Kral Mitolojilerinde Evrensel Kahraman Tipolojisine Bir Örnek: Akad Kralı Sargon

Bu çalışmada öncelikli olarak evrensel kahraman hikâyelerin temel konuları ve ortak özellikleri ele alınmış, ardından Eski Çağ’da farklı zaman ve mekânlarda ortaya çıkan evrensel kahraman hikâyeleri ve bu hikâyeler arasında görülen şaşırtıcı benzerliklerin nedenleri tartışılmıştır. Daha sonra evrensel kahraman hikâyelerinin en eski örneklerinden birini temsil eden ve kayıtlara “Sargon’un doğum efsanesi” olarak geçen Akad kralı Sargon’un doğum hikâyesinin anlatıldığı çivi yazılı metin incelenmiştir. Söz konusu metinde Sargon’un yaşamı hakkında verilen bilgilerin evrensel kahraman hikâyeleri ile ne ölçüde benzerlik gösterdiği ortaya konularak bu hikâyenin nasıl, ne zaman ve neden yazıldığı araştırılmıştır. Sargon’a ait diğer yazılı metinlerden hareketle bu metinler arasında verilen bilgilerin uyumlu olup olmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. “Sargon’un doğum efsanesi” olarak adlandırılan metnin, sonraki dönemlerde ortaya çıkan benzer kahraman hikâyelerini ne ölçüde etkilediği, metnin bu kahraman hikâyelerinin en eski arketipi sayılıp sayılamayacağı ve bu metnin daha eski bir hikâyeden alınmış olup olmadığına ilişkin sorular tartışılmıştır

An Example of Universal Hero Typology in Mythologies of King: Sargon the Great

In this study, the main topics and common features of universal hero stories will be discussed. Then it has been discussed the universal hero stories that emerged at different times and places and the reasons for the surprising similarities between these stories. Then, the cuneiform text, which represents one of the oldest examples of universal hero stories and tells the story of the birth of the Akkadian king Sargon, known as the “legend of the birth of Sargon”, has been studied. In this text, it will be revealed to what extent the information given about his life is similar to the universal hero stories; how, when and why this story was written. Based on the other written texts of Sargon, it has been tried to reveal whether the information given among these texts is compatible or not. Finally, the question of the “legend of the birth of Sargon” affects the similar heroic stories that emerged in the later periods, whether the text is the oldest archetype of these heroic stories, and whether Sargon’s text was taken from an older story.

PDF

___

Alp, Sedat. Hitit Çağında Anadolu (Çiviyazılı ve Hiyeroglif Kaynaklar). Ankara: Tübitak Yayınları, 2000.
Armstrong, Karen. Mitlerin Kısa Tarihi. çev. Dilek Şendil. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014.
Bars, Mehmet Emin. “Türk Destan Kahramanı Tipi Bağlamında Battal Gazi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36 (2015),7-20.
Bars, Mehmet Emin. “Türk Destanlarında Mağara Kültü Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10 / 52 (2017), 75-82.
Bayat, Fuzuli. “Türk Mitolojisinde Dağ Kültü”. Folklor/Edebiyat Dergisi 12/46 (2006), 47-60.
Bayat, Fuzuli. Türk Mitolojik Sistemi (Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi I). İstanbul: Ötüken Yayıncılık, 2007.
Bostan, İlber Hanzade. Hz. Musa ile Akad Kralı Sargon’un yaşam Hikâyelerinin Karşılaştırılması. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2013.
Cooper, S. Jerrold. The Curse of Agade. Baltimore: John Hopkins University Press, 1983.
Cooper, S. Jerrold - Wolfgang Heimpel. “The Sumerian Sargon Legend”. Journal of the American Oriental Society 103 (1983), 67-82.
Cömert, Bedrettin. Mitoloji ve İkonografi. Ankara: De ki Yayıncılık, 2010.
Düzgün, Ülkü Kara. “Türk Destanlarında Merkezi Kahraman Tipolojisi”, Folklor/Edebiyat Dergisi 18/69 (2012), 9-46.
Eliade, Mircea. İmgeler ve Simgeler. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 1992.
Eliade, Mircea. Dinler Tarihine Giriş. çev. Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2003.
Eliade, Mircea. Mitlerin Özellikleri. çev. Sema Rıfat. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
Emir, Osman. “Antik Çağ’da Kahraman Hükümdar Mitlerinde Ayırt Edici Bir Özellik: Kurt Motifi”. I. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu (Antalya 11- 14 Mayıs 2017). ed. O. K. Gül vd. 211-222. Ankara: y.y., 2017.
Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2015.
Frayne, R. Douglas. Sargonic - Gutian Period (2234-2113 BC). Toronto: University of Toronto Press, 1993.
Grimal, Pierre. Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma. çev. S. Tamgüç. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1997.
Gömeç, S. Yağmur. Türk Destanlarına Giriş. Ankara: Akçay Yayınları, 2009.
Graves, Robert. Yunan Mitleri: Tanrılar Kahramanlar ve Söylenceler. çev. Uğur Akpur. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
Günbattı, Cahit. “Kültepe’den Akkad Kralı Sargon’a Ait Bir Tablet”. Uluslararası III. Hititoloji Kongresi (16-22 Eylül 1996). Haz. S. Alp – A. Süel, 261 - 280. Ankara: Mural Matbaacılık, 1998.
İnan, Abdülkadir. Makaleler ve İncelemeler II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
Khurt, Amélie. Eski Çağ’da Yakındoğu (M.Ö. 3000-330) I. çev. Dilek Şendil. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
Kınal, Furüzan. Eski Mezopotamya Tarihi. Ankara Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983.
Kıyak, Abdulkadir. “Geleneksel Türk İnanışlarındaki Su Kültü ve Elazığ’daki İzleri”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (2013/2), 22-39.
Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Yayınları, 3. Basım, 2008.
Koçak, Aynur. Mitlerle Varoluş Yolculuğu. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
Köroğlu, Kemalettin. Eski Mezopotamya Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
Lewis, Brian. The Sargon legend: A study of the Akkadian text and the Tale of the Hero who was Exposed at Birth. Cambridge: American Schools of Oriental Research, 1980.
Livius, Titus. Roma Tarihi: Şehrin Kuruluşundan İtibaren/Ab Urbe Condita. çev. Sabahat Şenbark. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1992
Malinowski, Bronislaw. İlkel Toplum. çev. Hüseyin Portakal. Ankara: Öteki Yayınevi, 1998.
Mieroop, Van de Marc. Antik Yakındoğu Tarihi. Ankara: Dost Kitabevi, 2004.
Mieroop, Van de Marc. Cuneiform Text and the Writing of History. Oxford and New York: Routledge, 2005
Memiş, Ekrem. Eskiçağda Mezopotamya: Eski Çağlardan Asur İmparatorluğu’nun Yıkılışına Kadar. Bursa: Ekin Kitapevi, 2007.
Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
Ögel, Bahaeddin. Türklerde Devlet Anlayışı (13. Yüzyıl Sonlarına Kadar). İstanbul: Ötüken Yayınları, 2016.
Raglan, Lord. “Geleneksel Kahraman”. çev. Metin Ekici. Millî Folklor 37 (Bahar 2002), 126-138.
Rank, Otto. Kahramanın Doğuş Miti. çev. Gökçe Yavaş. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2016.
Türkan, Kadriye. “Türk Dünyası Masallarında Su Kültü”. Millî Folklor 93 (Bahar 2012), 135-148.
Westenholz, J. Goodnick. Legends of the Kings of Akkade: The Texts (E-Mc-7). Indiana: Eisenbrauns, 1997.
Wiseman, Timothy Peter. Remus: A Roman Myth. Oxford and New York: Cambridge University Press, 1995.
Yıldırım, Ercüment. Eskiçağ Mezopotamya’sında Liderler, Krallar, Kahramanlar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2017.
Yıldırım, Nimet. “Kahramanlık Anlatıları, Efsane ve Mitoloji”. Doğu Araştırmaları Dergisi 7 (2017), 49-70.