OSMANLI KAYNAKLARINA GÖRE KÜLTÜR MERKEZİ KONUMUNDAKİ MAKEDONYA ŞEHİRLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Osmanlılar tarafından tamamen fethi Sultan II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet devirlerinde gerçekleştirilen Makedonya şehirlerinin önemli bir kısmı, 14. yüzyılın ikinci yarısından 20. yüzyılın ikinci çeyreğine kadar gerekli olan bütün mimarî, dinî, sosyal, ticarî, edebî ve kültür yapılarıyla birer Osmanlı kültür merkezi görevini icra etmişlerdir. Bunların arasında öteden beri birer kültür merkezi olan Üsküp ve Manastırla birlikte bu dönemde Kalkandelen, Debre, Ustrumca, Kratova, Gevgeli gibi şehirler de Osmanlı döneminde kavuştukları yol, köprü, han, hamam, kervansaray, bedesten, mektep, medrese, cami, tekke, zaviye, imaret gibi zengin ticarî, mimarî ve sosyal yapılarıyla Osmanlı kültür coğrafyasının önemli birer kültür merkezi haline gelmişlerdir. İşte isimlerini saydığımız bu şehirler sahip oldukları bütün bu özellikleriyle tarihçilerin, coğrafyacıların, seyyahların, şuara tezkiresi yazarlarının dikkatlerini çekmişler ve bunların eserlerine konu olmuşlardır. Burada söz konusu şehirler, daha çok Kemal Paşazade Tarihi, Kâtip Çelebî'nin Cihannüması, Evliya Çelebî Seyahatnamesi ve şuara tezkireleri gibi kaynakların verdikleri bilgiler ışığında, Osmanlı dönemindeki doğal güzellikleri, sosyal, kültürel yapıları, ilmî ve edebî yönleri ile ele alınıp değerlendirilmeye çalışılmıştır.

MACEDONIAN CITIES AND THEIR CHARACTERISTICS WHICH ARE REGARDED AS CULTURAL CENTERS ACCORDING TO OTTOMAN SOURCES

A significant number of the Macedonian cities, that the complete conquest by the Ottomans of all Macedonian cities was realized during the reigns of Sultan Murad II and Fatih Sultan Mehmet, served as an Ottoman cultural center with their all necessary cultural structures such as architectural, religious, social, commercial and literary activities. Among these cities, besides Skopje and Bitola which were cultural centers also before the Ottoman conquest, cities such as Tetovo, Debar, Strumica, Kratovo, Gevgelia with the establishment of rich commercial, architectural and social stuctures such as roads, bridges, commercial buildings (han), baths (hamam), caravansaray (kervansaray), bazaar (bedesten), school, madrasa (medrese), mosque, dervish lodge, small lodge (zaviye), alms house (imaret), became important cultural centers of the Ottoman cultural geography. Thus the cities, the names above mentioned, because of these characteristics draw the attention and became subjects of the works of historians, geographers, voyagers and poet memorial writers. At this paper the cities in question will be discussed with their natural beauties, social and cultural structures, scientific and literary tendencies during the Ottoman era according to information that is given mainly at sources such as the History of Kemal Paşazade, Kâtip Çelebî's Cihannüma, Evliya Çelebî's (Travel Book) Seyahatname and poets memorials.

PDF

___

Ahbab, Y., "Tanzimat Sürecinde Üsküp Sancağı (1839-1876) ", Balkan Studies II - History & Literature, Cyril and Metodius University, Skopje, 2011.
Aşık Çelebî, Meşâ'irü'ş-şu'arâ, Neşreden: G. M. Meredith-Owen, London, 1971.
Britanika Anciklopediski Recnik (Enciclopedia Britannica), Izdavacka Kuca, Skopje, 2005.
Evliyâ Çelebî, Seyahatnâme, Sadeleştiren: Çevik Mümin, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1996.
Evliyâ Çelebî, Evliyâ Çelebî Seyahatnâmesi, V. Kitap (Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu), Hazırlayanlar: Dr. Yücel Dağlı - Seyit Ali Kahraman - Dr. İbrahim Sezgin, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003.
Evliyâ Çelebî, Evliyâ Çelebî Seyahatnamesi, VI. Kitap (Topkapı Sarayı Kütüphanesi Revan 1457 numaralı Yazmanın Transkripsiyonu), Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.
Evliyâ Çelebî, Evliyâ Çelebî Seyahatnâmesi, VIII. Kitap (Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu), Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı - Robert Dankoff, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003.
Hasan Çelebî, Tezkiretü'ş-şua'râ, Hazırlayan: Kutluk İbrahim, TTK Basımevi, Ankara, 1989.
Kâtip Çelebi, Cihannümâ - İklîm-i Rum (Süleymaniye Kütüphanesi - Halet Efendi Nr. 640), İstanbul, 1971.
Kemal Paşazade, Tevârih-i Âl-i Osmân, IV. Defter, Hazırlayan: Koji İmazawa, TTK Basımevi, Ankara, 2000.
Kemal Paşazade, Tevârih-i Âl-i Osmân - X. Defter, Hazırlayan: Doç. Dr. Şefaettin Severcan, TTK Yayınları, Ankara, 1996.
Mustafa Beyânî, Tezkiretü'ş-şu'arâ, Hazırlayan: Kutluk İbrahim, TTK Basımevi, Ankara, 1997.
Nureski C., Tezkirelere Göre Makedonya'da Yetişen Osmanlı Divan Şairleri, Matüsiteb Yayınları, Üsküp, 2008.
Nureski, C., "Şuara Tezkirelerine Göre Osmanlı Döneminde Makedonya'dan Yetişmiş Mutasavvıf Divan Şairleri", Yayınlanmamış Sempozyum Bildirisi, Osmanlı İlim, Düşünce ve Sanat Dünyasında Balkanlar Uluslararası Sempozyumu, Trakya Üniversitesi, Edirne, 07-09 Mayıs 2014.
Pandevski ?. - Stoev G., Strumica i Strumicko Niz Istorijata, Opstinski Odbor na Sojuzot na Zdruzenieto na Borcite od NOB, Strumica, 1969. Stojanovski A., Makedonija vo Turskoto Srednovekovie, Kultura, Skopje, 1989.
Uzer, Tahsin, Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, TTK Yayınları, Ankara, 1999.
Yahya Kemal, Çocukluğum Gençliğim Siyasî ve Edebî Hatıralarım, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul, 2012.
Yahya Kemal, Kendi Gökkubbemiz, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul, 2000.
İdrizi , M., XIV ve XV Yüzyıllarda Bitola (Manastır), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2008.