Tuğba ECEVİT, Sena ALAGÖZ, Neslihan ÖZKURT, Ümmühan KARATAŞ KÖYLÜ

İLKOKUL 3. VE 4. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTAPLARINDAKİ ETKİNLİKLERİNİN BİLİMSEL SÜREÇ, YAŞAM VE MÜHENDİSLİK TASARIM BECERİLERİNİ İÇERME DURUMLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Bilimsel süreç, yaşam ve mühendislik becerileri, fen eğitiminde öğrenmeleri kolaylaştıran, öğrencilerin etkin olmasına olanak sağlayan, öğrenmeyi öğrenme sorumluluğunu şekillendiren, öğrenmenin kalıcılığını çoğaltan ayrıca araştırma teknik ve yöntemleri hakkında da bilgi sağlayamaya yardımcı temel becerilerdir. Bu çalışmada ilkokul 3. ve 4. sınıf ders kitapları etkinliklerinin bilimsel süreç, yaşam ve mühendislik becerilerini içermesı açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Fen bilimleri ders kitabı etkinliklerinde bilimsel süreç, yaşam ve mühendislik becerilerine ne derece yer verildiğinin belirlenmesi amacıyla doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın veri setini Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının kararıyla 2019-2020 öğretim yılından itibaren beş yıl süreyle kabul edilmiş 3. sınıflar için TUNA ve MEB yayıncılık, 4. sınıflar için MEB ve İPEKYOLU yayıncılık ders kitapları oluşturmaktadır. Çalışmada toplam 141 etkinlik incelenmiş olup veriler betimsel analiz tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular doğrultusunda 3 ve 4. sınıf için hazırlanan ders kitaplarının tüm yayınlar incelendiğinde becerileri içerme açısından yetersiz olduğu, yayınevleri arasında öğretim programında hedeflenen beceriler göz önüne alındığında etkinliklerin oranında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Fen bilimleri öğretim programının hedeflediği amacına ulaşabilmesi için ders kitaplarında yer verilen etkinliklerin bilgi düzeyinden sentez düzeyine çıkarılmasının etkinliklerin becerileri daha fazla kapsar hale gelmesine temel olacağı düşünülmektedir. Bu nedenle ders kitabındaki etkinliklerin oluşturulma sürecinde, bilimsel süreç, yaşam ve mühendislik tasarım becerilerinin kullanımını ve gelişimini odaklayan etkinlikler sahadaki öğretmen ve araştırmacılardan geri dönütler alınarak geliştirilmesi önerilerine yer verilmiştir.

INVESTIGATION OF THE ACTIVITIES IN ELEMENTARY SCHOOL 3rd AND 4th GRADE SCIENCE COURSE BOOKS IN TERMS OF ACHIEVING SCIENTIFIC PROCESS, LIFE AND ENGINEERING DESIGN SKILL

This research, it was aimed to examine primary school 3rd and 4th-grade textbook activities in terms of gaining scientific process, life, and engineering skills. The document analysis method was used to determine the extent to which scientific process, life, and engineering skills were included in the science textbook activities. The sample of the study consists of the textbooks (TUNA and MNE publishing for 3rd graders; MNE and İPEKYOLU Publishing for 4th graders) approved for five years starting from the 2019-2020 academic year with the decision of the Ministry of National Education Board. A total of 141 activities were examined in the study. Activities were analyzed using the descriptive content analysis technique. In line with the findings obtained from the study, when the textbooks of all 3rd and 4th grade publishers were examined, it was determined that they were insufficient in terms of gaining skills. In addition, when different publishing textbooks are compared, it is seen that there is no significant difference in the ratio of the skills to be acquired. Increasing the activities in the textbooks from the level of knowledge to the level of synthesis in order to achieve the aim of the science curriculum will make the skills more inclusive. In the process of creating the activities in the textbook, planning activities focusing on the use and development of the scientific process, life and engineering design skills, and even getting feedback from teachers and researchers about the activities will be effective.

PDF

___

Ayas, A., Çepni, S., Johnson, D. ve Turgut, M. F. (1997). Kimya Öğretimi, YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi Yayınları, Bilkent, Ankara.
Aktamış, H., ve Ergin, Ö. (2007). Bilimsel süreç becerileri ile bilimsel yaratıcılık arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 11-23.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Brophy, S., Klein, S., Portsmore, M., ve Rogers, C. (2008). Advancing engineering education in P-12 classrooms. Journal of Engineering Education, 97(3), 369- 387
Chiang-Soong, B., & Yager, R. E. (1993). Readability levels of the science textbooks most used in secondary schools. School Science and Mathematics, 93(1), 24-27. DOI: 10.1111/j.1949-8594. 1993.tb12186.x
Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
Deveci, İ., Konuş, F. Z., & Aydız, M. (2018). 2018 yılı fen bilimleri dersi öğretim programı kazanımlarının yaşam becerileri açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47(2), 765- 797.
Dökme, İ. (2005). Milli eğitim bakanlığı MEB ilköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının bilimsel süreç becerileri yönünden değerlendirilmesi. İlköğretim-online, 4(1), 7-17.
Ecevit, T., Karagöz, F., ve Kaptan, F. (2017) ESERA (2009-2011-2013) konferans kitaplarında yayımlanan fen eğitimi alanındaki çalışmaların eğilimleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(6), 2447-2464.
Ecevit, T., ve Kaptan, F. (2021). Describing the argument based inquiry teaching model designed for gaining the 21st century skills. Hacettepe University Journal of Education, 36(2), 470-488. doi: 10.16986/HUJE.2019056328
Feyzioğlu, E. Y., ve Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(164).
İşmen Gazioğlu A. E. ve Canel A.N., (2015), Bağımlılıkla mücadelede okul temelli bir önleme modeli: yaşam becerileri eğitimi, The Turkish Journal on Addictions ,2(2), 5-4388.
Kahveci, A. (2010). Quantitative analysis of science and chemistry textbooks for indicators of reform: A complementary perspective. International Journal of Science Education, 32(11).
Karahan, Z. (2006). Fen ve teknoloji dersinde bilimsel süreç becerilerine dayalı öğrenme yaklaşımının öğrenme ürünlerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak
Karaman, P., ve Karaman, A. (2016). Fen bilimleri öğretmenlerinin yenilenen fen bilimleri öğretim programına yönelik görüşleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 243-269.
Kılıç, A., Seven, S. (2008). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. (7. baskı). ankara: pegem akademi.
MEB, (2013). ilköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) Fen Bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB, (2018). Fen Bilimleri dersi taslak öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7, 8. sınıflar). Ankara: Temel Eğitim Genel Müdürlüğü.
Morris, B. J., Masnick, A. M., Baker, K., & Junglen, A. (2015). An analysis of data activities and instructional supports in middle school science textbooks. International Journal of Science Education, 37, 16, 2708-2720, DOI:10.1080/09500693.2015.110165.
Nakiboğlu, C. (2009). Deneyimli kimya öğretmenlerinin ortaöğretim kimya ders kitaplarının kullanımlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 91- 101.
Özcan, H., ve Düzgünoğlu, H. (2017). Fen bilimleri dersi 2017 taslak öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. International Journal of Active Learning, 2(2), 28-48.
Özdemir, G., ve Yanık, H. B. (2017). Beşinci sınıf fen bilimleri ders kitabında yer alan etkinliklerin veriler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18 (Özel Sayı).
Rozi, A., Khoiri, A., Farida, R. D. M., Sunarsi, D., & Iswadi, U. (2021, February). The fullness of Higher Order Thinking Skills (HOTs) in Applied Science Textbooks of Vocational Schools. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1764, No. 1, p. 012143). IOP Publishing.
Sideri, A., & Skoumios, M. (2021). Science Process Skills in the Greek Primary School Science Textbooks. Science Education International, 32(3), 231-236.
Schumacher, C., & Ifenthaler, D. (2018). Features students really expect from learning analytics. Computers in Human Behavior, 78, 397–407.
Şen, A. Z., ve Nakiboğlu, C. (2014). 9. sınıf kimya, fizik, biyoloji ders kitaplarının bilimsel süreç becerileri açısından karşılaştırılması. Türk Fen Eğitimi Dergisi,11(4)63-80.
Tan, M., ve Temiz, B. (2003). Fen öğretiminde bilimsel süreç becerilerinin yeri ve önemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 13(13) 89-101.
The World Health Organization [WHO]. (1997). Life skills education in schools. programme on mental health. dıvısıon of mental health and preventıon of substance abuse. World Health Organızatıon.
Uçar, C. ve Somuncuoğlu Özerbaş, D. (2017). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25 (4), 1373-1388
Eroğlu Doğan, E., Ekinci R., & Doğan, D. (2020). Fen bilimleri ders kitapları ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 9(5)3479-3499.
Yangın, S., ve Dindar, H. (2007). İlköğretim fen ve teknoloji programındaki değişimin öğretmenlere yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 240-252.
Yaz, Ö. V., ve Kurnaz, M. A. (2017). 2013 Fen bilimleri öğretim programının incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi,2017(8),73-184.
Yıldırım, K. (2010). Nitel araştırmalarda niteliği artırma. İlköğretim Online, 9, 79-92.
Yolcu, H. H. (2019). İlkokul Öğretim Programı 3 ve 4. sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarının revize edilmiş bloom taksonomisi açısından analizi ve değerlendirilmesi. İlköğretim Online,18(1),253-262.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Wach, E. (2013). Learning About Qualitative Document Analysis.