keep Turkish people under pressure by the help of Izmir governor, İzzet. However, defeat of the Grek forces by Turkish army caused Hrisostomos to lose his hopes. The Turkish army arrived in Izmir on September 9, 1922. Finally on 10 th September, Hrisosotoms was lynched by Turks.

PDF

___

ARŞİV BELGELERİ
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ BELGELERİ
BOA, BEO, nr. 343454.
BOA, DH. HMŞ, nr. 4-2/10-3.
BOA, DH. İ .UM, nr. E-51/78, 19-9/1-90, 120-23/14-73, 19-13/1-2, 20- 24/14-12, E-52/10, E-53/107.
BOA, DH. KMS, 49-1/24, nr. 49-2/35, 49-2/57, 50-1/4, 52-3/34, 52- 5/32, 52-5/69, 57-1/4.
BOA, DH. MUİ, nr. 79-1/25, 84-1/48, 88/13, 29-1/1-1.
BOA, DH. ŞFR, nr. 100/136, 107/5, 94/246, 98/306, 99/183.
BOA, DH.İ.UM, nr. E-52/10.
BOA, TFR. 1. AS, nr. 38/3711.
BOA, TFR. 1. KNS, nr. 7/664.
BOA, TFR. 1. M, nr. 23/2213, 185/18406.
BOA, TFR. 1. SL, nr. 10654, 93/9219, 12405.
GAZETELER
Hadisat, 14 Mart 1335/1919, 22 Haziran 1335/1919.
Hâkimiyet-i Millîye, 13 Kânunusani 1338/13 Ocak 1922, 14 Nisan 1337/1921, 6 Nisan 1338/1922, 8 Şubat 1337/1921, 5 Kasım 1338/1922, 18 Nisan 1337/1921, 18 Nisan 1338/1922
HTVD, Vesika nr. 438, Sayı: 17, Ankara 1956; nr. 520, Sayı: 20, Ankara 1957; nr. 540, Sayı: 21, Ankara 1957; nr. 840, Sayı: 34, Ankara 1960.
İkdam, 11 Eylül 1338/1922, 13 Ağustos 1335/1919, 26 Eylül 1338/1922, 26 Eylül 1338/1922, 30 Teşrinievvel 1335/30 Ekim 1919, 8 Eylül 1339/1922.
İleri, 11 Eylül 1338/1922, 11 Haziran 1335/1919.
Peyam-Sabah, 11 Eylül 1339/1922.
Tasvir-i Efkâr, 2 Haziran 1337/1921.
Türk Dünyası, 10 Eylül 1335/1919, 24 Eylül 1335/1919.
Türkçe İstanbul, 15 Ağustos 1335/1919.
Vakit 11 Eylül 1338/1922, 11 Eylül 1338/1922.
KİTAPLAR VE MAKALELER
Akşin, Sina, "Paris Barış Konferansının Yunanlıları İzmir'e Çıkarma Kararı", Üçüncü Askerî Tarih Semineri, Türk-Yunan ilişkileri, Ankara 1986.
Altay, Fahrettin, On Yıl Savaşı 1912-1922 ve Sonrası, İstanbul 1970.
Anadolu’da Yunan Zulüm ve Vahşeti, Matbuat ve İstihbarat Matbaası, Ankara 1338.
Arıkan, Zeki, “1922 İzmir Yangını İle İlgili Bir Rapor”, Türk Kültürü, Sayı: 316, Ankara 1989, s. 458–465.
Arıkan, Zeki, Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını (30 Ekim 1918-8 Eylül 1922), Ankara 1989.
Atalay, Bülent, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasî Faaliyetleri (1908-1923), İstanbul 2001.
Aytekin, M. Emin, "Yunanlıların Tarihi Türk Düşmanlığı", Türk Kültürü, Sayı:. 39, Ankara 1966, s. 219-222.
Bayar, Celal, Ben de Yazdım, V (İstanbul 1967)-VI (İstanbul 1968).
Çetinkaya, Ali, Millî Mücadele Dönemi Hatıraları, Ankara 1993.
Dursun, M. Kâmil, İzmir Hatıraları, (Yay. Haz. Ünal Şenel), İzmir 1994.
Erdeha, Kâmil, Millî Mücadele'de Vilayetler ve Valiler, İstanbul 1975.
Gökbel, Asaf, Millî Mücadelede Aydın, Aydın 1964.
Güvendik, Hakkı, Türk İstiklal Harbi, (GKB Harp Tarihi Dairesi Yay.), II/I, Ankara 1963.
Hatipoğlu, M. Murat, Yunanistan’daki Gelişmeler Işığında Türk-Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821-1922), Ankara 1988.
Jaeschke, Gothardt, Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, (Çev. Cemal Köprülü), Ankara 1991.
Jaeschke, Gothardt, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Ankara 1989.
Kaygusuz, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, İzmir 1955.
Kitsikis, Dimitri, Yunan Propagandası, İstanbul 1963.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, VII, Ankara 1991.
Okyar, Fethi, Üç Devirde Bir Adam, (Yay. Haz. Cemal Kutay), İstanbul 1980.
Orbay, Rauf, Cehennem Değirmeni, Siyasi Hatıralarım, I, İstanbul 1993.
Orta Anadolu’da Yunan Mezalimi, Garp Cephesi Erkân-ı Harp Şûbesi, Vilâyet Matbaası, IV. Cüz, II. Kısım, Ankara 1337.
Öke, M. Kemal, İngiliz Belgelerinde Lozan Barış Konferansı, I, İstanbul 1983.
Öktem, Haydar Rüştü, Mütareke ve İşgal Anıları, (Yay. Haz. Zeki Arıkan), Ankara 1991.
Söylemezoğlu, Galip Kemali, Yok Edilmek İstenen Millet, İstanbul 1957.
Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, III, Ankara 1973.
Tansel, Selahattin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, I, Ankara 1973.
Tansu, Muzaffer, Konuşan Hatıralar, Ankara 1974.
Taş, Necati Fahri, "İzmir'in Kurtuluşu Sonrasında Gelişen Hâdiseler", Askerî Tarih Bülteni, Sayı: 41, Ankara 1996, s. 59–65.
Tayyip Gökbilgin, Millî Mücadele Başlarken, I, Ankara 1959.
TBMM Gizli Celse Zabıtları, III, Ankara 1985.
Mustafa, “İzmir’in Yunanlılar Tarafından işgali (15 Mayıs 1919)”, Türkler, XV, Ankara 2002, s. 349-356.
Umar, Bilge, İzmir'de Yunanlıların Son Günleri, Ankara 1974.