TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA YER-YÖN BİLDİREN İFADELER

Her doğal dilin bünyesinde az ya da çok farklı ses ve/veya şekil özellikleri gösteren ve

Anahtar Kelimeler:

Ağız, Türkiye Türkçesi Ağızları, Yer‐Yön ifadeleri

EXPRESSIONS OF PLACE-DIRECTION IN TURKISH DIALECTS

Each natural language has more or less different sounds and/or shapes, and has different forms of speech based on the past. These different forms of speech, called dialect, are both old and new forms of culture rich in the history of language. Examination and documentation of these are of great importance in terms of language history. In this context, studies on Turkish dialects, although 19. century it has started especially by foreign scientists since the mid-century, it has started in the 20th century. Since the mid-century, Turkish researchers have become more regularly involved. Accordingly, many words from the dialect and the language of speech have been added to the written language dictionary. Although the expressions that indicate location and direction in Turkish dialects, which are a treasure in terms of variety of words, are also an important place, it is observed that most of these expressions are not included in the written language dictionary. It is seen that these expressions, which have been found in the presence of the Old Turkish word, are used in the form of words or phrases and many of them are suitable for the sound structure of Turkish. In this study, it was aimed to determine the expressions in Turkish dialects by scanning the Derleme Sözlüğü, the graduate studies related to Turkish dialects and the published books and to identify those who are not included in the writing language dictionary.

Keywords:

Dialect, Turkish Dialect, Expressions of Place-Direction,

PDF

___

Alkayış, M. Fatih, Türkiye Türkçesinde Bitki Adları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, 2007.
Bozkaplan, Şerif Ali, "Anadolu Ağızlarında Güzel Adlandırma Örnekleri" Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, Volume 4/3, 2009, s. 376-396.
Buran, Ahmet, "Konuşma Dili-Yazı Dili İlişkileri ve Cumhuriyet Devrinde Yazı Dilinin Ağızlardan Aldığı Kelimeler Üzerine Bir Değerlendirme", Prof. Dr. Zeynep Korkmaz Armağanı, 2004, s. 80-102.
Ergene, Oğuz, "Türkiye Türkçesi Ağızlarında Hayvan Adlandırmalarına İlişkin Belirleyiciler", Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, C. 9/12, 2014, s. 179-213.
Ergin, Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1999.
Kaymaz, Zeki, "Türkiye Türkçesi Ağızlarında Renk Bildiren Kelimelerin Kullanılışı ve Sistematiği", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1997, s. 251-341.
Kekilli, Meliha, Türkiye Türkçesi Ağızlarında Yemek İsimleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2008.
Korkmaz, Zeynep, "Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. 2, 1995, s. 199-221.
Korkmaz, Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
Kurt, Berker, "Yazıtlardan Günümüze Organ Adları ve Bunların Türkiye Türkçesi Ağızlarına Yansımaları", Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 12, 2017, s. 48-61.
Okçu, Cemal, Türkiye Türkçesi Ağızlarında Derlenmiş Tarım Sözcükleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2015.
Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
Türk Dil Kurumu, Derleme Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.
Yavuz, Serdar, "Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 23, S. 2, 2013, s. 71-91.
Abaz, Ayşe, Çorum-İskilip ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2004.
Acar, Ergün, Kastamonu Merkez İlçe ve Köyleri Ağzı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2008.
Acer, Fatih, Yerköy ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2003.
Akar, Ali, Muğla ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.
Akca, Hakan, Ankara İi Ağızları, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2012.
Akyol, Senem, Manisa Merkez Kuzeybatı Köylerinin Ağız Özellikleri, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa, 2006.
Alkayış, M. Fatih, Adıyaman Ağzında Atasözleri ve Deyimler, Öncü Basımevi, Ankara, 2012.
Atay, Ayten, Develi ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1993.
Atmaca, Emine, Antalya-Korkuteli İlçesi ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2017.
Avcı, Şule Aksakal, Yatağan İlçesi Ağızları, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla, 2017.
Aydın, Mehmet, Aybastı Ağzı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2002.
Aydoğdu, Özkan, Çankırı İli ve Yöresi Ağızları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2011.
Başer, Elif, Kırıkkale İli Ağızları, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde, 2014.
Boz, Erdoğan, Afyonkarahisar Merkez Ağzı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2006.
Bozalan, Hale, Bergama Merkez İlçe ve Köylerinde Yaşayan Yörüklerin Ağız İncelemesi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2008.
Bulduk, Türker Barış, Adıyaman İndere (Zey) Köyü Ağzı, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman, 2011.
Bulut, Serdar, Gümüşhane İli ve Yöresi Ağızları Söz Varlığı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2018.
Buran, Ahmet, Keban, Baskil ve Ağın Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
Caferoğlu, Ahmet, Anadolu Ağızlarından Toplamalar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
Caferoğlu, Ahmet, Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Yöresi Ağızları), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
Caferoğlu, Ahmet, Anadolu İlleri Ağızlarından Derlemeler (Van, Bitlis, Karaköse, Eskişehir, Bolu Ve Zonguldak İlleri Ağızları), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Caferoğlu, Ahmet, Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (Kars, Erzurum, Çoruh İlbaylıkları Ağızları), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Caferoğlu, Ahmet, Güneydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (Malatya, Elazığ, Tunceli, Gaziantep ve Maraş Vilayetleri Ağızları), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Caferoğlu, Ahmet, Orta Anadolu Ağızlarından Derlemeler (Niğde, Kayseri, Kırşehir, Yozgat, Ankara Vilayetleri ile Afşar, Saçıkaralı ve Karakoyunlu Uruklarının Ağızları), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Çakır, Aylin, İzmir İli Ödemiş-Kiraz-Beydağı İlçesi Ağızları, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2018.
Çoban, Esra Kulle, Elmalı ve Yöresi Ağızları, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli, 2012.
Daban, Engin Burak, Daday İlçesi Ağzı (Kastamonu İli), Doğu Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kıbrıs- Gazimağusa, 2015.
Dağcı, Yusuf, Yahyalı (Kayseri) ve Yöresi Ağızları, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde, 2012.
Demez, Ali, Gölbaşı (Adıyaman) Ağzı, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan, 2013.
Demir, İmdat, Sarıgöl ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, 2012.
Demir, Nurettin, Ordu İli ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2001.
Demir, Nurettin, Tokat İli ve Yöresi Ağızları, Gazi Kitabevi, Ankara, 2006.
Demir, Nurettin, Trabzon ve Yöresi Ağızları, Gazi Kitabevi, Ankara, 2006.
Demir, Necati, ve Şen, Ülker, Sivas İli ve Yöresi Ağızları, Gazi Kitabevi, Ankara, 2006.
Demiray, Erdinç, Kepsut İlçesi ve Yöresi Ağızları, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde, 2003.
Demiray, Gizem, Kırklareli Pınarhisar Merkez İlçesi ve Köyleri Ağız İncelemesi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2008.
Doğan, Muammer, Aksaray ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, 2012.
Elbir, Döne, Eğirdir ve Yöresi Ağızları, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2011.
Ercilasun, Ahmet Bican, Kars İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2002.
Erdem, Mehmet Dursun, ve Bölük, Ramazan, Antalya ve Yöresi Ağızları, Gazi Kitabevi, Ankara, 2012.
Erdem, Mehmet Dursun, ve Kirik, Esra, Kahramanmaraş ve Yöresi Ağızları, Öncü Basımevi, Kahramanmaraş.
Erdoğan, Ferhat, Şuhut ve Yöresi Ağızları, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon, 2007.
Eren, M. Emin, Zonguldak-Bartın-Karabük İller Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
Erten, Münir, Diyarbakır Ağzı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
Gemalmaz, Efrasiyap, Erzurum İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Gökçur, Engin, Van ve Merkez Köyleri Ağızları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van, 2006.
Gökçur, Engin, Van Gölü Havzası Ağızları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2012.
Gönen, Mehmet Emin, Van Gölü Kuzey Havzası Ağızları, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır, 2003.
Gül, Rıza, Kilis Merkez ve Köyleri Ağızları, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana, 1993.
Gülensoy, Tuncer, Kütahya ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
Gülensoy, Tuncer ve Buran, Ahmet, Elazığ Yöresi Ağızlarından Derlemeler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
Gülseren, Cemil, Malatya İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
Gülsevin, Gürer, Uşak İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2002.
Günay, Elif Gözde, Adıyaman-Merkez, Kahta, Gerger, Samsat Yöresi Ağzı, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2008.
Günay, Turgut, Rize İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
Güneş, İsmail Teoman, Savaştepe Yöresi Yörük Ağızlarının İncelenmesi ve Türkçenin Gelişip Zenginleşmesine Katkıları, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2009.
Günşen, Ahmet, Kırşehir ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
Hünerli, Bülent, Kırklareli Babaeski Merkez İlçesi ve Köyleri Ağız İncelemesi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2006.
İlker, Ayşe, Manisa Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2017.
Kalay, Emin, Edirne İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
Kaymaz, Muhammet, Sivrice Yöresi Ağızları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 1996.
Kılıçer, İsmail, Yozgat ve Yöresi Ağızları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van, 1998.
Koca, Sinan, Görele ve Yöresi Ağızları, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun, 2015.
Koraş, Hikmet, Karaman ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1992.
Korkmaz, Zeynep, Bartın ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
Korkmaz, Zeynep, Güney-Batı Anadolu Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
Korkmazyiğit, Ahmet, Çayıralan ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2010.
Kök, Abdullah, Oğuzeli ve Yöresi Ağızları, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van, 1995.
Mutlu, Hüseyin Kahraman, Balıkesir İli Ağızları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2008.
Nakib, Bülent, Antakya Ağzı, Color Ofset Ltd. Şti, Antakya, 2004.
Nas, Gönül Erdem, Anamur ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, 2014.
Olcay, Selahattin, Doğu Trakya Yerli Ağzı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Olcay, Selahattin, Ercilasun, Ahmet Bican, ve Aslan, E., Arpaçay Köylerinden Derlemeler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
Öçalan, Muharrem, Sakarya İli Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, 2004.
Özçelik, Saadettin, Urfa Merkez Ağzı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
Özçelik, Saadettin ve Boz, Erdoğan, Siverek Merkez Ağzı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2009.
Özden, Muharrem, Bilecik İli Ağız İncelemesi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne, 2009.
Özkaya, Hakkı, Kırklareli İli Ağızları Söz Varlığı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2013.
Öztürk, Jale, Hatay Ağzı, Karahan Kitabevi, Adana, 2009.
Polat, Fadime, Şavşat ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2000.
Sağır, Mukim, Erzincan ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1995.
Sert, Göksel, Eskişehir İli Yörük Ağızları, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2015.
Sinan, Ahmet Turan, Akçadağ, Doğanşehir ve Darende Ağızları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 1992.
Taş, Pınar, Şarkışla ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2006.
Tayşi, Mustafa, Tavşanlı ve Yöresi Ağız İncelemesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, 2007.
Tekin, Feridun, Kaman ve Yöresi Ağızları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1994.
Telli, Burak, ve Bulduk, Türker Barış, Adıyaman İli ve Yöresi Ağızları Söz Varlığı. Gazi Kitabevi, Ankara, 2018.
Tosun, İbrahim, Çemişgezek, Pertek ve Hozat Yöresi Ağızları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 1996.
Tosun, İlker, Tekirdağ Merkez İlçe ve Köyleri Ağızları, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2003.
Uysal, İdris Nebi, Karaman İli Ağızları ve Anadolu Ağızları Arasındaki Yeri, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli, 2009.
Ünal, Ergül, Reşadiye ve Yöresi Ağızları, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep, 2010.
Ünlü, Eren, Gümüşhane İli Şiran ve Köse İlçeleri Ağızları, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman, 2015.
Yapıcı, Ali İhsan, Aydın ve Yöresi Ağızları, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Muğla, 2013.
Yavuz, Serdar, Adıyaman İli ve Yöresi Ağızları, Turkish Studies Yayınları, Ankara, 2013.
Yaylağan, Nilay, Isparta'nın Eğirdir, Senirkent ve Atabey İlçelerinin Ağız Özelliklerinin Tespiti ve Türkçe Eğitimi Bakımından Önemi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2010.
Yeşilkaya, Mehmet, Adıyaman-Gerger Ağzı, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van, 2007.
Yıldırım, Kübra Dilaver, Bergama Yöresi Tahtacı ve Çepni Ağızları, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2013.
Yıldırım, Ünal, Ayrancı (Karaman) Yöresi Ağızları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2007.